Çok zaman önce Kraliyet Otomobil Kulübü (Royal Automobile Club/RAC), Birleşik Krallık'taki sürücülere Wagner'in "Ride of the Valkyries" (Valkürelerin Yolculuğu) parçası eşliğinde araba kullanmamaları uyarısı yapmıştı. Çünkü RAC'nin kurtarma ekipleri (bazen sesi enkazdan gelmeyi sürdüren) bu şarkının trafik kazalarına karışan sürücülerin ortak paydası olduğunu fark etmişti. Rusya'nın Wagner Grubu haberlere çıktığında nedense aklıma hep bu bağlantı geliyor. Son zamanlarda da epey dikkat çekici bir şekilde haberlere çıkıyorlar.
Bunun çift forte, hızlanan tempo ve katıksız risk duygusuyla ilgisi var. Ve bu ilişkilendirme kesinlikle bilinçliydi. Resmen özel bir askeri şirket olarak tanımlanan Wagner grubuna adını, kurucusu Dmitri Utkin, Çeçen savaşları sırasında Rusya'nın özel kuvvetlerinde görev yaparken en sevdiği bestecinin onuruna seçtiği çağrı işaretinden dolayı verdi. Utkin ve Wagner'in lideri ve kamusal yüzü olan Yevgeni Prigojin'in, Moskova ve St. Petersburg arasındaki kısa uçuşta uçaklarının düşüp yanması sonucu diğer Wagner liderleriyle birlikte hayatlarını kaybettikleri düşünüldüğünde, bu isim artık iki misli daha yerinde görünüyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Geçen hafta bu zamanlar, gerçekten ölüp ölmedikleri sorusu hâlâ cevaplanmamıştı. Bu şimdi şüpheye mahal bırakmayacak şekilde cevaplanmış gibi görünüyor. Prigojin bu hafta St. Petersburg'un ucundaki bir mezarlıkta özel ve sıkı korunan bir törenle babasının yanına defnedildi. İkinci soru (suikasta uğrayıp uğramadıkları ve eğer uğradılarsa bu suikastın kim tarafından yapıldığı) tartışma konusu olmaya devam ediyor ve asla kesin bir cevaba kavuşmayabilir. Ancak şimdi akıllarda üçüncü bir soru var ve bir gün bir cevabı olacak: Wagner grubunun kaderi, liderleri gibi çakılıp yanmak mı yoksa başka bir gün savaşmak için ayağa kalkacak mı? Oldu da kalktı; peki kimin çıkarına?
Geçen haftanın dikkate değer özelliklerinden biri, Başkan Putin'in koruduğu mesafe oldu. İki adamın Sovyetler döneminin hemen sonrasında St. Petersburg'da geçirdikleri yıllara dayanan uzun bir geçmişleri var: Putin yerel şehir yönetiminde çalışırken, Prigojin ise sabıkalı bir geçmişe ve girişimci bir çizgiye sahip bir yemek şirketi sahibiydi.
Bununla birlikte, pek çok kişinin varsaydığı gibi arkadaş mı oldukları, yoksa zaman zaman çıkarları örtüşen patron ve müşteri (Putin patron) şeklinde mi oldukları hiç de açık değil. Putin'in, Prigojin'den Ukrayna'daki savaşa "önemli katkılarda bulunan" yetenekli bir girişimci ama "hayatında ciddi hatalar da yapmış, karmaşık bir geçmişe sahip bir kişi" olarak bahsettiği resmi taziye açıklamasında kesinlikle çok az sıcaklık vardı.
Bu kısmen, Prigojin'in gençliğinde işlediği ve hapiste yatmasına yol açan, şiddet içeren bir suça referans olarak göründü. Ancak Putin'e göre en az onun kadar büyük bir hata, elbette Prigojin'in haziranda başlattığı kısa isyan olmalı. Prigojin, isyanının Putin'e değil, Rus askeri ve savunma teşkilatına ve Ukrayna'daki savaşta gördüğü başarısızlıklarına yönelik olduğunda ısrar etmişti. Ancak bu Putin'in zayıf görünmesine neden olmuş ve gerçek siyasi liderlikte olmasa da Rus savaş çabalarında üstesinden gelinebilecek ya da gelinemeyecek çatlakları ortaya çıkarmıştı.
Wagner Grubu ilk kez, Rusya 2014'te Ukrayna'ya bağlı Kırım'ı ilhak ettiğinde ve Ukrayna'nın doğusundaki isyancılar Kiev'e karşı saf tutup Moskova'dan destek beklediğinde dikkatleri çekti. Dünyanın başka yerlerinde Moskova'ya nasıl faydalı olmuşlarsa, burada da Moskova'ya da faydalı olmuşlardı.
ABD'nin Afganistan ve Irak'ta Blackwater gibi ticari güvenlik gruplarını, ABD düzenli ordusunu desteklemek, elverişsiz kuralları çiğnemek ve bu faaliyetleri devletle mesafe içinde gerçekleştirip aynı zamanda inkar ederek kullanabilmesiyle paralellikler kurulabilir. Hatta Putin ve/veya (Utkin ve Prigojin gibi) yüksek rütbeli subaylarının bu tür güçlerin nasıl kullanılabileceğini ABD'den gözlemlemiş ve gördüklerini başarılı bir model olarak yalnızca kopyalamış olmaları bile mümkün.
