Tobruk'ta bulunan Libya Temsilciler Meclisi'nin Başbakanı Abdulhamid Dibeybe hükümetinin görev süresinin sona erdiği gerekçesi ile Fethi Başağa'yı başbakan olarak atayıp Başağa'nın kurduğu hükümete güvenoyu vermesi, ülkede yasal hükümet olduğunu iddia eden iki hükümetin ortaya çıkmasına neden oldu.
Trablus ve Misrata'daki silahlı milis grupların bir kısmı Dibeybe'yi desteklediğini açıklarken aynı bölgedeki bazı milis grupları ile doğudaki Hafter'e bağlı Libya Ulusal Ordusu ise Başağa'yı destekliyor.
Batıdaki Dibeybe'yi destekleyen silahlı grupların Başağa'nın Trablus'a gelmesine izin vermeyeceklerini açıklamaları, zaman zaman yol kesmeleri ve savaşı yeniden başlatma tehditlerinde bulunmaları, Libya'yı yeniden bir iç savaş tehdidi ile karşı karşıya bıraktı.
Bu duruma nasıl gelindi?
Libya'da Ekim 2020'de varılan ateşkes antlaşmasından sonra BM gözetiminde Cenevre'de yapılan toplantıda, Libya'da Devlet Başkanlığı ve Meclis seçimlerinin 24 Aralık 2021 tarihinde yapılmasına karar verildi.
Abdulhamid Dibeybe, 24 Aralık'ta yapılacak seçimlere kadar görev yapmak üzere Libya'nın geçici başbakanı olarak seçildi.
Yeni hükümetin görevi, parçalanmış kurumları birleştirmek, üç ay içinde ülkedeki yabancı güçleri geri gönderip ülkeyi 24 Aralık'ta yapılacak seçimlere hazırlamak olarak açıklandı.
Şubat 2021'de Başbakanlığa atanan Dibeybe'nin kurumları birleştirmek, yabancı güçlerin Libya'dan geri çekilmesi ve 24 Aralık'ta yapılması gereken seçimler için hiç bir adım atmaması, "geçici"değil,seçilmiş bir başbakan gibi davranıp, önemli konularda tek başına karar vermesi ve ayrıca, hükümet içindeki yolsuzluk iddiaları nedeni ile Libya Temsilciler Meclisi, Eylül 2020'de Dibeybe hükümetinden güvenoyunu geri çekti.
Hükümetin 24 Aralık'ta yapılacak seçimlere kadar sınırlı yetki ile görevine devam edebileceğini açıkladı.
Dibeybe, Temsilciler Meclisi'nin kararını tanımadığını ve tam yetkili başbakan olarak görevine devam edeceğini söyledi.
24 Aralık'ta yapılması gereken seçimlere 2 gün kala; Libya Yüksek Seçim Kurulu, seçimler için yeterli hazırlık olmadığı gerekçesi ile Temsilciler Meclisi'nin karar vereceği yeni seçim tarihine kadar seçimlerin ertelendiğini açıkladı.
25 Ocak'ta Libya Temsilciler Meclisinden mevcut hükümetin görev süresi bittiği için meclis tarafından yeni bir başbakan seçilerek, başbakanın yeni hükümeti kuracağı ve bu kurulan hükümetin yapılacak seçimlere kadar görev yapacağı yönünde bir açıklama yapıldı.
Başbakan Dibeybe, Meclis'in bu kararını da tanımadığını ve yapılacak seçimlere kadar görevde kalacağını tekrarladı.
10 Şubat'ta Tobruk'taki Temsilciler Meclisi, bir önceki hükümetin İçişleri Bakanı Fethi Başağa'nın yeni başbakan olarak atandığını açıkladı ve 1 Mart'ta Meclis, Fethi Başağa'nın hükümetine güvenoyu verdi.
Libya'da 1 Mart'tan beri, kendi hükümetinin yasal hükümet olduğunu iddia eden iki başbakan bulunuyor.
Dibeybe, Fethi Başağa'nın Trablus'a gelmesini engelliyor
Fethi Başağa'nın Temsilciler Meclisinden güvenoyu aldıktan sonra geçen hafta iki gün içinde Trablus'a gideceğini söylemesi üzerine Dibeybe, Bingazi-Trablus uçak seferlerini durdurdu.
