Aristo adaleti, dağıtıcı ve düzeltici adalet olarak ayırırken, birincisinden servetin, sosyal statünün, egemenliğin adil bir biçimde dağıtımını, ikincisinden ise yapılan haksızlıkların ve hataların telafisini kast eder.

Bunları söylerken mevcut toplumu doğal bir veri olarak alır ve düşüncelerini bunun üzerine bina eder.

Toplumun (kamusallığın) dışında tutulan kölelerin ve kadınların durumlarını sorunsallaştırmazken, toplumsal gerçekliği bu haliyle onaylar.

Zira ancak bunun sayesindedir ki özgür yurttaşlar siyaset ve felsefeyle meşgul olabilmektedir. 

Ahlak kadar adaletin de söz konusu olmadığı ya da sadece agora ile sınırlı olduğu bu dışlama, onun açısından doğanın ve ona dayanan aklın tartışılamaz bir düsturudur.

Bu açıdan devrimci değil, muhafazakâr ya da çağının gerçekliği içerisinde hareket eden bir düşün/bilim insanıdır.

Kozmolojisi ve sosyolojisi kendi döneminin şartlarıyla sınırlı, günümüzdeki anlamıyla bir özgürlük ve irade kavramları kadar Tanrı'ya hesap vermek gibi polis'i aşkın bir sorumluluk duygusundan da yoksundur. 

Belli bir toplumsal gerçeklik içerisinde ortaya çıkan ve daha çok politik olan bu bakış, hakikatin aşkınlığını dikkate almadığı gibi -ki o, yaratılışsal (halk-oluşsal) bir başlangıcı da dikkate almamak anlamına gelmektedir-, bu sınırlı siyasal uzamdaki ethos'un (etik) ötesine dair bir ahlak tartışmasına, Sokratik bir sorgulamaya dahi girmez. 

Öyle ki, çok fazla ötelere gitmeye gerek yok, hemen yanı başındaki köleleri, kadınları ve barbarlar (yabancılar)'ı da şehrin ahlaki ve siyasi uzamına dahil etmez.

Hatta demos'un, yani yoksul(/n) halkın siyasete katılımını da hoş görmez. Onun olumladığı yönetim demokratik eşitlikçilik değil, cumhuriyetçi seçkinciliktir.

Bu koşullar altında ahlak, henüz belirginleşmemiş olan irade kavramının ve dolayısıyla içsel bir özgürlüğün de farkında olunmayan, kültürel bir erdemler kümesine riayete ve mutlulukçu bir ereğe dayanan törel bir davranış biçimidir.

Hz. Muhammed (as) ise mevcut durumu dikkate alsa da bunun doğal bir hakikat oluşunu reddederek çıkar yola ve yeni bir toplumun inşasına girişir.

Tanrı'nın birlenmesi, tabiatın ve toplumun da bu birlikçi eksende akılcılaştırılması gibi bir amaç taşır.

Yaratıcı Tanrı, yaratılışsal/oluşsal sürece müdahildir ama bu müdahilliğin belki tam olarak kavranılamayan bir mantığı bulunmaktadır.

Tabiat kadar toplumun da tâbi olduğu yasaların farkındalığı, hurafeler kadar büyüsel anlayışları ve hatta mucizeleri de söyleminden dışlar.

Mucize (insanı aciz bırakan olaylar) varsa bu, doğal ve toplumsal süreçlerin içerisinde ortaya çıkan ve anlamları giderek daha da belirginleştirilecek olan şaşırtıcı hakikatlerdir.

Nitekim o, bunu kendi hayatıyla da ortaya koyar ve olmaz denileni gerçek kılar. 

Sözgelimi "bir toplum kendisini değiştirmedikçe Allah onu değiştirecek değildir"; ve ama Allah, "mustazaflara lütfetmek ve onları yeryüzünde önderler kılmak ister."

Ama bunun için her şeyden önce mustazaflar/ezilenler buna yönelik bir arzu ve çaba içerisine girmelidir. Tıpkı ağaçların yağmuru arzulaması gibi.

