Avrupa Birliği'nde (AB) 2020'de 225,7 milyon ton belediye atığı oluştu. Bu 1995 yılına kıyasla artı 27,7 milyon ton artış anlamına geliyor.
Belediye atıkları, AB'de üretilen toplam atığın yüzde 27'sini oluşturmakta (maden atıkları hariç).
2020 yılında AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı, 2030 yılına kadar geri dönüştürülmeyen veya yeniden kullanıma hazırlanmayan belediye atıklarının miktarını yarıya indirilmesini hedeflerken, tüm AB üye ülkeleri 2030 yılına kadar belediye atıklarının en az yüzde 60'ını geri dönüştürmeye veya yeniden kullanmaya hazırlanmakta.
AB ülkelerinde evsel atıkları geri dönüştürme oranı ortalama yüzde 46'dır. Ülkeler bazında geri dönüşüm oranı şekil 1'de yer alıyor.
Belçika, belediye atıklarının neredeyse tamamını geri kazanıyor, geri dönüştürüyor ve kompostlaştırılıyor. Cüzi miktar çöpü depoluyor.
Sıfır atık projesi evlerde (özellikle de mutfakta) oluşan atıkları ayrı toplama sistemi oluşturulması ve çözüm yollarının geliştirilmesi ile başlar.
Atıklar kaynakta ayrılır, toplanır ve geri dönüşümü yapılırsa yeni bir alternatif hammadde elde edilir.
Bu nedenle atık yönetiminde öncelik (israfı önlemek için mümkün olan her şeyi yaptıktan sonra) atıkların kaynakta ayrıştırılmasıdır.
Atıklar kaynağında ayrıştırılırsa, yani vatandaş atığı ıslak ve kuru olarak evinde, işyerinde ve okulda ayırırsa (tehlikeli atıkları hariç) hem malzeme kalitesi yüksek hem de daha düşük maliyetli tekrar kullanılabilir değerli alternatif ürünler elde edilir.
Temel kural olarak, ıslak ve kuru atıklar mutlaka kaynakta ayrı konteynerlere konmalı ve biriktirilmelidir. Islak atıkları toplayan araçlar kahverengi (yeşil) ve kuru atıkları toplayan araçlar ise mavi renkli olabilir. Kuru atıklar, atık takip sistemine göre haftada 1 veya 2 haftada bir defa toplama yapılır. Islak atıklar ise yine atık takip sistemine göre haftada 2 defa toplama yapılır.
Kaynaktan ayrı toplama söz konusu olduğunda, işlemi optimize etmenin ve en yüksek malzeme saflığıyla birlikte en yüksek saptırma oranlarını elde etmenin yolları var. Bu anlamda kapıdan kapıya (binadan binaya) kaynakta ayrı toplama, konteynerlerde (Atık Getirme Merkezi) ayrı toplamaya göre çok daha yüksek verimlilikte sonuçlar sağlar. Atık yönetiminde Avrupa'nın en iyi uygulamaları kapıdan kapıya (binadan binaya) toplama sistemi olarak dikkat çekiyor.
Apartmanlarda kaynakta ayrı toplama sistemi kapıdan kapıya sistemi yerine binadan binaya toplama sistemi uygulanır.
Apartman tipi binalarda kapıdan kapıya atık toplama ekonomik ve pratik değil. Belediyenin belirlediği belirli zaman çizelgesini izleyerek toplama saatinden en fazla 1 saat önce Apartman görevlisi veya sakinleri atıklarını binanın önüne çıkartır. Toplama araçları belirlenmiş zaman çizelgesi çerçevesinde, iki farklı renkte araçla veya çift bölmeli araçlarla toplama noktalarına gelir, kategorilerine göre ayrıştırılmış atıkları alır ve taşıma işlemini yapar. Atıklar toplama çizelgesinde belirtilen saatte mutlaka bir araya getirilir. Bu tür ülkelerde sokak toplayıcılara izin verilmemekte veya sisteme entegre edilmekte.
Sürdürülebilir atık yönetiminde atık toplama sistemi akıllı ve verimli yapılır.
