2023 yılı Afrika'nın 20'den fazla ülkesinde seçimlere sahne olacak.
Bu seçimler arasında en fazla gündeme gelen ve önem açısından ilk sıraya oturan, Nijerya'nın 25 Şubat'ta sıkı güvenlik önlemleri altında dijital teknoloji kullanarak gerçekleştirdiği başkanlık seçimleri oldu.
Adayların tüm süreç boyunca geniş çaplı kampanyalar yürüttüğü seçimleri iktidar partisi Tüm İlericiler Kongresi'nin Yoruba kabilesine mensup Müslüman adayı Bola Ahmed Tinubu yüzde 37 oy oranı ile kazandı.
Halkın Demokratik Partisi adayı Atiku Abubakar yüzde 29, İşçi Partisi'nin adayı Peter Obi ise yüzde 25 oy alarak seçimleri tamamladı.
Ahmed Tinubu mensubu olduğu Yoruba kabilesinin dilinde "lider" anlamına gelen "Asiwaju" ve kuzey kesimde çoğunluğu oluşturan Hausa kabilesi dilinde "kuvvetli kişi ve savaşçıların lideri" gibi anlamlara gelen "Jagaban" lakaplarıyla anılan, Nijerya'nın önde gelen güçlü ve tecrübeli yöneticilerinden biri.
Ahmed Tinubu'nun zaferini onlarca yıllık tecrübesine ve başarılı Lagos valiliği görevine borçlu olduğunu düşünenlerin yanı sıra, seçim süreci boyunca birbiriyle sürekli kavga halinde olan muhalefet partilerinin zayıflığından faydalanarak iktidara geldiğine inananlar da var.
Bir dönem Peter Obi'nin valisi olduğu Anambra Eyaleti Valisi Charles Soludo, "Tinubu'nun yerinde olsaydım, Peter Obi'ye seçim kampanyasının birimlerinden birini yönetmesi için para bile verirdim. Çünkü Obi, dolaylı olarak Atiku'nun partisini zayıf düşürerek Tinubu'nun zafere giden yolunu çok daha kolay hale getirdi. Ve işte olan oldu!" ifadeleriyle Tinubu'nun zaferinde Obi'nin payına dikkat çekti.
1999-2007 yılları arasında Hristiyan nüfusun ağırlıklı olduğu Lagos Eyaleti Valisi olarak görev yapan Tinubu, bölge halkı tarafından Lagos'un Babası (Godfather of Lagos) olarak anılmaktaydı.
Fakat vazifesinin hemen ardından yolsuzluk, kara para aklama ve yurtdışında çok fazla sayıda hesap bulundurma gibi iddialarla suçlandı. Suçlamaları kabul etmeyen lider hiçbir zaman yargılanmadı.
70 yaşındaki Ahmed Tinubu seçim süreci boyunca da muhalif kesimler tarafından gerek ilerleyen yaşı gerek sağlık sorunları ve geçmişindeki yolsuzluk iddiaları nedeniyle ağır bir şekilde eleştirildi.
Nüfusu hızla artan en kalabalık Afrika ülkesi
200 milyonluk nüfusu ile Afrika'nın en kalabalık ülkesi olan Nijerya, dünyanın da en fazla nüfusa sahip yedinci ülkesi.
Nüfusunun yüzde 70'inden fazlası 30 yaşın altında. Nijerya nüfusunun 2050 yılında iki katına yaklaşması ve dünyanın en kalabalık üçüncü ülkesi olması bekleniyor.
Bu durum ülkeyi birçok açıdan daha önemli ve belirleyici bir konuma taşıma potansiyeline sahip.
Zengin doğal kaynaklara sahip olan Nijerya, Afrika'nın en büyük petrol üreticisi konumunda.
Ancak bu zenginlik ülke halkının refahını artırmak bir yana, petrol ihracatına bağımlı, kırılgan bir ekonomi oluşmasına yol açtı.
"Kaynak laneti" olarak da bilinen bu durum neticesinde ekonomik dengesizlik, adaletsizlik, yolsuzluk, yoksulluk ve çatışmalar sürekli arttı.
Hayati kaynak petrol, hem yerli hem de yabancı kurumlar tarafından sömürüldü.
