Her birimiz elbet karşılaşmışızdır. Hacdan gelen büyüklerimiz, ezan okuyan saatler getirirlerdi eskiden.

Bir karış büyüklüğünde olan bu saatlerin çarkı, yelkovanın ağır ağır akrebin minaresine tırmanmasıyla başlardı kıyama.

Yelkovan ezanın sesinin kesilmesiyle hafifçe alçalır, rükûya dururdu. Ve kapanırdı secdeye.

Saniyeler dualar boyunca yelkovanın dudaklarına sürünür, hafifçe bir mırıltı çıkartırdı temasından. Böylece anlardık duanın bittiğini.

Onlarca yıldır ustaca kurulmuş bu saatler hiçbir vakti kaçırmaz, her an namaz kılarlardı; pilleri vefa ettikçe…

Bir çocuğun ezan okuyan saat karşısındaki bu sanrısı her ne kadar ilk bakışta hayal gücünün bir ürünü olarak görünse de aslında hayalin ötesinde ciddi teoteknolojik ve ontolojik sorulara gebe bir mevzudur.

Hele ki yapay zekanın "Turing Testi"ni başarıyla geçtiği günümüzde bu düş, bir çocuğun herhangi bir makine karşısındaki şaşkınlığının yarattığı zihnî bir illüzyon olmaktan çıkıp bizlere makinelerin de gelecekte "ruhlarının" olup olamayacağını, transhümanizm yoluyla tıpkı Theseus'un gemisi gibi her bir organı mekanikleşerek değişecek bireyin hâlâ bir insan olmaya devam edip edemeyeceğini sorgulatıyor.

İlk bakışta bir bilim kurgu romanından fırlamış gibi gözüken bu tartışma, aslında gitgide gelişmekte olan yapay zekanın gerçek anlamda bir zihni olup olmayacağını sorgulamanın ötesinde, ayrıca tıp alanındaki devrimlerle tek tek organları teknolojik alternatiflerle değişecek insanların da "mekanikleşmiş insanlara" (homo mechanicus) dönüşerek hâlâ insan olarak kalıp kalmayacaklarını, makineye sıkışmış bir ruha indirgenip indirgenemeyeceği sorunuyla yüzleşiyor.

Genel kanı olarak yalnızca organik canlıların bir zihne, bir başka deyişle bir ruha sahip olduğu varsayılırken, insanın biyolojik yapısını aşarak makinelerle birleşmesi insan olmanın maddi kriterlerini derinlemesine deşiyor.

İnsan için sıklıkla tekrarlanan homo sapiens, πολιτικών ζώον, homo faber, animal symbolicum, muhakkar bir vücûd ve bilumum târifler transhümanizm çağında artık eksik kalıyor.

Zira, tüm bu kadim tanımlamalara göre insanı diğer canlılardan ayıran biricik özellikleri "bilme ve düşünme yetisi, konuşma ve alet yapabilme kabiliyeti ve duygusal (hisli değil) bir canlı olması"yken, bu tanımlamalar onu makineden ayırmaya yetmiyor.

Yani kısacası, insanı diğer canlılardan ayıran ana özellik bir "zihne", "tam bir bilince" sahip olması olarak gözükse dahi, geçen yıl bize sunulan ChatGPT ve benzeri yapay zekaların bizlere gösterdiği üzere artık makineler de "kendi başlarına" düşünebiliyor, karar alabiliyor, dil kullanabiliyor olmaları, insan ve makine arasındaki ontolojik farkı buradan kurmanın ciddi sorunlar teşkil ettiğini gözler önüne seriyor.

Hatta o kadar ki, artık bir insanla mı bir makineyle mi konuşup konuşmadığımızı anlayamıyoruz.

Yapay zekalar artık teknik bir varlık olmaktan çıkıp yavaş yavaş metafizik bir varlığa bürünüyor.

Nasıl ki "insan Tanrı'nın suretinde yaratılmışsa", insan da yapay zekayı kendi suretinde günümüzde var ediyor.