Kapıdan kapıya atık toplama stratejisinin temel amacı, yeniden kullanımı ve geri dönüşümü en üst düzeye çıkarmak, atık ayırma ve/veya arıtma işlemini kolaylaştırmak ve zamanında ekonomik bir şekilde toplanıyor.
Tipik bir kapıdan kapıya atık toplama stratejisi şunları içeriyor:
Biyoatıkların daha sık kapıdan kapıya (binadan binaya) ayrı toplanması (örneğin, iklime ve mevsime bağlı olarak haftalık veya daha sık),
Geri kazanılmayan karışık atıkların daha az sıklıkta toplanması (örneğin iki haftada bir),
Geri dönüştürülebilir atıkların birlikte toplanması (örneğin kağıt, karton, kutular, plastikler, cam) ve geri dönüşüm tesisinde ayrıştırılması sağlanır (oluşan atık miktarına bağlı olarak haftada bir veya 2 haftada bir toplama yapılır).
Binadan binaya atık toplama sistemi sakinlerin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi için ciddi şekilde anlatılmalı. Etkili bilgilendirme ile;
Geri dönüştürülmüş atık miktarının artırılması,
Geri dönüştürülmüş malzemelerin kalitesinin artırılması,
Depolama alanına gidecek atık miktarının azaltılması, hatta sıfırlanması,
Çevresel etkilerin minimize edilmesi,
Sera gazı salımının azaltılması,Yerel istihdam oluşturulması,
Geri dönüştürülmüş atıkların hammadde olarak kullanılmasını artırılması,
Binadan binaya atık toplama sisteminin uygulanmasında yerel yetkililerin desteklenmesi, geri dönüşümün oranın artırılması sağlanır.
Şartlar dikkatli değerlendirilirse AVM, OSB, kamu kurum ve kuruluş binaları, okullar, akaryakıt istasyonları, oteller, siteler, yurtlar, restoranlar, fabrikalar, üniversiteler, fuarlar, festivaller, marketler, ofis binalar, çok katlı binalar ve benzeri yerlerde Atık Getirme Merkezleri kurularak atıkları kaynakta ayrı toplanması ekonomik ve pratik olarak başlatılır.
Yerlerin kısıtlı olduğu şehir merkezlerinde yeraltında Atık Getirme Merkezleri (AGM) kurulabilir.
Nüfusun seyrek olduğu yerleşim bölgelerindeki binalarda belediyelerin belirtilen saatte ıslak ve kuru olarak ayrı topladığı atığın sokağına önceden çıkması sağlanıyor. Bu aslında kapıdan kapıya toplama sisteminin bir versiyonu olarak biliniyor.
Biyo-atıklar ıslak olduğu için diğer atıklarla karıştırıldığında onları kirletir ve geri dönüşüm oranlarını zayıflatır ve fire oranlarını artırır. Biyo-atık (mutfak atıkları) genel olarak yüzde 80 oranında nem içerir. Biyo-atıktan kaynakta ayrı toplanmadığı ve cam, plastik ve kağıt gibi atıklarla karışık olarak toplandığında biyo-atıktan kaliteli digestate ve kompost üretmek mümkün olmaz. Ayrıca üretilen digestate/komposttan cam kırıklarını, plastik kırpıntıları ve kağıt parçalarını ayrıştırmak mümkün değil.
Kapıdan kapıya atık toplama "sıfır atık projesi"nin temelini oluşturuyor. Atık Getirme Merkezi (AGM) ve kapıdan kapıya toplama sistemi karşılaştırılması grafikteki gibidir.
Tablo incelendiği zaman genel olarak kapıdan kapıya (binadan binaya) atık toplamanın AGM'de atık toplamadan daha yüksek ve verimli olduğu görülüyor.
Sıfır atık, sıfır hatalı üretim demek. Avrupa'da döngüsel ekonomiye geçişi hızlandırmak için verimli atık toplama planları, kapalı döngü geri dönüşüm ve geri dönüştürülmüş içeriğe erişim çok önemli bulunuyor.
https://www.unesda.eu/efficient-waste-collection-schemes-closed-loop-recycling-and-access-to-recycled-content-are-crucial-to-accelerating-the-transition-to-a-circular-economy-in-europe/
Küresel gıda sistemi, kaynak tüketiminin yüzde 28'inden ve içme suyu tüketiminin yüzde 60'ından sorumlu.