Bu bakış, doğal olarak Aristocu ahlaki gerçekçiliğe aykırı, devrimci ve hatta yaratıcı bir ahlakı, iradi bir tarih ve toplum anlayışını, dahası toplumsal bir sorumluluk duygusunu getirir. 

Toplum elbette ki adalete ve ahlaka tâbi olmalıdır ama ahlak verili durumu dikkate alsa da yeni ve adil bir toplum (insan, cemaat, ümmet) oluşturmaya (halk-olmaya) dair bir çaba (cihad) içerisinde olmalıdır.

Ahlakın bu halk-oluş hali, yeni bir durum (ahlak) kadar yeni bir adalet (hakkaniyet) anlayışının da ortaya konulmasıdır.

Çünkü kendi haline bırakılan toplum sürekli güçlüler lehinde eşitsizleşmekte ve ezilen kesimler sadece maddi açıdan yoksullaşmanın ötesinde, haklarından da yoksunlaşmaktadır.

İşte orada, bırakın verili durumun onaylanması ve sabitlenmesini, bu durumun eleştirisi ve olumsuzlukların değiştirilmesi, dışlayıcı olmadığı gibi hakkaniyetli olan bir toplumun inşası, yoğun bir mücadeleyi gerektirir ve bu, insanların yükümlü olduğu bir sorumluluktur.

Hz. Muhammed'in oluşturmaya çalıştığı siyasal-toplum (ümmet) kadınları, köleleri ve ötekileri de kapsar.

Akabe Sözleşmesi'ne kadınlar, Medine Sözleşmesi'ne ise müşrikler, Yahudiler ve Hıristiyanlar da katılır.

Medine toplumu bu karmaşık kesimlerden oluşur. Kadınlar da kamusal alanda yer alırlar; yani mescide gelirler ve orada söz söyleme hakkına sahiptirler.

Her şeyden önce ve kelimenin tam anlamıyla bir insandırlar ve herhangi bir toplumsal dışlamaya maruz bırakılmazlar.

Bu, bir başlangıçtır elbette ve mevcut eşitsizlikler doğal ve kesin bir veri olarak kabullenilmeyip, buna dair sorunların toplumsal erginlikle beraber çözümlenmesi amaçlanır. 

Ethos/etik her ne kadar fıtri bir temele dayansa da verili bir kesinlik (hakikat) olmayıp inşa edilen bir gerçeklik (ahlak) olduğundan, toplum kendisini sürekli olarak yenile(melidi)r.

Birçok ahlakçı açısından toplum, doğallığına dokunulmaması gereken kırılgan bir gerçeklik iken, bu açıdan Hz. Muhammed bir devrimcidir ama bu devrimcilik ütopik bir edâda olmayıp, birtakım sınırları ve ilkeleri vardır. 

Yeni de olsa bir inşa çabası elbette ki belli bir toplumsallık üzerinden yürütülmektedir ve doğal olarak bu çabaya karşı bir direnç de oluşacaktır.

Dolayısıyla toplumun yenilenmesinde zamanın ruhu kadar bu direnç de gözetilmelidir.

Kendisinden önce de bu meselelere hayatını vakfeden birçok ıslahatçı ve düşünürün insanlığı selamete çıkarma çabası olsa da onunla birlikte bu kadim dünya'nın nihayetine gelinmiştir. 

Kadim dünyanın sonu ve modern dünyanın başlangıcı arasındaki bu noktada, Hz. Muhammed her ne kadar bunu onaylamasa da toplumda hâlâ cariyeler ve köleler vardır; ancak herkes temelde insandır, akıllı ve özgürdür; olumsuzluklardan çıkışa dair yollar ise açıktır ve teşvik edilmektedir.

Kavramsal hakikat ortaya konulsa da kavramın da bir sabrı, dikkate almaktan kaçınılamayacak olan, koşullara dayanan bir toplumsal direnç, dahası ahlaki olduğu kadar estetik bir üslup da söz konusudur.

