Evet, Rus seçimleri hileli ama Putin için hâlâ sürprizler olabilir

Oylama sonuçları önceden bilindiği için, gelişmeleri umursamamak cazip gelebilir. Ancak Aleksey Navalni'nin ölümünden ve Ukrayna'daki belirsizlikten sonra, işler göründüğü kadar öngörülebilir olmayabilir...

Bu hafta sonu yapılacak oylama, demokratik sürecin en lezzetsiz ve öngörülebilir yorumlarından biri olacak (AP)

Birleşik Devletler, Hindistan ve muhtemelen Birleşik Krallık'ın da aralarında bulunduğu 60'tan fazla ülkenin sandık başına gideceği yoğun bir seçim yılında, Rusya'daki başkanlık yarışı ülke dışında nispeten az ilgi görüyor. Bu hafta sonu yapılacak oylamanın demokratik sürecin en lezzetsiz ve öngörülebilir yorumlarından biri olacağı doğru.

En lezzetsizlerden olacak çünkü öncelikle oylama sadece Rusya'nın çok geniş topraklarında değil, aynı zamanda Rusya'ya ait olduğu kabul edilmeyen bazı bölgelerde (Kırım ve Ukrayna'nın doğusundaki 4 bölge) yapılıyor.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Sürecin kendisi pek çok yönden kusurlu olduğu için de tatsız. Vladimir Putin, 5. dönem için adaylığını koyuyor ve bu onu (muhaliflerinin sıkça dile getirdiği bir benzerlikle) Stalin'den bu yana Rusya'nın en uzun süre iktidarda kalan lideri yapacak. Bunu, Putin'in en az bir dönem daha iktidarda kalmasını kolaylaştırmak için açıkça tasarlanmış gibi görünen bir değişiklikle, anayasayı değiştirerek başkanlık süresi sınırlarını yeniden başlatan 2020 referandumu sayesinde yapabilecek.

Putin 2008'de ikinci dönemi biterken anayasal kısıtlamalara karşı farklı bir yaklaşım benimsemiş ve iki dönem sınırına uymak için başbakanı Dmitri Medvedev'le yer değiştirmişti. Putin 2012'de devlet başkanlığına geri döndü ki bu hamlesinin görev süresindeki en büyük protestoları tetiklediğini belirtmek gerek. 2020'deki değişikliklere büyük ölçüde karşı çıkılmadı ve 71 yaşındaki Putin, teorik olarak 2036'da hâlâ Kremlin'de olabilir.

Rus seçmenlerin aday tercihleri de çoğunlukla olduğu gibi sınırlı. Oy pusulasında, Putin'le (bu arada kendisi bağımsız aday) birlikte, destek oranı yüzde 1'in üzerinde olan sadece üç aday var. Radikal sağcı Liberal Demokrat Parti'den (LDPR) Leonid Slutski (hayatını kaybetmiş ateşli siyasetçi Vladimir Jirinovski'nin varisi); Komünist Parti'den Nikolay Haritonov ve Yeni Halk Partisi'nden Devlet Duması (Rus parlamentosu) başkan yardımcısı Vladislav Davankov.

Rusya başkanlık seçimlerindeki standart diziliş yıllardır böyle. Milliyetçi sağ, soldaki eski Komünistler ve bir tür emniyet supabı olarak platformu güncel kaygılara oynayan yeni bir aday. Davankov'un durumunda bu, müzakerelere destek gibi yöntemlerle Ukrayna savaşını eleştirmek (ama çok da eleştirmemek) anlamına geliyor.

Elbette seçimin demokratikliği açısından kimin oy pusulasında yer almadığı da en az kimin yer aldığı kadar önemli. Boris Nadezhdin savaş karşıtı bir aday olarak seçime girmeyi umuyordu ve kampanyasında bir miktar başarı elde etmişti. Belki de çok fazla, çünkü çok sayıda destekleyici imzasının geçersiz sayılmasının ardından, alışılagelmiş bir şekilde adaylığı engellendi.

Önde gelen muhalif figür ve yolsuzluk karşıtı kampanya yürüten Aleksey Navalni de bir dizi hapis cezası nedeniyle seçim dışı bırakılmıştı. Gerçekten de 2013 Moskova belediye başkanlığı seçimlerinde tahmin edilenden daha iyi bir şekilde %27 almasından bu yana tüm seçimlerin dışında tutulmuştu. Ancak geçen ay Kutup Kurdu hapishanesindeki ani ölümü, Navalni'nin Rus siyaseti üzerindeki etkisinin sonu olmayabilir.

Oy pusulasında kimlerin yer alacağına gelince, son Rus anketlerinin tahminleri şöyle: Putin - yüzde 75; Slutski - yüzde 3; Haritonov - yüzde 4 ve Davankov - yüzde 6. Dahası, tuhaf gerçek şu ki, bu rakamların manipüle edilmiş olması gerekmiyor. Savaş bazı çevrelerce sevilmese de Putin'e destek (yaşam standartları ve ulusal moralle birlikte), Yevgeni Prigojin ve Wagner paralı askerlerinin geçen hazirandaki tuhaf isyanına rağmen iyi bir seviyede.

Evet, Putin kampanyaya hükmetmek etmek için "idari kaynaklar" denen şeyden (diğer adıyla iktidar avantajından) ve 2022'de Ukrayna'nın istilasından sonra getirilen ifade özgürlüğü kısıtlamalarından, muhalif adayların engellenmesinden ve muhalefete, özellikle de Navalni destekçilerine yönelik baskılardan faydalanıyor. Ancak serbest bir oylamada, siyasi hakimiyeti ve dayanıklılığı göz önüne alındığında, Putin'in kazanması yine de neredeyse kesin olurdu.