Nijeryalıların yüzde 40'ı yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Sağlık sistemi çok zayıf, doğan her 1000 çocuktan 54'ü önlenebilecek sebeplerden hayatını kaybediyor.
İşsizlik oranı çok yüksek. İşi olanlar ise yalnızca hayatta kalabilecek kadar kazanç sağlıyor. Bilhassa genç nüfus umutsuz.
Bu nedenle Nijeryalıların büyük çoğunluğu ülkeden ayrılmanın yollarını arıyor.
Öyle ki bu yurtdışına gitme isteğine, ülke genelinde Yoruba dilinde "ayrılmak, kaçmak" anlamına gelen "japa sendromu" adı veriliyor.
2018 yılında yapılan bir ankette, başka bir ülkeye gitmeyi planlayanların yani japa sendromluların oranı yüzde 45 olarak belirlendi.
Nijeryalılar seçim sürecini ve sonuçlarını nasıl değerlendiriyor?
Lagoslu mimar, yazar ve aktivist Brenda Unu, Nijerya halkının önceki seçimlerde oy kullanma konusundaki tavırlarının bu seçimlerde değiştiğini, çok sayıda insanın büyük çabalar göstererek oy kullanmasının ve oyuna sahip çıkmasının önemli bir başarı olduğunu düşünüyor.
Brenda, eski yöneticilerden bıktığı için daha genç ve dinamik olması ve siyasete yeni bir nefes getirmesi umuduyla Peter Obi'ye oy verdiğini dile getiriyor.
Doktora öğrencisi Ifeoluwa Siddiq Oyelami, şimdiye kadar hiç oy kullanmadığını ve ileride de kullanmayabileceğini ifade ediyor:
İktidara gelen partiyi desteklerim ve eleştiririm de çünkü Nijerya'nın tüm sorunlarına çözüm getirebilecek bir yönetici yok. Tinubu da sadece bazı sorunları çözüme kavuşturacak. İktidara gelme konusunda gösterdiği inatçılığı ülkenin sorunlarını çözme konusunda da gösterirse ne ala. Çok şeyin değişeceğine inanmıyorum ama hiç olmazsa vatandaşla iletişim noktasında Buhari'den daha iyi olacaktır.
Yoruba kabilesine mensup iş kadını Sekinet Bello, Tinubu'nun ilerleyen yaşı ve yolsuzluk iddialarıyla dolu geçmişine rağmen bu seçimi kazanmasında Yoruba kimliğinin payının büyük olduğunu düşünüyor;
Nijerya uzun yıllardır Hausa liderler tarafından yönetiliyor, Yorubalar artık bir Yoruba lideri yönetimde görmek istedi. Bu yüzden Ahmed Tinubu 'Emilokan' yani 'Artık sıra bende' dedi ve halk da onu destekledi. Elbette Nijerya için geçmişte başardığı güzel çalışmalar ve Lagos valiliği esnasında halkın sevgisini kazanmış olmasının da kendisini zafere götürdüğü söylenebilir.
"Eskiden Nijerya dünyanın sayılı ekonomileri arasındaydı, sonra her şey tersine döndü. Hepimiz Nijerya'yı tekrar güçlü görmek istiyoruz ve artık bir değişim istiyoruz. Bu yüzden Peter Obi'yi destekledim çünkü kendisi Anambra Valisi olarak başarılıydı" diyen Lagoslu Mueez Musa çok sayıda seçmenin de kendisi gibi düşündüğünü, Obi'nin oylarının daha fazla çıkması gerekirken, seçimlere müdahale edildiğini iddia ediyor.
Anambra eyaletinden akademisyen C. Okache Odey, seçim sürecinin mükemmel olmasa da en az sorunla yaşandığını, ancak muhalefetin fazla duygusal davranarak, aksini iddia ettiğini düşünüyor.
Odey, askeri yönetime karşı çıktığı için uzun yıllar sürgün yaşayan Asiwaju Bola Ahmed Tinubu'nun gerçek bir demokrasi savunucusu olduğuna inanıyor;
Tinubu hem senatör hem de vali olarak görev yaptı. Bir Hristiyan olarak Tinubu'yu Nijerya'nın en büyük stratejistlerinden biri olarak görüyorum. Yetenekli insanları iyi tespit ediyor ve onlara potansiyellerini yakalama konusunda yardım ediyor.