Beri yandan tepkin güçler yapılanları hazmedemediği gibi geriye dönüşü, ırkçı ve cahili örfü diriltmeyi ummaktadır.

Nitekim ölümünden sonra gerici tepki iktidara kadar tırmanacak, cahiliye yeniden boy gösterecektir.

Tanrı birdir ve insanlık da kendi arasında temelde çoğul olan birliği ortaya koyabilmelidir.

Zira insanlığın selameti kalıcı bir barışın sağlanmasıyla mümkündür.

Ve ancak günümüzde, hâlâ telafi edilmemiş olan o utancın izi silinerek kölelik fiili olarak tam anlamıyla ortadan kaldırılamamış olsa da, hukuksal olarak uygulamadan kaldırılmış, eşitlikçi yaklaşım en azından bu açıdan gerçekleştirilmiştir.

Kuşkusuz ki bu eşitlikçilik farklılıkları da göz önünde tutmalı, negatif haklar ve özgürlükler (haksızlıkların telafisi ve asli ihtiyaçların sağlanması) gerçekleştirilirken, pozitif hak ve özgürlüklere alan açılmalı yani o kerteden sonra insanlık artık olumsuzluklara mecbur bırakılmamalı, olmaya bırakılmalıdır.

Adaletin üç düzeyi vardır: "hiyerarşik liyakatçılık", "biçimsel eşitlikçilik" ve "herkese ihtiyacına ve yeteneğine göre dağıtımı/paylaşımı esas alan hakkaniyetçilik/nitelikçilik".

Adaletli bir toplum açısından eşitlik, olumsuzlukların giderilmesi akabinde ulaşılabilecek bir son değil, farklılıkların ortaya çıkması için de bir başlangıç noktasıdır.

Olumsuzluktan olumluya doğru bu gidişat, eşitliğin akabinde toplumu olmaya bırakmalıdır.

Bu anlamda adalet, haksızlıkların bertarafının ötesinde, hakların da teslimi olarak, olumsuzlukların giderilmesi ve olumlulukların tesisi gibi iki aşamalı bir edimi gerektirir.

Öyle ki kendimizin ve yakınlarımızın aleyhine de olsa adaleti ikameyle ve hakka şahitlik etmekle yükümlüyüz.

Kaldı ki bizim şahitliğimizin ötesinde, her şeyin mutlak şahidi olarak Allah, olup bitenleri gözetmektedir. 
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  26 Aralık 2024 - Taliban güvenlik personeli, Paktika vilayetinin doğusundaki Barmal ilçesinde Pakistan tarafından düzenlenen hava saldırılarından iki gün sonra hasar görmüş bir aracı inceliyor. Taliban hükümeti 25 Aralık'ta yaptığı açıklamada Pakistan'ın Afganistan'ın doğusundaki bir sınır bölgesinde düzenlediği hava saldırılarında 46 sivilin öldüğünü belirtirken Pakistanlı bir güvenlik yetkilisi bombardımanın "teröristlerin saklandığı yerleri" hedef aldığını söyledi. (Ahmad Sahel Arman/AFP)

• 2/30

  25 Aralık 2024 - Devlet Acil Durum Servisi'nden bir kurtarma görevlisi, Rusya'nın Harkiv'e yönelik drone saldırısının ardından bir konutta çıkan yangını söndürmeye çalışıyor. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski savaştan zarar gören ülkesinin elektrik şebekesine Noel günü 170'den fazla füze ve drone fırlatarak bir kişinin ölümüne ve yaygın elektrik kesintilerine neden olan Rusya'nın "insanlık dışı" saldırısını kınadı. Ülke sabah 5:30'da hava saldırısı alarmıyla uyandı ve kısa süre sonra hava kuvvetleri, Rusya'nın Karadeniz'den Kalibr seyir füzeleri fırlattığını bildirdi (Sergey Bobok/AFP)