Hatta bunu yalnızca onu kendi suretine yaklaştırarak değil, kendini de ona yaklaştırarak gerçekleştiriyor.

Bu bağlamda, ruhun yalnızca canlılara özgü bir varlık olduğu düşüncesi teknoloji karşısında sınanırken, insanın tanımı ve varlık alanı da önümüzde genişliyor.

Bir insanın organları mekanikleştiğinde hâlâ insan olarak kalıp kalamayacağı ya da yapay zekânın bir ruh, zihin taşıyıp taşıyamayacağı sorusu insanın ve/ya ruhun özünü neyin oluşturduğuna dair felsefi bir tartışmaya kapı aralıyor.

Peki o hâlde asıl sorulması gereken soru belki de şu değil midir:

Bir insanı insan yapan şey nedir?

Bizi "insan" olarak tanımlayan, makineden ve diğer tüm canlılardan ayrıştıran unsur etten kemikten oluşan biyolojik varlığımız mı, yoksa bilinç, düşünme yetisi ve duygular gibi maddi olmayan varlıklarımız mı?

Eğer ruh ve bilinç yalnızca biyolojik varlıklara özgü değilse, yapay zekâ ve mekanikleşmiş insanlarda da bir tür zihin ya da ruh var olabileceği düşünülebilir mi?

Ve eğer bu sınır aşılacaksa, insanın özünü tanımlayan bu biricik nitelikler nereye evrilecek?

Transhümanizmin, yapay zekâların ve teknolojik devrimlerin ışığında insan olmanın anlamını yeniden düşünmek zorundayız.

Bu sorular, yalnızca teknolojinin sınırları zorlamasıyla değil, aynı zamanda insanın özüne dair kadim kabulleri de sarsarak varlığımızı yeni baştan sorgulamamıza sebebiyet verecek belki de.

İnsan, düşünce tarihi boyunca dil, bilinç ve ruh gibi maddi olmayan niteliklere sahip bir canlı olarak düşünülegelmiştir.

Aristoteles'in "λόγον ζώον" (dil sahibi canlı) tanımlaması, insanı toplumsal bir varlık olarak nitelerken; homo faber (alet yapan canlı) ve animal symbolicum (sembol kullanan canlı) gibi kavramlar, insanı diğer canlılardan ayıran temel özellikleri vurgular.

Zira, diğer hiçbir canlı grubu insan kadar karmaşık bir dil kullanma yetisine sahip olmadığı için düşüncelerini de ifade edemez.

Hatta düşüncenin dilin bir ürünü olduğunu varsaydığımızda, diğer hiçbir canlının insan kadar derin düşünemeyeceği de aşikardır.

Bu sebeple insan haricinde hiçbir canlının ikincil dereceden alet yapabilmesi (yani yaptığı basit bir aleti kullanarak yeni bir alet üretebilmesi) imkansızdır.

Zira, tüm bunlar zihnin ve hafızanın işlevidir ki işte bu zihin insanı eşyalardan farklılaştırarak salt bedeni bir varlık olmasından alıkoyar.

İnsanın insaniyeti işte bu açıdan zihni ve hafızayı kapsadığını düşündüğümüz "ruh"ta yatar.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

• 2/30

  29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 3/30

  28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)

• 4/30

  27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters)

• 5/30

  26 Ekim 2024 - Birleşik Krallık'ta göçmen karşıtı protestolardaki bir eylemci, Cumhuriyetçi başkan adayı ve eski ABD Başkanı Donald Trump'ın maskesini takıyor. Eylem İngiltere'nin başkenti Londra'da, ülkedeki aşırı sağcı grupların başında gelen İngiliz Savunma Ligi'nin eski lideri Tommy Robinson'ın çağrısıyla organize edilmişti. Robinson, planladığı yürüyüş öncesi Terörle Mücadele Yasası çerçevesinde suçlanarak dün gözaltına alınmıştı. Irkçılık karşıtları da aşırı sağcılara tepki amacıyla eylem düzenledi. İki grubun karşı karşıya gelmesini engellemek üzere güvenlik önlemleri alındı (Hollie Adams/Reuters)