Misrata'da bulunan ve Dibeybe'yi destekleyen bazı milis grupları da Başağa'nın Trablusa gelmesi durumunda engel olacaklarını yönünde açıklama yaptılar ve doğudan Trablus'a gelen yolu kapattılar.
Daha sonra başka bir grubun müdahalesi ile yol açıldı ve Fethi Başağa, Libya'da yeniden çatışma istemediğini ve Trablus'a barışçıl bir şekilde gideceğini söyledi.
BM Libya Misyonu taraflardan birini desteklemekten kaçınıyor
BM Libya Misyonu, Libya'yı yeniden çatışma ortamına sürüklemesi tehlikesi taşıyan siyasi krizde iki taraftan birini desteklemekten kaçınıyor.
Libya BM Özel Temsilcisi Stephanie Williams, sık sık seçimlerin en kısa sürede yapılması gerektiğini söylüyor; fakat hangi hükümetle yola devam edilmesi gerektiği konusunda yorumda bulunmuyor.
Williams, "seçim tarihini belirlemek için Libya Yüksek Devlet Konseyi ile Temsilciler Meclisi'nin belirleyeceği üyelerden oluşacak bir komisyon kurulmasını ve bu komisyonun seçim yasalarındaki eksiklikler ile Anayasa taslağı konusunda çalışma yapıp seçimlerin en kısa sürede yapılması amacıyla tarih belirlemesi için" Libya Devlet Yüksek Konseyi ve Temsilciler Meclisine teklifte bulundu.
İki taraf da teklifi kabul etti ama Başbakan Dibeybe bu teklifi reddederek, "seçimleri haziranda yapmak istediğini ve o zamana kadar kendisinin başbakan olarak kalacağını" söyledi.
Geçen salı günü BM Libya Özel Temsilcisi Williams, Libya'da yaşanan krizden çıkış için yeni bir teklifte bulundu ve seçim konusunu görüşmek için perşembe (17 Mart) günü Tunus'ta Libya Yüksek Seçim Konseyi ve Libya Yüksek Planlama Konseyi'nin üyeleri ile konunun uzmanlarını katılacağı bir toplantı yapılması çağrısında bulundu.
Başağa: Trablus'a barışçıl bir şekilde gideceğim, çatışma istemiyoruz
Başağa Financial Times'a verdiği demeçte, Abdulhamid Dibeybe hükümetinin Trablus'ta olduğunu ve kendisinin başbakanı olduğu hükümetin Trablus'un başka bir yerinde görev yapmasına engel olmadığını belirterek, "hükümetinin herhangi bir şiddete veya çatışmaya karışmayacağını ve başkente mümkün olan en barışçıl şekilde taşınmayı planladığını" söyledi.
Başağa, açıklamasının devamında "Hükümetim önümüzdeki birkaç gün içinde Trablus'a gelecek ve tek yasal hükümet olacak, başka bir paralel hükümet olmayacak. Şu ana kadar başkente giremememizin nedeni çatışma riskinden kaçınmak. Çatışmayı önlemek için sahadaki güçlerle ve siyasi seçkinlerle temasa geçtim ve hedefim ülkeyi Meclis ve Devlet Başkanlığı seçimlerine götürmek" dedi.
Fethi Başağa, Amerikan Newsweek dergisine yaptığı açıklamada ise hükümetinin Ulusal Birlik Hükümeti'nin şeffaf seçimler yapamamasının doğrudan bir sonucu olduğunu söyledi.
Başağa, devlet başkanlığı ve parlamento seçimlerini Temsilciler Meclisi ile Libya Devlet Yüksek Konseyi tarafından kararlaştırılacak zaman çerçevesi içinde yapmaya kararlı olduğunu belirterek, "şeffaflığı sağlamak için seçimlerde aday olmayacağını ve hiçbir zaman iktidarı antidemokratik şekilde ele geçirmeye çalışmadığını, herkese ve her kesime ulaşacağını ve hükümetinin Libya'daki tüm kesimleri temsil edeceğini" ifade etti.
Libya'da Hafter güçlerine karşı savaşan milis grupları ikiye ayrıldı
Libya'da Hafter'in kontrolünde olan Libya Ulusal Ordusu, Fethi Başağa hükümetini desteklerken daha önce Hafter'in güçlerine karşı savaşmış batıdaki silahlı milis grupları ikiye bölünmüş durumda.