• 3/30

  24 Aralık 2024 - Panama'nın başkenti Panama'da polis ABD Büyükelçiliği önünde düzenlenen protestoda göstericiler tarafından yerleştirilen seçilmiş ABD Başkanı Donald Trump'ın resminin önünde nöbet tutuyor. Panama Cumhurbaşkanı Jose Raul Mulino, Donald Trump'ın insan yapımı su yolunu geri alma tehdidinin ardından 23 Aralık'ta ülkenin eski liderleriyle birlikte imzaladığı bir bildiride Panama Kanalı'nın statüsünün müzakere edilemez olduğunu söyledi. Trump, "Donanmamız ve ticaretimiz çok haksız ve adaletsiz bir şekilde muamele görüyor. Her yerde olduğu gibi Panama Kanalı'nda da kazıklanıyoruz" demiş ve kanalın ABD'ye iade edilebileceğini öne sürmüştü (Arnulfo Franco/AFP)

• 4/30

  23 Aralık 2024 - Mozambik'te protestocular başkent Maputo'da yanan bir barikatın yanında toplanıyor. Hile iddialarının haftalarca süren ölümcül sokak çatışmalarını tetiklemesinin ardından ülkenin en yüksek mahkemesi, iktidar partisinin tartışmalı ekim seçimindeki zaferini onayladı. Kararın ardından muhalefetin ayaklanma tehdidinde bulunması sonrası Güney Afrika ülkesinde daha fazla şiddet olayının patlak vermesinden endişe ediliyor (Amilton Neves/AFP)

• 5/30

  22 Aralık 2024 - Filistinliler, İsrail'in Gazze'deki El-Jalaa Caddesi'ne düzenlediği saldırıda isabet alan sivil aracı inceliyor. Gazze Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan son güncellemeye göre, İsrail saldırıları son 24 saatte Gazze Şeridi genelinde en az 32 Filistinlinin ölümüne ve 54 kişinin yaralanmasına yol açtı. İsrail güçleri, kuşatma altındaki Kuzey Gazze'de zorlukla faaliyet gösteren Kamal Adwan Hastanesi'nin içindeki ve yakınındakilere tahliye emri verdikten sonra hastaneye saldırı düzenledi (Omar Al-Qattaa/AFP)

• 6/30

  21 Aralık 2024 - Dün akşam Almanya'da en az 5 kişinin ölümüne ve 200 kişinin yaralanmasına yol açan saldırının gerçekleştiği Noel pazarının yakınındaki kilisenin girişine çiçekler bırakılıyor. Ölümcül saldırıda bir kişi aracını pazardaki kalabalığın üzerine sürmüştü. Kiliseye çiçek bırakanlardan Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ülkenin birlik içinde kalması gerektiğini vurgulayarak failin cezasız kalmayacağına söz verdi. Polis, saldırıdan sorumlu olduğunu düşündüğü 50 yaşındaki Suudi Arabistanlı bir doktoru gözaltına aldı (Michael Probst/AP)

• 7/30

  20 Aralık 2024 - Tayvan'da ana muhalefetteki Çin Milliyetçi Partisi (Komintang) milletvekilleri (beyaz giyenler) parlamentoya girmeye çalışıyor. Demokratik İlerleme Partisi'nden (DPP) çok sayıda milletvekili, perşembe gecesi parlamentoyu basarak tartışmalı tasarıların geçmesini önlemek için Yasama Yuanı'na girişleri engellemiş ve içeride barikat kurmuştu. Sözkonusu yasa tasarıları arasında seçilmiş yetkililerin görevden alınma koşullarının sıkılaştırılması için planlanan bir değişiklik de yer alıyor (I-Hwa Cheng/AFP)