• 6/30

  25 Ekim 2024 - Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sırasında Kursk bölgesinde Rus askerleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybeden Ukraynalı asker Volodimir Baranov için Çernihiv'de düzenlenen cenaze töreninde halk milli marş söylüyor (Maksym Kishka/Reuters)

• 7/30

  24 Ekim 2024 - Mozambik'in başkenti Maputo'daki Maxaquene mahallesinde protestocular, güvenlik güçleriyle çatıştı. Çevik kuvvet polisi, iki muhalifin vurularak öldürülmesinden günler sonra seçimlere hile karıştırıldığı iddiasıyla eylem düzenleyen kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Avrupa Birliği gözlemcileri de Mozambik seçimlerinde düzensizlikler ve bazı sandık sonuçlarında oynama olduğunu tespit etmişti (Alfredo Zuniga/AFP)

• 8/30

  23 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta un kıtlığı yaşanıyor. İsrail, Gazze Şeridi'ne gıda, su, yakıt ve elektrik girişini engellemeye devam ediyor. Savaştan önce bile Gazze nüfusunun sadece yüzde 4'ü güvenli ve temiz suya erişim sağlayabiliyordu. Öte yandan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, "Gazze'nin kuzeyindeki çocuk felci aşılama kampanyasının son aşamasının artan şiddet ve erişim eksikliği nedeniyle ertelenmesinden büyük endişe duyduğunu" söyledi (Bashar Taleb/AFP)

• 9/30

  22 Ekim 2024 - İsrail savaş uçağı Beyrut'un güneyindeki bir mahalledeki binayı vurdu. Ayrıca İsrail'in Beyrut'ta Refik Hariri Devlet Hastanesi'nin çevresini hedef aldığı saldırıda ölenlerin sayısı 13'e yükseldi (AFP)

• 10/30

  21 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Karolina eyaletinde gerçekleştirilen kampanya mitinginde eski ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçilerinden biri, break dans yapıyor. Birleşik Devletler'de 2024 Başkanlık Seçimi, 5 Kasım'da gerçekleşecek. Donald Trump, pazar günü Pensilvanya eyaletindeki bir McDonald's'ta çalışırken, Kamala Harris, Stevie Wonder'la şarkı söyledi (Julia Demaree Nikhinson/AP)

• 11/30

  20 Ekim 2024 - İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ve eşi Begona Gomez'i tasvir eden bir pankart, başkent Madrid'de hükümeti protesto etmek ve genel seçim çağrısında bulunmak için düzenlenen eylem sırasında İspanyol bayrakları arasında. Bugün Madrid'de bir meydanı dolduran binlerce kişi, sağcı partilerin de destek verdiği bir miting düzenledi. İspanyol bayrakları sallayarak Madrid'in finans bölgesinin kalbindeki Plaza de Castilla meydanında toplanan protestocular "hain" diye bağırarak Sanchez'i istifaya çağırdı. Sağ ve radikal sağla bağlantılı 100'den fazla az bilinen küçük grup, mitinge "Birlik, haysiyet, hukuk ve özgürlük için. Hemen genel seçim!" sloganıyla katıldı (Oscar Del Pozo/AFP)

• 12/30

  19 Ekim 2024 - Cadılar Bayramı öncesinde zombi kılığına giren bir sanatçı, Güney Kore yapımı korku filmi Zombi Ekspresi'nden (Train to Busan) ilham alan "Zombi Şinkansen" hızlı treninde performans sergiliyor. Japonya'nın Tokyo'yla Osaka arasında giden treninin kiralanan vagonunda, "yaşayan ölülerle" karşılaşmaya hazır 40'a yakın heyecan meraklısı vardı. Organizatörlerin koltuklara yerleştirdiği oyuncular, performans kapsamında korkunç bir dönüşüm geçirerek diğer yolculara "saldırmaya" başladı. Etkinlik organizatörü Kenta Iwana, "normalde güvenli ve huzurlu olan yolculuğun bir anda kaosa sürüklenişini canlandırmak istediklerini" söyledi (Kim Kyung-Hoon/Reuters)