Daha önce Fethi Başağa'yı destekleyen Misrata ve Trablus'taki bazı milis grupları Dibeybe'yi destekleren, Trablus ve batısındaki bazı milis grupları da Başağa'yı destekliyor.
Libya'da Temsilciler Meclisi'ne rakip olan ve birçok konuda Temsilciler Meclisi ile anlaşmazlık yaşayan Müslüman Kardeşler'in Libya'daki önde gelen adamlarından biri olarak bilinen ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'la da yakın olan Halid El-Mişri'nin Başkanı olduğu Libya Yüksek Devlet Konseyi de Temsilciler Meclisi'nin atadığı yeni Başbakan Fethi Başağa'yı destekliyor.
Mısır ve Suudi Arabistan, Libya'da Temsilciler Meclisinin seçtiği yeni hükumeti desteklediklerini açıkladılar, Fransa gibi bazı batılı ülkeler, Başağa hükümetini desteklediğini açıkça belirtmese de Başağa'ya yakın duruyor.
Türkiye ve Katar, Dibeybe'yi destekliyor
Türkiye ve Katar ise Dibeybe hükümetine destek veren iki ülke. Dibeybe hükümetinin dışişleri bakanı başta olmak üzere, Türkiye'nin Suriyeli paralı askerleri ve TSK güçlerini Libya'da çekmesini istediği için Türkiye ile Dibeybe hükumeti'nin arası çok da iyi değildi.
Daha önce Müslüman Kardeşler'e yakın olan Fethi Başağa'nın Mısır ile yakınlaşması ve Mısır'ın insiyatifi ile Hafter'le anlaşıp iki taraftan bakanların yer aldığı bir hükümet kurması, Türkiye'yi Dibeybe'yi desteklemeye itti.
Dibeybe hükümeti görevden alınıp Başağa hükümeti işbaşına gelirse, Türkiye, güçlerini ve Suriyeli paralı askerkerleri Libya'dan çekmek durumunda kalacak.
Dibeybe'ye destek azalıyor
Dibeybe, "Haziranda seçim yapacağım" diyor ama iki buçuk ay kalmasına rağmen Dibeybe'nin seçim için herhangi bir yol haritası açıklamaması, kendisine olan desteği azaltıyor.
Fethi Başağa, bir taraftan Trablus'a gelme hazırlıklarını yaparken, diğer taraftan da Dibeybe'yi destekleyen milis gruplarının liderleri ve Dibeybe'nin bakanlarını Dibeybe'den desteklerini çekmeleri için ikna etmeye çalışıyor.
Şu ana kadar Dibeybe'nin hükümetinde görev yapan üç bakan ve bazı bakan yardımcıları görevi yeni hükümete devretmek için görevlerinden istifa etti. Dibeybe'ye olan destek her gün azalırken istifa etmesi için üzerindeki baskı gün geçtikçe artıyor.
Dibeybe, bir taraftan dış ülkelerin desteğini almak için bazı ülkelerin şirketlerine Libya'da iş verirken, içeride de halka çocuk parası, engellilere yardım parası ve evlenecek gençlere evlilik yardımı yaparak halkın desteğini almaya çalışıyor.
Dibeybe, üzerindeki baskılara rağmen görevi bırakmamak için son çare olarak Türkiye ve Katar'a güvenerek çatışmaya başvurabilir. Fakat böyle bir durumda Dibeybe'nin kazanma şansı kalmayacaktır; çünkü şu anda Hafter'in komutasındaki Libya Ulusal Ordusu'nun yanında, daha önce batı bölgesinde Hafter'e karşı savaşan milislerin bir kısmı da Başağa'yı destekliyor.
Dibeybe, güneydeki Kaddafi destekçisi milis gruplarının desteğini almak için de yoğun çaba sarf ediyor ama buradaki milisler de ikiye ayrılmış durumda ve bölgede kontrol büyük ölçüde Hafter'e bağlı güçlerin elinde.
Libya'da zaman Dibeybe'nin aleyhine, Başağa'nın lehine işliyor gibi görünüyor. Önümüzdeki iki, üç haftada durum biraz daha netleşecektir.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