Dünya gıda üretimi büyük ölçüde petrole bağlı. Üretilen sera gazı emisyonlarının yüzde 25 ila yüzde 35'i mevcut iklim değişikliği küresel gıda sistemi ile ilişkili görülüyor.
Dünyada üretilen gıdanın yüzde 30'u israf edilmekte. Bunun için atıkları azaltmak en büyük zorluklardan biri olarak öne çıkıyor.
Brüksel nüfusunun 1/3'ü yoksulluk sınırının altında bir gelirle yaşadığından, herkes için kaliteli gıdaya erişim büyük bir zorluk olarak kabul ediliyor.
Sağlıklı, yerel ve kaliteli gıdaya erişim, çevrenin korunması kadar halk sağlığı ve yaşam kalitesiyle de ilgilidir. Basit hareketler sayesinde ekolojik ayak izinizi önemli ölçüde azaltmak mümkündür.
Belçika, Flanders
Flanders, atık yönetimi konusunda Avrupa'nın en iyi bölgelerinden biri olmasına rağmen, yüksek toplama oranları ile atık üretimi, kişi başına yılda 500 kilogramın üzerinde atık üretilerek nispeten yüksek kalıyor. Bu anlamda, odak noktası artık atık yönetiminin ötesine geçerek daha iyi önleme tedbirlerine doğru ilerliyor.
Brüksel Başkent Bölgesi, sıfır atık bölgesi olmayı taahhüt eden ilk Belçika şehri oldu. Diğerlerinin yanı sıra 2030 yılına kadar kişi başına atık miktarını yüzde 20 oranında azaltma sözü verildi.
Flanders atık yönetimi politikası, atık yönetimi seçenekleri hiyerarşisi üzerine kuruldu: Önleme > Geri Kazanım > Atık Geri Dönüşüm için arıtma > Yakma > Depolama şeklinde formüle ediliyor.
Atık Önleme ve Yönetim Planı(BCR), 2016 yılında Döngüsel Ekonomi Programını kabul ederek kaynak döngüselliği için ekonomik faaliyetleri teşvik etti.
Yine 2016'dan itibaren Brüksel İyi Gıda Stratejisi, gıda israfını azaltma ve satılmayan gıdaları geri kazanma çağrısında bulundu. Bu plan ayrıca, çiftliklerden tüketicilere olan mesafeyi azaltmak için Brüksel'de kentsel çiftçilik yapılanmasını teşvik ediyor.
Bölgenin Beşinci Kaynaklar ve Atık Yönetim Planı, döngüsel ekonomiye geçişi destekler ve bu amaçla ilgili hedefleri içerir.
Örneğin, planda tamir edilen ve yeniden kullanılan elektrikli ve elektronik cihazların hacminin 2023 yılına kadar 2017 seviyesine göre yüzde 50 oranında artması beklenmekte.
Flanders'da, malzeme programı, kapalı malzeme döngülerine sahip bir ekonomik modelin uzun vadeli geliştirilmesi çağrısında bulundu.
Bölgenin 2016'da yayınlanan Vizyon 2050'si, döngüsel ekonomiye geçişi yedi geçiş önceliğinden biri olarak tanımlar: satın alma, kentsel eylemler ve girişimcilik, döngüsel ekonomi için üç eylem alanı olarak öne çıktı.
2017 yılında başlatılan Döngüsel Flanders Programı, Vizyon 2050 tarafından belirlenen üç alanda inisiyatifleri uygulamaya koydu.
Flaman Enerji ve İklim Planı 2021-2030, iklim ve döngüsel ekonomi hedeflerini birbirine bağlıyor ve 2030 yılına kadar maddi ayak izini yüzde 30 azaltmayı hedefliyor.
Federal düzeyde, Çevre ve Ekonomi Bakanlıkları, ürün politikasına ve tüketicinin korunmasına odaklanan politika alanları, bölgelerden ziyade federal hükümetin yetkin olduğu alanlar içeren 21 önlemi içeren Döngüsel Ekonomi Yol Haritasını yayınladı.