• 13/30

  18 Ekim 2024 - Filistinliler cuma namazı kılarken bir kişi, İsrail'in saldırıları sırasında yıkılan Büyük Ömer Camisi'nin kalıntıları arasında yürüyor. Memlük ve Osmanlı döneminin mimari özelliklerini taşıyan caminin yaklaşık 1400 yıllık bir geçmişi var. Bir diğer adıyla Gazze Ulu Cami, Gazze'nin en eski, Filistin'in de üçüncü en büyük camisiydi. Bu cami, bir yılı aşkın süredir devam eden çatışmalarda enkaza dönen tarihi alanların en çarpıcı örneklerinden biri (Dawoud Abu Alkas/Reuters)

• 14/30

  17 Ekim 2024 - İngiliz pop müzik grubu One Direction'ın eski üyesi Liam Payne, Arjantin'de kaldığı otelin üçüncü katından düştükten sonra hayatını kaybetti. Arjantin Polisi, Payne'in başkent Buenos Aires'te Casa Sur adlı otelde kaldığını, "uyuşturucu ve alkol tesiri altında olma ihtimali bulunan agresif bir adam" hakkında gelen şikayet üzerine otele gittiklerini açıkladı. Arjantinli sağlık yetkilileri, otopsi yapılacağını belirtti (Agustin Marcarian/Reuters)

• 15/30

  16 Ekim 2024 - İtalyan lüks marka grubu Prada ve Houston merkezli girişim Axiom Space, NASA'nın Artemis 3 Ay misyonunda kullanılacak bir uzay giysisinin tasarımını İtalya'nın Milano kentinde tanıttı. NASA'nın Ay'ın güney kutbuna gerçekleştireceği ilk insanlı görevde Ay'da yürüyen astronotlar bu kıyafeti giyecek. Artemis 3 görevinin Eylül 2026'da gerçekleştirilmesi bekleniyor (Marco Bertorello/AFP)

• 16/30

  15 Ekim 2024 - Güney Kore'nin sınır kenti Paju'dan Kuzey Kore'nin Kaesong şehrine giden yolda, Tongil Köprüsü'ndeki askeri kontrol noktasının son hali. Güney Kore ordusu, Pyongyang'ın ordusu iki ülkeyi birbirine bağlayan yollarda patlamalar gerçekleştirince ağır tahkimatlı sınır yakınlarında "karşı ateş" harekatları yürüttüğünü açıkladı. Kuzey Kore, Güney Kore'nin Pyongyang'a drone uçurduğu iddiasının ardından ordusunun "ateş gücünü" harekete geçirmek için hazır olduğunu söylemişti. Kuzey Kore Savunma Bakanlığı, Kore yarımadasında "her an savaş çıkabileceği" uyarısında bulunmuştu (Jung Yeon-Je/AFP)

• 17/30

  14 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezindeki Deyr El Balah'ta çocuklara çocuk felci aşısı yapıldı. UNICEF, Gazze Şeridi'ndeki 640 binden fazla çocuğu tamamen aşılamayı hedefliyor. UNICEF'in icra direktörü Catherine Russell, çocuklara bağışıklık sistemlerini güçlendirmek için A vitamini takviyesi sağlanacağını kaydetmiş, Gazze'de çocukların hijyen standartlarının çok kötü olduğunu belirtmişti (Eyad Baba/AFP)

• 18/30

  13 Ekim 2024 - Japonya'nın başkenti Tokyo'nun Kagurazaka mahallesinde düzenlenen Cadılar Bayramı öncesi etkinliğine katılanlar kedi temalı kostümlerini giyip "Bake Neko" (Doğaüstü Kedi) festivaline katıldı. Bake Neko, 2010'dan bu yana her yıl ekim ortasında düzenleniyor. Kagurazaka'da kedi temalı bir geçit töreni düzenlenmesinin nedeni, ünlü Japon romanı "Ben Bir Kediyim"in yazarı Natsume Soseki'nin bu bölgede yaşamış olması (Philip Fong/AFP)