Prigojin'in isyanıyla daha da belirginleşen nedenlerden dolayı özel güvenlik şirketlerinin Rusya içinde faaliyet göstermesi yasaktı. Ancak enerji holdingi Gazprom gibi yarı resmi ve ticari kuruluşların yakın zamanda kendi güvenlik gruplarını kurmalarına izin verildi. Bu, daha küçük bir Wagner grubu için bir yol haritası olabilir: Geleneksel bir güvenlik sağlayıcısı olmak.
Wagner'in Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti dahil yabancı devletlerle yaptığı güvenlik sözleşmelerini sürdüreceği de görülüyor ancak bunun uzun vadede ne kadar uygulanabilir olacağına dair sorular olmalı. Prigojin, ölümünden kısa süre önce Afrika'daki çıkarlarını ve güçlerini kapsayan bir kısa tur düzenlemiş ve söylenenlere göre, Rusya'daki isyan sonrası rahatsız edici konumu göz önüne alındığında, maaşını ödeyenlere devamlılığına dair yeniden güvence vermek istemişti.
Yakın zamanda Nijer ve şimdi de Gabon'daki askeri darbelerin ardından, dünyanın bu bölgesindeki güvenlik durumunu tahmin etmek 6 ay öncesine göre daha zor görünüyor. Darbelerin kışkırtılmasında doğrudan Rus müdahalesi olduğuna dair hiçbir kanıt bulunmamasına rağmen, Rus bayrağı Fransız ve sömürge yönetimine karşı muhalefetin sembolü haline geldi. Bu da Rusya için doğrudan veya Wagner ya da Wagner sonrası bir grup aracılığıyla yeni fırsatlar anlamına gelebilir.
Bununla birlikte, Ukrayna'daki savaş göz önüne alındığında Rusya'nın Afrika maceraları için ne kadar kapasitesi kaldığı ve Prigojin'in kişisel bağlantıları ve enerjisinden yoksun Wagner'in ya da halefinin ne kadar ezici bir güç olabileceği sorulmalı. Doğru, Kremlin kısa süre önce Wagner'in fonlarının ana kaynağının kendileri olduğunu söyledi ve Rus Devleti'nin Wagner'e gerçekte ne kadar yakın olduğunu sözümona netleştirdi. Ancak bunun ne kadarının doğru olduğu, sadece Prigojin'in elini kolunu bağlamak için söylenmiş olup olmadığı ve Wagner'in varoluş nedeninin büyük bir kısmı Kremlin'den uzak görünmekken Kremlin'in Wagner'e sahip çıkmasının mantıklı olup olmadığı hiç de açık değil.
Daha üzücü olansa, Putin'in isyanı sona erdirmek için Prigojin'le Belarus Devlet Başkanı Alexander Lukaşenko'nun aracılığıyla yaptığı anlaşmanın artık (hiç olduysa) çok az öneminin olduğu veya hiç öneminin olmadığının kesin görünmesi. Prigojin'in kuvvetlerinin en azından bir kısmını Belarus'ta etkin bir sürgüne götürmesi için yapılan düzenlemeler, eğer herhangi bir şekilde yapıldıysa, suya düşüyor gibi görünüyor.
Makul bir alternatif arayışındaki Wagner güçlerinin çoğu, evlerine dönme veya düzenli Rus ordusuyla (daha düşük de olsa) sözleşme imzalama sürecinde görünüyor. Bu, Prigojin'in isyanıyla gündeme gelen sorunu, yani Rusya'da ve Rus işgali altındaki Ukrayna'da, pratikte hiçbir şekilde Rus komutası altında olmayan bir Rus askeri gücünün varlığı sorununu etkili bir şekilde çözecektir. Böylece bu, Putin için bir zafer ve isyanın Rus devletinde ortaya çıkardığı çatlakların kapatılması ya da en azından örtbas edilmesi anlamına geliyor.
Bunun daha uzun vadeli istikrarı işaret edip etmediği başka bir konu. Wagner, Rus düzenli birliklerinin anayurda yakın çevredeki performansında ve Rusya'nın daha uzak bölgelere ulaşmasında, gerektiğinde kayda değer inkar edilebilirlikle, bazı boşlukları faydalı bir şekilde doldurdu. Muhtemelen, Prigojin yönetimindeki Wagner, devlete hizmet edemeyecek kadar büyük ve etkili hale geldi ve daha ziyade bir tehdide dönüştü.
Kremlin'e açıkça bağlı küçülmüş bir Wagner'in ya da onun yerini alacak çok sayıda küçük özel güvenlik grubunun Putin'e ya da Rusya'ya Wagner'in bir zamanlar olduğu kadar faydalı olup olamayacağı ise şüphe uyandırmalı. Yevgeni Prigojin tarafından yönetilen ve Dmitri Utkin'in en sevdiği bestecinin adını verdiği bu son zamanların Valkürelerinin yolculuğu sona erdi.
https://www.independent.co.uk/voices
Independent Türkçe için çeviren: Onur Bayrakçeken
© The Independent