Öyleyse neden Putin serbest bir oylama yapmıyor ya da tüm risklerden kaçınarak seçim maskesini tamamen atmıyor diye sorabilirsiniz. Neden anayasayı değiştirme, alternatif adaylara izin verme ve ardından oylama yapma zahmetine katlansın ki? En azından olağanüstü hal ilan edip savaşı başlatabilir ve her şeyi istediği kadar erteleyebilirdi. Ayrıca, sonucun öngörülebilirliği göz önüne alındığında, dış dünyanın bunu neden dikkate alması gerektiğini de sorabilirsiniz.

Putin'in (ve söylemeliyim ki diğer pek çok liderin) seçimli demokrasi görüntüsü yaratmak için bu kadar çok çalışması, pek çok gerçek demokrasi yetersiz kalsa bile, Batı tarzı için muazzam bir zafer olarak görülmeli. Ve bu demokrasiler arasında ABD'nin denge, denetleme, dönem sınırlamaları ve (çoğunlukla) düzenli ve uzlaşmaya dayalı iktidar değişimleri sistemi, büyük ölçüde altın standart olarak görülüyor. Putin öncesi Rus anayasasının başkanlık yetkilerini iki 4 yıllık dönemle sınırlamasının ve Putin'in bunu değiştirmesinin 20 yıl almasının nedeni kısmen bu.

Sovyet sonrası Rus devletinde, törenlerin çoğu, başkanın ulusa sesleniş konuşması ve nefes nefese geçen seçim gecesi televizyon yayınları da dahil, ABD'nin iş yapma biçimine gıpta edildiğini gösteren çok şey var. Özde olmasa da biçimde ödünç alınan bu uygulamalar, "düzgün" bir devletin ayırt edici özellikleri. Seçimi dışarıdan ne kadar sahte görünürse görünsün, Putin bir oylamanın onaylanmasını arzuluyor. Yine de hem süreç hem de sonuç ne kadar dikkatlice düzenlenmiş olursa olsun, bir seçim hâlâ küçük risk kırıntıları içerir, bu yüzden (bu seçim ne kadar kusurlu olursa olsun) dış dünya bunu dikkate almalı. 

Pasifik'ten Baltık'a ve Karadeniz'e kadar 113 milyon kişi bu hafta sonu oy kullanma hakkına sahip ve Kremlin'in aldığı tüm önlemlere rağmen, izlenmesi gereken belirsizlikler var. Putin tahmin edilen yüzde 75 oy oranına ulaşabilecek mi? Ve eğer ulaşırsa, nasıl bir katılım oranında ulaşacak? Bu seçim üç gün sürecek (cumadan pazara) ve e-oylama olasılığı da var.

Hem sürenin uzatılması hem de e-oylama, katılımı artırmanın yolları olarak görülebilir. Ancak elbette bunlar aynı zamanda hile yapmak için de bolca fırsat sunuyor (örneğin bilgisayarda oynama yapmak, oy sandığını "doldurmaktan" ya da güvenilir seçmenleri birden fazla seçim merkezine götürmekten çok daha kolay). Ancak sosyal medya da bağımsız izleme için yeni fırsatlar sunuyor ve katılım Putin'in desteğini gerçek oylamadan daha iyi ölçebilir. İnsanlar ilgisizlik ya da düşmanlık nedeniyle uzak duracak mı?

Öte yandan, açık protestolar olabilir mi? Yüz binlerce Rus, Navalni'nin Moskova'daki mezarı başında ya da Rusya'nın dört bir yanında belirlenen anma yerlerinde ona son saygılarını sunmak için bir araya gelmeden önce bu olasılık dışı görünebilirdi. Dul eşi Yulia, ölmüş kocasının destekçilerine pazar günü öğle saatlerinde protesto amacıyla seçim merkezlerinde toplanma talebini yineledi. Yapacaklar mı? Navalni'nin özel kalemi Leonid Volkov'a bu hafta Litvanya'da yapılan saldırı bir uyarı niteliğinde miydi? Caydırıcı bir etkisi olacak mı?

Peki yetkililer bu seçimleri nasıl denetleyecek? Rusya dışında pek dikkat çekmeyen bir başka sürpriz de Navalni'nin cenaze töreninin polis tarafından görmezden gelinmesiydi. Daha sonra birkaç kişi gözaltına alındı ancak sükunet ve saygınlık korundu. Bunun nedeni Kremlin'in çevik kuvvet polisinin yas tutan kişileri dövmesinden çekinmesi miydi? Yoksa daha ziyade protestoları tırmandırmaktan mı korkuyordu? Peki bu seçimlerde yetkililerin en büyük korkusu ne olacak: Muhalefetin kendisi mi, yoksa muhalefeti güç kullanarak bastırmaya çalışmanın geri tepme riski mi?

Rusya'daki başkanlık seçimlerini bir ölçüde Putin'in mevcut başkanlık dönemine ve/veya Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşa ilişkin bir referandum diye tanımlamak tamamen yanlış olmaz. Ama aynı zamanda Putin'in neredeyse çeyrek asırlık iktidarından sonra Rusya'nın durumunun kısmi ve kusurlu da olsa bir yansıması olarak da görülebilir: Çatlaklar çıkmaya başlamış olabilecek bir monolitin yansıması.



https://www.independent.co.uk/voices

Independent Türkçe için çeviren: Çağatay Koparal

Bu makale kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independent

DAHA FAZLA HABER OKU