Bölgesel hükümetler ve paydaşlar yol haritasına girdi sağlarken, bu politika girişimi bölgesel düzeydeki çalışmalardan ayrıydı. Ekim 2020'de, Belçika'nın yeni ulusal hükümetinin programı, döngüsel ekonomi için üç bölge ile anlaşmaya varılarak geliştirilecek bir federal eylem planının geliştirilmesi çağrısı yaptı.
Brüksel'de 2022'nin sonunda ve 2023'den itibaren biyo-atıkları (gıda atıkları) kaynakta ayırma zorunluluğu yürürlüğe girecek. Ve kaynakta ayrı toplanan biyo-atıklar kompost tesislerine gönderilecek. Diğer önlemlerin yanı sıra, 2023'de haneler ve işletmeler için biyo-atıkların ayrı toplanması zorunlu olacak. Biyo-atıkları turuncu renkli konteynırlara konacak.
Bu yükümlülüğe uymak için vatandaşların:
Turuncu bir konteynır kullanması, özel bir kompost ve mahalle kompostu kullanması istenmekte.
Evsel atıkların binalardan toplanması Brüksel Başkent Bölgesi (Bruxelles Propreté - Net Brussel) tarafından organize edilmektedir. Toplama firmaları mavi ve turuncu renkli konteynırlar için haftada bir kez toplama gerçekleştirmektedir.
Toplama günlerinin takvimi
Atık kamyonunun geçişinden önce ön cepheye (bir ağacın dibine veya bir çöp kutusunun etrafına değil) yerleştirilmeli.
Torbaların (herhangi bir nedenle) toplanmaması durumunda, sakinlerin çantalarını, konteynerlerini veya bidonlarını ve içindekileri trafiğe kapalı yollardan almaları gerekiyor. Bu, planlanan toplama ile aynı gün, en geç saat 22:00'de yapılmalı. Çöp torbaları Bruxelles Propreté Agency tarafından alınmadıysa, kolayca ulaşılacak şikayet hattı veriliyor.
Belçika'da yılda 240 bin 925 ton gıda atığı oluşuyor. Ekonomik kayıp yılda yaklaşık 1 milyar doları buluyor.
Biyoatıkların ayrı toplanmasına ve arıtılmasına yönelik, salt ekonomik yönlerden ziyade yasal düzenlemelerin getirdiği ilave yatırımlar ve çabalar, yeni deneyimler ve tatmin edici verilerle sonuçlandı.
2015 yılında 2 milyon ton bio-atığı işleyen 86 tesisten 360 bin ton kompost üretildi. Yeşil atık kompost tesisi sayısı 39, VFG kompost tesis sayısı 8 ve biyogaz tesis sayısı 39 adettir. Gübre, enerji bitkileri ve endüstriyel biyolojik olarak parçalanabilen atıkların bir kombinasyonunu işliyor. VLAREMA-regülasyonuna sahip kompost ürünleri bahçecilikte ve tarım alanlarında kullanılıyor.
Flanders bölgesinde gıda atıklarını işleyen 35 adet kompost (27 adedi yeşil atık işliyor ve 8 adeti gıda atığı işliyor) ve 29 adet anaerobik çürütme (hayvan gübresi ve tarımsal atıkla birlikte gıda atığı işleyen) tesisi var.
Flanders'de kompostlama için kar amacı gütmeyen özel bir yönetim sistemi organizasyonu oluşturuyor. Binalarda ve işyerlerinde biyoatıkların komposta dönüştürülmesi teşvik edildi. Kendi biyoatığını komposta dönüştür gibi Flanders'ta, her 2 bin 400 nüfus için bir tane olmak üzere 2.500 aktif ana kompost ustası var.
Bugün nüfusun yüzde 34'ü evlerinde kendi biyoatıklarından kompost üretiyor. Bu binaların çoğunluğu bahçeli, tek veya iki katlı. 2005 ile 2018 yılları arasında toplam belediye atığı miktarı yüzde 7 oranında azaldı. Belçika'nın nüfusu bu dönemde arttı, kişi başına belediye atığında da yüzde 15 azalma yaşandı.