• 19/30

  12 Ekim 2024 - Hindistan'ın Haryana eyaletinde, Hindu tanrısı Hanuman gibi giyinen kişiler, Dussehra festivali için düzenlenen geçit töreninde dans ediyor. Her yıl kutlanan festival, iyiliğin kötülüğe karşı zaferini simgeliyor. Ancak bu yıl Bangladeş'teki Dussehra kutlamaları Hindulara karşı artan saldırıların gölgesinde kaldı. Ülkede 1 Ekim'den bu yana kutlamalarla bağlantılı 35 şiddet olayı yaşandığı bildirilmişti. Hindistan, Bangladeş'teki Hindu tapınaklarına yönelik saldırıları kınayarak komşu ülkeye tüm azınlıkların güvenliğini sağlama çağrısı yaptı (Anushree Fadnavis/Reuters)

• 20/30

  11 Ekim 2024 - Milano'daki iklim değişikliği ve Filistin'e destek eylemine katılan İsveçli aktivist Greta Thunberg slogan atıyor. Thunberg'in kurulmasına destek verdiği iklim değişikliği hareketi Fridays For Future'ın düzenlediği yürüyüşe, binin üzerinde kişi katıldı. Protestoda, Filistinlilerin simgesi haline gelmiş kefiye adlı geleneksel atkıyı takan Thunberg, "Filistinlilerin onlarca yıldır apartheid rejiminin boğucu baskısı altında yaşadığını" söyledi. Küresel ısınmayla silah endüstrisi arasındaki ilişkiye vurgu yapan aktivist "İklim adaleti mücadelesi, fosil yakıt endüstrisine karşı olduğu kadar, silah endüstrilerine, askerileşmeye ve doğal kaynakların aşırı çıkarılmasına karşı da bir mücadeledir" dedi (Piero Cruciatti/AFP)

• 21/30

  10 Ekim 2024 - Milton Kasırgası ABD'nin Florida eyaletinde yıkıma yol açtı. Şiddetli yağmurlar ve rüzgarlar sonucu evler yıkıldı ve milyonlarca kişi elektriksiz kaldı. İç Güvenlik Bakanlığı en az 10 kişinin öldüğünü açıkladı. Yetkililer rüzgarların hızının saatte 150 kilometreye ulaştığını söyledi. ABD Başkanı Joe Biden, sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşımda "Yardım yolda ancak gelene kadar, yerel yetkilileriniz dışarı çıkmanın güvenli olduğunu söyleyene kadar yerinizde kalın" dedi (Bryan R. Smith/AFP)

• 22/30

  9 Ekim 2024 - Milton Kasırgası'nın Havana'dan geçişi şiddetli yağmurlara neden oldu. Helene Kasırgası'nın üzerinden iki hafta geçmemişken yeni bir kasırga ABD'nin Florida eyaletine doğru yaklaşıyor. Bugün eyalete ulaşması beklenen kasırga öncesinde eyalette yıllardır görülmediği kadar büyük bir tahliye çalışması yürütülüyor. ABD Başkanı Joe Biden, Milton Kasırgası’nın "Son 100 yılda ABD’deki en kötü fırtınalardan biri" olabileceği uyarısında bulundu. Milton Kasırgası'nda rüzgarların saatte 270 km hıza ulaşabileceği söyleniyor (Yamil Lage/AFP)

• 23/30

  8 Ekim 2024 - Yokoluş İsyanı Cape Town, Güney Afrika'nın başkentinde gerçekleşen Afrika Petrol Haftası Konferansı'nın düzenlendiği salonun önünde, fosil yakıtların süregelen kullanımını böyle protesto etti (Rodger Bosch/AFP)