• 8/30

  19 Aralık 2024 - Luigi Nicholas Mangione, Pensilvanya'nın Hollidaysburg kentindeki Blair County Adliyesi'nden ayrılıyor. UnitedHealthcare CEO'su Brian Thompson'ı 4 Aralık'ta Manhattan'da bir sokakta vurmakla suçlanan 26 yaşındaki Mangione, geçen hafta Pensilvanya'daki bir McDonald's'ta görüldüğünde sona eren, ülke çapında bir aramayı tetiklemişti. Eski veri mühendisi, cinayetle ilgili suçlamalarla yüzleşmek üzere New York'a iade edilme çabalarıyla mücadele ederken bu eyalette hapiste tutuluyor (Gene J. Puskar/AFP)

• 9/30

  18 Aralık 2024 - Suriye'de başkent Şam'ın dışındaki Cobar'da bir aile, tahrip olmuş mezarlıkta. Baas rejiminin devrilmesinin ardından Suriye'de toplu mezarlar ve cesetler bulunmaya devam ediyor. Şam'daki Seyyide Zeynep bölgesinde bir depoda aralarında çocukların da olduğu, 20'den fazla kişiye ait olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu. Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin Suriye'nin yeniden imarına katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti (Aris Messinis/AFP)

• 10/30

  17 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus kentinde Filistinli bir kız çocuğu yemek dağıtım merkezinde sıra bekliyor. Gazze Savaşı sürerken, ateşkesin sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılmasına dair aylardır süren açmazın ardından İsrail ve Hamas'ın anlaşmaya yakın olabileceği belirtiliyor. İsrail'in Gazze'deki askeri varlığını sürdürmekte ısrar etmesi ve Hamas'ın İsrail askerleri çekilene kadar rehineleri serbest bırakmayı reddetmesi nedeniyle bu yıl defalarca yapılan görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştı (Bashar Taleb/AFP)

• 11/30

  16 Aralık 2024 - Almanya'da Başbakan Olaf Scholz başkanlığındaki hükümet, Federal Meclis'te yapılan güven oylamasını geçemeyerek düştü. Hür Demokrat Parti'nin (FDP) ayrılması sonrasında Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşiller'den oluşan koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçimin yolu açıldı. Almanya 23 Şubat'ta sandık başına gidecek (John Macdougall/AFP)

• 12/30

  15 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'da sokaklara dökülen halk, ülkenin yeni yöneticilerinin belirlediği bayrağı açtı. Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından ilk kez Şam'a gitti. Pedersen, "Elbette bu değişim kendi başına büyük umutlar oluşturuyor, ancak hepimiz önümüzde hala birçok zorluk olduğunu biliyoruz" diye konuştu. Öte yandan Golan Tepeleri civarındaki tampon bölgeye giren İsrail ordusu, işgali daha ileriye taşıyarak başkent Şam'ın 25 kilometre yakınlarına kadar sokuldu (Amr Abdallah Dalsh/Reuters)

• 13/30

  14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP)

• 14/30

  13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP)

• 15/30

  12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP)

• 16/30

  11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP)

• 17/30

  10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP)

• 18/30

  9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP)

• 19/30

  8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP)

• 20/30

  7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP)

• 21/30

  6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters)

• 22/30

  5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP)

• 23/30

  4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP)

• 24/30

  3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP)

• 25/30

  2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP)

• 26/30

  1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP)

• 27/30

  30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters)

• 28/30

  29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 29/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 30/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

Adaletin "her şeyin yerli yerinde olması" biçimindeki geleneksel tanımı, bu yerli yerindeliği sorunsallaştırmadığı için sorunludur ve dolayısıyla da aşılması gerekir.

Bu geleneksel anlayışa göre toplumsal konumlar da tıpkı doğal konumlar veya durumlar her ne ise o halde kalmalı ve aralarındaki dengeler korunmalıdır.

Verili toplumsal mekânın ve durumun sarsılmamasını, toplumsal dengelerin korunmasını esas alan bu klasik bakış açısı, verili yerleri ve durumları sorgulamaz.

Ona göre insanlar doğuştan belli statülere sahiptir. Dolayısıyla da hayat içerisindeki durumları da bu doğal esasa göre şekillenmelidir.