Flanders atık mevzuatında önemli bir faktör, seyreltmeme ilkesidir: Biyolojik arıtma tesisleri, kirli maddelerden kurtulmak için bir çözüm olarak kullanılamaz. Yalnızca son ürün standartlarına uygun biyolojik atıklar girdi malzemesi olarak kabul edilebilir. Ayrıca biyo-atıkların arıtılması, sorunları diğer çevresel bölümlere yönlendirmemeli. Biyo-atık için biyolojik döngünün kapatılması aynı zamanda son ürünün uygun şekilde kullanılmasını ve iyi bir kontrol sistemini de beraberinde getirir.
Yakma yasaktır. Ancak;
Yenilenebilir enerji amaçlı bazı yüksek kalorifik değere sahip atıklar haricinde, geri dönüştürülebilen seçici olarak toplanan atıklar, tasnif edilmemiş evsel atıklar ve tasnif edilmemiş endüstriyel atıklar yakılabilmekte.
Depolamak yasaktır. Ancak; sınıflandırılmamış evsel ve endüstriyel atıklar, geri kazanım amacıyla seçici olarak toplanan atıklar, evsel atıkların veya karşılaştırılabilir endüstriyel atıkların ayrıştırılmasından kaynaklanan yanıcı kalıntılar, atık ilaçlar depolanıyor.
2050 yılına kadar Flanders bölgesi, hiçbir şeyin boşa gitmediği döngüsel bir ekonomiye sahip olmak istiyor.
2016 yılında Belçika, atıkların geri dönüştürülmesinde Avrupa Birliği'nde ikinci sırada yer aldı.
Belçika'da toplam atığın neredeyse yüzde 77'si geri dönüştürülüyor.
2019 yılında Belçika'da kişi başına yaklaşık 430 kilogram atık toplandı.
Ülke genelinde toplam 4 milyon 779 bin 342 ton atık toplanarak değerlendirildi.
Bu atıkların sadece yüzde 34'ü geri dönüştürüldü, yüzde 43'ü yakıldı, yüzde 21'i kompostlaştırıldı ve yüzde 2'si ise yüksek derecede kirlilik içerdiği için çöp depolama sahalarına döküldü.
Belçika'daki Flanders, Avrupa'daki en yüksek ayrı toplama ve geri dönüşüm oranlarına sahip bir bölge.
Toplama işleminin çoğu kapıdan kapıya ve bazı bölgelerde vatandaşların ürettikleri atık miktarına göre ödeme yaptıkları Attığın Kadar Öde (PAYT) sistemi kullanılarak gerçekleştiriliyor. Şu anda Flanders atıklarının yüzde 75'ini ayrı olarak toplanmakta ve bazı belediyeler yüzde 80'in üzerinde geri dönüşüm yapılıyor.
Belçika'da vatandaş, Attığın Kadar Öde (PAYT) sistemine önce ciddi tepki gösterdi. Ancak maliyetlerini önemli ölçüde azaltabileceklerini fark ettiğinde düşünceleri değişti.
İnsanlar çöp konteynırlarını küçülttükçe ayda daha az ödüyorlar ve geri dönüştürülmüş malzeme miktarını hiçbir ekstra ücret ödemeden ayrı toplayabiliyor. Yani 96 galonluk bir çöp kutusunun aylık kira bedeli 36 dolar iken 24 galonluk çöp kutusunun ise aylık kira bedeli sadece 7 dolar.
Çöp kutularını azaltmak, üretilen atık miktarını kaynağında azaltmak anlamına gelir. Sistem döngüsü bütüncül olarak ele alınmazsa sadece PAYT sistemi uygulamaya konursa, çöplerin uzaklaştırılması için ücret alınırsa, geri dönüşüm veya kompostlama yapmazsa, "insanlar finansal olarak (izin verilen) her şeyi geri dönüşüm kutusuna atmaya teşvik ediliyor. Bu yüzden PAYT sistemi ile birlikte ambalaj atıkları geri dönüşüm tesisleri ve kompostlama tesisleri işletiliyor.
Düzenli depolama vergileri, çöp depolama alanını neredeyse ortadan kaldırıldı. Ancak yakmadan geri dönüşüme tam geçişe yol açmadı.
Flanders, değerlendirme döneminden önce bir çöp depolama vergisine sahipti. 2018 vergi oranı yakılamayan artık evsel atıklar için ton başına 57 euro idi. Flanders, 2015 yılında bütçe nedenleriyle bu vergileri yüzde 50 oranında artırmış ve yıllık geliri 4,5 milyon euroya çıkartıldı.