Tinubu'yu neler bekliyor?
250'den fazla etnik grubun bulunduğu, gerek etnik gerek dini çatışmaların sıklıkla vuku bulduğu ve halkın büyük çoğunluğunun yoksulluk sınırı altında yaşadığı 200 milyon nüfusuyla kıtanın en kalabalık ülkesi Nijerya Tinubu'dan çok şey bekliyor.
Görevi yeni başkana devreden Muhammed Buhari iktidar süresi boyunca Boko Haram ve Biafra Yerli Halkları terör örgütleri ve diğer silahlı çetelerle mücadele etmek durumunda kalmıştı.
Kovid-19 salgınının da etkisiyle ülke son beş sene içinde iki ekonomik resesyon yaşadı. Velhasıl Tinubu her anlamda derin sıkıntılarla boğuşan bir ülke teslim aldı.
Tinubu'nun seçim vaatlerinin en başında güvenlik sorununa getireceği kalıcı çözümler vardı.
Halk, eğitimli ve disiplinli terörle mücadele taburları oluşturmak, güvenlik görevlileri için ulaşımı ve silah sistemlerini geliştirmek ve orduya teknik becerilere sahip kişileri işe almak gibi sözlerin tutulmasını bekliyor.
Ülkedeki işsizlik oranı yüzde 33,3; eksik istihdam oranı ise yüzde 22,3.
Çalışanların yalnızca yüzde 17'si yoksulluk sınırının üstünde bir gelire sahip.
Gıda fiyatlarındaki artış ve genel hayat pahalılığı mevcut maaşları da yetersiz kılıyor.
Yoksulluk sınırının altında yaşayan milyonları insanca yaşama seviyesine getirmek hayli çetrefilli bir süreç demek.
Nijerya bugün Afrika'nın en büyük petrol üreticisi konumunda ancak belli aralıklarla yaşanan yakıt kıtlığı halkı zor duruma sokuyor.
Rafineri eksikliği nedeniyle ülkede çıkarılan petrolün işlenememesi ve işlenmiş petrol ithalatının yüksek faturaları ile ham petrol hırsızlığı ülkenin ekonomisini belirleyen petrole dair yaşadığı büyük sorunlar arasında.
Ülkedeki yolsuzluk sorunuyla doğrudan yüzleşeceğini söyleyen Tinubu, kamu kurumlarında çok yaygın olan bu durum karşısında ciddi adımlar atmalı.
İlk önce halkın güvenini tesis etmek için kendi ekibini oluştururken, yolsuzluğa bulaşan isimlere mesafe koymalı.
İktidarın tüm bu büyük sorunların üstesinden tek başına gelmesi pek mümkün gözükmüyor.
Tinubu'nun özel sektörün katkısına, yerli ve yabancı yatırımların artmasına ihtiyacı var.
Kısaca Nijerya halkı, insan haklarını ve güvenliği ön planda tutan, yolsuzluğa hiçbir kurumda geçit vermeyen, ülke kaynaklarını ülke yararına kullanan, geniş istihdam sahaları yaratan, halkın alım gücünü artırmaya yönelik projeler hazırlayan bir yönetim bekliyor.
Her bireyin eşit bir şekilde eğitim hakkına kavuşması, kesintisiz elektrik ve temiz su kaynaklarına ulaşım, sağlık sektörünün iyileştirilmesi, daha çok sağlık kurumunun hizmete sunulması ve kırsaldan şehirlere ulaşımın daha kolay hale getirilmesi de Nijeryalıların uzun yıllardır sabırla bekledikleri temel haklar arasında yer alıyor.
Kaynaklar:
https://punchng.com/nigerians-have-a-right-to-change-of-government/
https://www.premiumtimesng.com/news/top-news/585622-2023-elections-four-major-factors-that-led-to-atikus-loss.html
https://www.reuters.com/world/africa/bola-tinubu-godfather-lagos-nigerias-president-elect-2023-03-01/
https://www.worldometers.info/world-population/nigeria-population/
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