• 24/30

  7 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus kentinde Filistinli bir çocuk, İsrail saldırıları sonucunda yıkılmış binanın üzerinde. 1 yıl önce bugün Hamas, İsrail'e gerçekleştirdiği saldırıda 1139 kişiyi öldürmüş ve yaklaşık 250 kişiyi rehin almıştı. Aradan geçen bir senede İsrail, Gazze'de en az 41 bin 870 kişiyi öldürdü ve bu sayının aslında çok daha fazla olduğu tahmin ediliyor. Binlerce kişi yıkılan binaların enkazı altında kaldı ya da kendilerinden haber alınamıyor. Binlercesinin daha devam eden bombardıman ve İsrail'in savaşının yarattığı koşullar nedeniyle ölmesi muhtemel. Son 12 aydaki gelişmelerle Ortadoğu bir kez daha topyekün savaşın eşiğine geldi (Mohammed Salem/Reuters)

• 25/30

  6 Ekim 2024 - İspanya'nın Katalonya bölgesinin Tarragona kentinde düzenlenen 26. İnsan Kulesi Yarışması'nda Colla Vella dels Xiquets de Valls ekibi insan kulesi oluşturuyor. Katalonya'daki festivallerde düzenlenen geleneksel insan kulesi yarışmalarında takımlar kule oluşturup bozarak mücadele ediyor. İlki 1932'de yapılan etkinlik o zamandan beri iki yılda bir gerçekleştiriliyor (Lluis Gene/AFP)

• 26/30

  5 Ekim 2024 - Binlerce Oromo, Irreecha festivali için Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da bir araya geldi. Irreecha kutlamalarında geleneksel kostümler giyerek suya çiçekler daldırıyor ve kendi üzerlerine su serpiyorlar. Etiyopya'nın en kalabalık etnik grubu olan Oromoların yağmur mevsiminin bitişini kutladığı festival, zaman zaman siyasi protestolara da sahne oluyor. 2016'da polisin hükümet karşıtı protestocuları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullanması ve havaya ateş açmasıyla festivalde 50'den fazla kişi hayatını kaybetmişti (Tiksa Negeri/Reuters)

• 27/30

  4 Ekim 2024 - Bir kedi Beyrut'un güneyindeki bir mahallede, İsrail'in hava saldırıları sonucunda hasar gören sokakta dolaşıyor. İsrail, üç gün önce kara harekatı başlattığı Lübnan’a saldırmayı sürdürüyor. Hizbullah'a yakın bir kaynak, AFP'ye İsrail'in Beyrut'un Dahiye bölgesini üst üste 11 kere vurduğunu aktardı. Lübnanlı yetkililer, çatışmalar nedeniyle 1,2 milyon kişinin yerinden edildiğini bildirdi (AFP)

• 28/30

  3 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Carolina eyaletinin Swannanoa kentinin sakinleri, Helene Kasırgası'nın arkasında bıraktığı yıkımın ortasında. Geçen hafta ülkenin güneydoğusunu vuran kasırganın yol açtığı can kayıplarının sayısı 189'a yükseldi. Toplam 6 eyalette kayıp onlarca kişiyi arama çalışmaları sürerken, 1 milyondan fazla ev ve iş yerinde elektrik hâlâ yok (Eduardo Munoz/Reuters)

• 29/30

  2 Ekim 2024 - Meksika'da 1968'deki Tlatelolco Meydanı katliamının 56'ıncı yıldönümüde bir eylemci, polisle çatışıyor. Sözkonusu katliamda ordu, öğrencileri vurarak öldürmüştü. Meksika'nın göreve yeni başlayan başbakanı Claudia Sheinbaum, kendisine "1968 çocuğu" diyerek resmi bir özür yayımladı (Daniel Becerril/Reuters)

• 30/30

  1 Ekim 2024 - İsrail, İran'dan İsrail'e füze saldırısı gerçekleştirildiğini ve Tel Aviv başta olmak üzere ülke genelinde sirenlerin çaldığını duyurdu. İran'ın Birleşmiş Milletler Daimi Temsilciliği'nden "Eğer siyonist rejim cevap vermeye kalkarsa daha yıkıcı bir karşılık gelir" açıklaması yapıldı. Öte yandan ABD Başkanı Joe Biden, ABD ordusuna, İran saldırılarına karşı İsrail savunmasına yardımcı olma ve İsrail'i hedef alan füzeleri vurma talimatı verdi (Ahmad Gharabli/AFP)

Ancak tam olarak nedir bu ruh?