Kaynakta atıkları ayırma, atıkları yakma ihtiyacını ve çöp depolamaya gönderilmesini ortadan kaldırıldı. Aynı zamanda doğal kaynakların israfıyla mücadeleye de yardımcı oluyor.
Atıkları kaynakta ayırarak, doğal kaynakların korunmasının yanı sıra geri dönüşüm kavramını da teşvik ediliyor.
Atık arıtma maliyetlerini düşürür, enerji tasarrufu sağlar, yeniden kullanılabilir malzemelerin israfını önler, arıtılacak atık hacmini azaltır, sera gazı emisyonlarını azaltır, çevresel etkini sınırlandırır ve geri dönüşüm sektöründe istihdamı teşvik eder.
Atık hedefleri;
2022 yılında belediyeler tarafından ulaşılacak bakiye atık hedeflerinin oluşturulması.
Bu hedefler sosyo-ekonomik bağlama uyarlandı ve öncelikli olarak belirtildi. Hedefler belediyeler tarafından olumlu değerlendirilirse bağlayıcı hale gelecek.
Atık üretim seviyelerinde bir üst sınır, 2014 yılında olduğu gibi atık üretim seviyesi 522 kilogram olarak gerçekleşti.
Daha önce ulaşılan 5 kilogram / kişi hedefinin ötesine geçmek için 2022'de 7 kilogram/kişilik bir yeniden kullanım kotası elde edilecek.
Bu hedefe, akredite yeniden kullanım merkezleri aracılığıyla ulaşılabilir. 2022 yılında 2013 seviyelerine göre yüzde 15 endüstriyel atık azaltma hedefine ulaşılacak.
Çöp depolama alanına sıfır atık gönderilmesi sağlanacak. Belçika'da sıfır atık gençlik kamp programı uygulaması ile atıkların kaynakta azaltılması, atıkların sınıflandırılması, geri kazanılması, gıda atıklarının yönetilmesi, tekrar kullanılması ve geri dönüşümü ile ilgili pratikler, atıkta sürdürülebilir yaşam uygulamaları ve hareketlilik öğretiliyor. Kamp süresi iki hafta.
Flanders, Avrupa'da atık yönetiminin öncüsü oldu. Belçika'daki Flanders, Avrupa'daki en yüksek atık saptırma oranına sahip. Bölgede üretilen evsel atıkların neredeyse dörtte üçü yeniden kullanılıyor, geri dönüştürülüyor veya kompostlaştırılıyor.
6,2 nüfusa sahip 308 belediyenin olduğu Flanders'de kapıdan kapıya atık toplama işleminin yanında Ayrıca 337 "geri dönüşüm parkı, (geri dönüşüm merkezi eşdeğeri)" veya atık bırakma merkezi bulunuyor. Tüm konut atıklarının yüzde 50'si geri dönüşüm parklar aracılığıyla işleniyor.
2017 yılında Belçika, AB'nin 2025 yılı hedefinin üzerinde camda yüzde 100, kağıt-kartonda yüzde 92,9, metalde yüzde 98,5 ve ahşapta yüzde 98,5 oranında ambalajların geri dönüştürülmesi sağlandı. AB'nin 2030 yılı hedeflerini geçti.
Dünyada gıdaların üçte biri israf ediliyor, çöp oluyor
Belçika'da süpermarketler, marketler ve manavlar satılmayan gıdaları, miadı dolmadan önce gönüllü sivil toplum kuruluşları ile savunmasız ihtiyaç sahiplerine dağıtılmasını sağlayarak sosyal marketçilik ve manavcılık hizmeti yapılıyor. Gıdaların çöp olması önleniyor. Bu sistemin uygulaması 2015-18'de neredeyse 3 katına çıktı.
Okullara ait boş alanlar, sebze bahçelerine dönüştürülüyor. Çocukların toprakla teması sağlanıyor. Sebze ekmeleri, yetiştirmeleri, ürün toplama ve tatma konusunda eğitimler veriliyor.
Yemeği sev, israftan nefret et.
İsrafı azalt, döngüselliğe destek ol.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
