Latin Amerika ülkesi Ekvador'da başkanlık seçimi ikinci tur sonucunda büyük bir sürpriz yaşandı ve ilk turda yaklaşık yüzde 13 puan geride olmasına rağmen muhafazakar-iş adamı Guillermo Lasso, en yakın rakibine yüzde 5 fark atarak seçimi kazandı.
Ancak Ekvador seçimleri, Latin Amerika ve dünya siyasetinde geniş eğilimler hakkında bazı dersler de sunuyor.
Mesela yaklaşık 2 milyon protesto oyu vardı (yüzde 17). Ekvadorlular, iki adaydan birini seçmek yerine boş oy kullandılar. Protesto oylarının kime yardım ettiği veya zarar verdiği sorusu en önemli tartışma konusu olarak duruyor.
Muhafazakar CREO-Sosyal Hristiyan Parti (PSC) ittifakının başkan adayı Guillermo Lasso, 7 Şubat'ta yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda solcu aday Andres Arauz'un 12,98 geride olmasına rağmen ikinci turda kazanması Lasso açısından da sürpriz oldu.
Resmi verilere göre oyların yüzde 47,50'sini alan solcu Arauz, "siyasi aksilik" olarak nitelendirdiği seçim yenilgisini kabul etti. Ancak Başkan Lasso'yu rakibe 5 puan fark atarak oyların yüzde 52,50'sini almasına rağmen zorlu bir başkanlık dönemi bekliyor.
Arauz, Ekvador siyasetinde nadiren görülen bir jestle, Lasso'yu galibiyetinden dolayı tebrik etti. Lasso son 18 yılda Ekvador'da başkanlığı devralan ilk sağcı politikacı oldu.
Üçüncü yol, ülkenin kaderini değiştirdi
Lasso'nun zaferi, birçok seçmenin, adayların siyasi vaatlerini desteklemekten ziyade; karşı oldukları nedenlerle motive olmaya devam ettiğini ortaya koyuyor.
Birinci turun gerçekleştiği 7 Şubat gecesi, Ulusal Seçim Konseyi (CNE) başkanı, yerli aday Perez ve solcu Arauz'un ikinci tura katıldığını duyurdu; ancak ertesi gün sağın bir kalesi olan Guayaquil kentinde binlerce sandığın açılmasıyla yerli aday Perez'in yerine sağcı aday Lasso ikinci tura kaldı.
CNE, tartışmalı 20 bin tutanağın açılmasına izin vermedi. İlk seçim turunu izleyen üç hafta boyunca, yerli adayın siyasi partisinin (Pachakutik) yasal itirazları; sermaye grupları, geleneksel partiler, kitle iletişim araçların lobileri sayesinde önemsizleştirildi. Özellikle ABD büyükelçiliği aktif bir şekilde rol alarak Perez'i ikna etti.
Bu yüzden Pachakutik yerli partisi (Parti, Ulusal Meclis'teki en büyük ikinci bloğa sahip olacak) seçim usulsüzlükleri, konvansiyonel siyasetle arasına net bir sınır çizgisi oluşturdu.
İşte Lasso'nun başarısı büyük oranda Arauz ve Lasso'yu reddeden ve boş oy atmaya çağıran eski cumhurbaşkanı adayı Yaku Perez ve Yerli Pachakutik partisinin 'protestosu' belirledi.
Oysa ikinci tur seçim simülasyonlarında Perez'in seçim tabanı, Lasso gibi muhafazakar bir bankacıya karşı daha iyi seçeneklere sahip Arauz'a daha yakın bir sosyo-ekonomik sınıfı temsil ediyordu.
Bu koşullar altında, Perez'in anti-sistem Pachakutik'in adaylığı, sol görüşlü örgütlerin/sendikaların organik oyu; etnik kimliğe sahip kabul edilebilecek bir oyun çok ötesine geçti.