Diğer canlıların da belli derecelerde hafızaya ve zihne sahip olması onların da ruhu olduğu anlamına gelmez mi?

Bu durumda insan nasıl "ruhla" insanileşir?

Aslında hafızaya ve zihne belli derecelerde sahip olmak bir ruhu olduğu anlamına gelmez kesinlikle.

Zira, eğer böyle olsaydı, ruh organik tüm canlılarda bulunmak zorunda kalırdı.

Oysaki ruh, geleneksel düşüncede yalnızca biyolojik canlılara ait bir varlık alanı değildir.

Descartes'ın "Düşünüyorum, öyleyse varım" (cogito, ergo sum) önermesi, insanın varlığını düşünme yetisiyle tanımlayarak, ruhun ve bilincin biyolojik bedenin ötesindeki mevcudiyetine işaret eder.

Zira böylelikle insan kendi üzerine düşünebilir, diğer hiçbir canlının yapamayacağının aksine. Benin düşüncede elde var bir olduğuna varır böylece.

Ruhun ayırt edici özelliği işte tam olarak da budur: kendini temel alarak kendi üzerine düşünebilme.

Descartes'ın dualist yaklaşımı, ruh ve bedenin (biyolojik yaratığın) birbirinden ayrı ve bağımsız varlıklar olduğunu ortaya koyar.

Zira, beden kendi üzerine düşünemez. Bedenin ancak dışarıda sürekli maddi ihtiyaçları vardır. Beden onları arzular, onları düşünür.

Bu bağlamda, insan bedeni bir varlık falan değildir, hayvanlar gibi. Onun bedeni ancak ruhunu taşır.

İşte bu ruh, bedeni ihtiyaçlarının ötesinde ihtiyaçlara yönelir. Ve en önemlisi bedenin aksine kendini fark edebilir.

Yani "kendilik bilincine" sahiptir. Beden yalnızca ruhun bir taşıyıcısı, onun dünya üzerindeki fiziksel bir temsilinden ibarettir.

Gilbert Ryle'ın Descartes'a yakıştırdığı "Ghost in the Machine" (Makinedeki Hayalet) argümanı, zihnin ve bedenin birbirinden ayrılması görüşünü eleştirirken, zihnin sadece bedenden bağımsız olarak var olan bir "hayalet" gibi değil, bedenle birlikte işleyen bir mekanizma olarak görmüştür.

Ryle'ın bu yaklaşımı, ruhun ve zihnin bedenle özdeşleşmiş olduğunu öne sürer ve insanın özünün zihinden değil, beden-zihin etkileşiminin bütünlüğünden kaynaklandığını savunur.

Ancak bu iki görüş arasında bir denge kurmak, hem ruhun hem de bedenin varlığını içeren bir kavrayışa ulaşmak, düşünsel bir denge sağlamaktadır.

Yapay zekâların ve makinelerin "zihni" olup olamayacağını sorgularken, Descartes'ın "Düşünüyorum, öyleyse varım" önermesiyle birlikte zihnin ve bilincin makinede de var olabileceği hipotezini incelemek gerekmektedir.

Eğer makineler düşünme yetisine sahip olabiliyorsa, onların da bir tür zihin veya bilinç taşıyabileceği düşünülmelidir.

Ayrıca, insanın organları mekanikleştiğinde hâlâ insan olarak kalıp kalamayacağı sorusu da, bu bağlamda ruhun ve bilinçlerin farklı seviyelerdeki varlıklarını sorgulamaktadır.

Gelecekte, insanın biyolojik sınırlarını aşıp makinelerle birleşmesi ve yapay zekâların bilinç kazanmaları, bu tartışmaların sadece başlangıcıdır.

Sonuçta, insanın özünü tanımlayan niteliklerin evrimleşmesi, insan olmanın anlamını yeniden düşünme gerekliliğini doğuracaktır.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.