Ama bu, insanların toprak'tan ve ortak bir nefs'ten yaratıldığını söyleyen Kur'an'ın bakış açısına ters düşer.

Kur'an'ın bu bakış açısı, doğal eşitsizliğin ve hiyerarşik bir toplumsal savununun reddidir. Kur'an'ın söylemi, ayrım gözetmeksizin tüm insanları muhatap alır.

Toplumsal hayat içerisinde esas olan "hayırlarda yarışmak"tır ve her tür toplumsal konum tüm insanlara açık olmalıdır. 

Bozulan toplumsal dengeleri düzeltmek ve insanları eşitsizleştiren şartları eşitliğe doğru zorlamak, yani negatif hakların/özgürlüklerin sağlanması (ihtiyaçların giderilmesi ve toplumsal engellemelerin kaldırılması gibi), yine insanların takva'sı, yani hayatlarında ortaya koydukları dikkatlilik ve cehd yoluyla gerçekleştirilmelidir.

Dolayısıyla adalet, sürekli değişen ve sarsılan toplumsal şartların yine toplum tarafından düzeltilmesi yani bir dengeye getirilmesi olarak, verili durumun statik bir kabulünü değil, haksızlıkların bertarafının ve olumlulukların hayata geçirilmesini sağlamayı amaçlayan dinamik bir çabayı gerektirir. 

Çeşitli nedenlere dayanan toplumsal ve iktisadi eşitsizlikler ise John Rawls'un tanımladığı gibi:

"…en kötü konumda olanların yararına olacak bir biçimde yeniden düzenlenmeli; temel özgürlüklerden yararlanma konusunda ise eşitlik olmalı"dır.¹

Ve yine her insan, en temel özgürlüklere ulaşabileceği eşit haklara ve başkalarının özgürlükleriyle yarışabileceği şartlara sahip olmalıdır. ²

Sosyal ve ekonomik eşitsizliklerin giderilmesi içinse genel anlamda dezavantajlı durumlarda olanları iyileştirmeye dönük bir pozitif ayrımcılık uygulanmalıdır.

Burada da en etkili ve olumlu destek, eğitime verilen destektir.

Adaletin sağlanmasında öncelikli olan hukuksal eşitliğin gerçekleştirilmesidir.

Daha sonradır ki sosyal adalet uygulamaları bir anlama ve amaca kavuşabilir.

İşte o noktada sıra pozitif hakların sağlanmasına gelir ki bu noktada insanların çaba ve özgürlükleri, doğal olarak kimini öne çıkarır ve kimi ise bu yarışa katılmaz ya da bile isteye geride durur.

Kimisi çabalarının karşılığını devşirirken, kimi de özverili davranarak fakr'ı tercih eder.

Burası özgürlükler alanıdır ve oradaki eşitsizlikler kimilerini farkına varılamayan bir üstünlüğe götürürken, kimileri de hak edilmemiş üstünlükleriyle yeni eşitsizlikler yaratmaya çalışır. 

Ama bilen bilir ki adaletin sağlanması ve hakkaniyetin ikamesi sadece bu tür oyunlarla kaim değildir.

Ve hatta bu oyunların özündeki o hakkaniyetin ifa edilemezliğine dair nihai kifayetsizlik, bize aşkın bir Hakikati işaret eder.

Ve işte o el çekilmiş, el konulmuş veya farkına varılmamış dahası dünya hayatı içerisinde gerçekleştirilmesi imkânsız hakkaniyettir ki, hakkın ve adaletin belirginleşmesi ve gerçekleştirilmesini bir "mahkeme-i kübra'ya, kalsın benim davam divana kalsın" diyen ozanın çığlığında yankılanan bir "divan"a bırakır.

^Kaynaklar:

<sup>1. John Rawls, Halkların Yasası, Bilgi Ü. Y. s. XIII.
2. John Rawls, Bir Adalet Teorisi, Phoenix Y. s. 90.</sup>

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.