Nitekim Ekvador Yerli Milliyetler Konfederasyonu'nun (Conaie) çoğunluğu tarafından verilen boş oy, diğer iki adayın gayrimeşruluğuna işaret ettiği bu sorgulamanın açık ve tutarlı sonucuydu.
Başka bir deyişle, sistemin bir bütün olarak gayri meşru sayılması; hep birlikte bu kararı kınamış olması tesadüf değildir. Böylelikle yaklaşık 2 milyon seçmen iki adaydan birine oy vermektense; üçüncü yol oluşturdu.
Lasso, Seçimi nasıl kazan(ma)dı
Başkan Lasso, Ekvador'da eşi benzeri görülmemiş bir şekilde iki seçim sürecinde büyük sürprizler yaşattı. Böylelikle 18 yıl sonra Ekvador sağına da bir zafer getirdi. Başkan Lasso, daha önce 2 başkanlık yarışından hüsran yaşadı.
2021 başkanlık seçiminin birinci turu, yukarıda ifade ettiğimiz gibi büyük bir şaibeyle geçti. İkinci tur ise tek kelimeyle bir toplum mühendisliği dizaynı yaşandı.
Yani Ekvador toplumunda sosyo-ekonomik olarak dezavantajlı kümede yer alan yerliler,kadınlar ve LGBT grupları; solcu, yoksul, işçi ve kırsal köylü sınıfından ayrıldılar. Yani ideolojik bir yarılma yaşandı.
Üstelik Lasso'nun dezavantajlı bagajı da bulunmaktaydı. Bankacı olması, milyoner olması, mülkü olması, aşırı muhafazakar olması, farklı hükümetlerle işbirliği yapması, iş dünyası yanlısı politikaları onaylaması daha önceki Cumhurbaşkanlığı yarışlarından yenik çıkması.
1999 ekonomik krizinde başarısız bir bakanlığı icra etmesi; Ekvador'da Lasso'nun seçilmesini imkansıza yakın bir noktaya getiriyordu.
Ayrıca Lasso'nun rakibi Arauz'da seçim döneminde ciddi hatalar yaptı. Mesela medya da çağrılan bir tartışmaya katılmayı reddetti ve böylece medya kavgası için sınırlı kapasitesi olduğunu kanıtladı.
Arauz ile Lenín Moreno hükümeti arasında Merkez Bankası yetkilisi olarak istihdam ilişkisinin ifşa edilmesi ve yanıltıcı argümanlarla reddetmeye çalışılması, Lasso'nun seçim kampanyasında kullanıldı.
Ek olarak, "Andrés, bir daha yalan söyleme" ifadesi, birkaç saat içinde hem sosyal medya platformlarında hem de politik ortamda aleyhine dönüştü. Bir adayın doğruyu söylememesi fikri akıllıca yerleştirildi. Sonuç olarak kötü bir aday olmasına rağmen Lasso, sonuçları kendi lehine çevirmeyi başardı.
Bu bağlamda Lasso'nun seçilmesi, eski başkan Correa'nın mirasının ve ülke üzerindeki etkisinin açık bir şekilde reddedilmesini temsil ediyor ve potansiyel olarak, küresel ekonomiyle Ekvador'un yeni bir angajman dönemini başlatıyor.
Lasso seçimi kazanmasına rağmen Parlamentoda çoğunluğa sahip olmayacak; sağın kırılgan hegemonyası ve Correismo'nun giderek kötüleşmesiyle karşı karşıya kalan Pachakutik ve toplumsal hareketler, iki blok arasında 3. bir yolun gerçeğe dönüştürebilir.
Yerli halkların ve milliyetçilerin bölgesel özerkliği, doğanın talan edilmesine ve kürtajın suç olmaktan çıkarılmasına getirilen kısıtlamalar, başından itibaren sağ ve dindar popülizmle bir yüzleşme alanı görüldü. Ancak karmaşık bir senaryo var. Lasso'nun önümüzdeki dört yıl boyunca dağılmamak ve ortadan kaybolmamak için tek bir şansı olacak
Solcular neden zarif bir taviz verdi?
Lasso'nun zaferi, Latin Amerika'nın ideolojik olarak parçalanmaya devam ettiğini gösteriyor. Latin Amerika'daki siyasi senaryo hükümetler arasındaki derin ideolojik farklılıklara göre şekilleniyor. Ekvador başkanlık seçimlerinin önemli bir yeniliği, yerli Perez'in siyasi olarak baskın sol partisinin, LGBT ve kadınlara karşı sosyal muhafazakarlığıyla tezat oluşturuyordu.
Ekvador ikinci turunun diğer önemli noktası da, Arauz ve Correa'nın seçim mağlubiyetini zarif bir şekilde kabul etmeleriydi. Yenilginin saygılı bir şekilde kabulü ve Lasso'nun başkan olarak elinden gelenin en iyisini yapması dileği, aslında, Lasso'nun önünde çok zor bir yıl olduğunu görebilmesiyle alakalı.
Çünkü Lasso, Kovid-19 aşılarını temin etmesi ve IMF borcunu yeniden müzakere etmesi gerekiyor ki bu, kaçınılmaz olarak halk arasında popüler olmayacak bir şey olacak.
Nazikçe kaybetmek, arkanıza yaslanmak ve yeni başkanın kamuoyunda dayak atmasına izin vermek doğru strateji olabilir. Nitekim son başkan Lenin Moreno, bu problemlerden ötürü aday bile olamamıştı.
Ayrıca Solcu Correa ve Arauz, sağcı Lasso'dan nefret ediyor, ancak bu kampanyada yerli-solcu Perez'den daha çok nefret ettiklerini gösterdiler.
Correa, verdiği tavizde, asıl endişesinin Lasso'nun ekonomik gündemi değil, "hukuk davasının" sonu, yani eski cumhurbaşkanı ve müttefikleri aleyhindeki yolsuzluk davaları olduğunu açıkça ortaya koydu.
Eğer Lasso yönetmeyi başaramaz ve uyumlu bir koalisyon kuramazsa, Kongre'den geçmesi gereken ekonomik reformlar bir muhalefet duvarına çarpacaktır.
Sonuç olarak muhafazakar bir politikacı ve bankacı olan Guillermo Lasso'nun başkanlığa gelişi, ülkede sağa doğru bir dönüşe işaret ediyor. Yerli hareketin teşvik ettiği boş oyların ağırlığını gösteriyor ve ideolojik olarak neoliberalizmle uyumlu bir başkanla karmaşık bir senaryo başlatıyor.
Ekvador ekonomisi, Lasso'nun zaferine anında tepki gösterdi. Ekvador tahvilleri aylardır görülmeyen yüksek seviyelere ulaştı ve uluslararası yatırımcıların Lasso'nun ekonomik büyümeyi kolaylaştırma yeteneğine olan inancının sinyalini verdi.
Şimdiye kadar Lasso, Ekvador'un bütçe açığını dört yıl içinde vergileri artırmadan ortadan kaldırma hedefini kamuoyuna açıkladı ve Ekvador Amazon'un ekolojik olarak hassas bölgelerinde bile ülkenin ham petrol üretimini artırmak için özel yatırıma açık olduğunu söyledi.
Lasso ayrıca ABD ile serbest ticaret anlaşmaları yapma niyetini açıkladı. Ayrıca Uluslararası Para Fonu ile 6,5 milyar dolarlık bir finansman anlaşmasını yapacağını açıkladı.
Ekvador Cumhurbaşkanı Lasso, hapishane şiddeti rekor seviyelere çıktığı, ülkenin yolsuzluğunun uluslararası ilgi gördüğü ve Kolombiya sınırındaki durum kötüleşmeye devam ettiği için benzeri görülmemiş bir dizi güvenlik sorunuyla karşı karşıya kalacak.
Ancak Ekvador'da şiddet içeren suç ve cinayet oranları arttıkça, "suça karşı sert" retoriğini yerine getirmek zorunda kalacak. Çünkü çete savaşları, Lasso'nun en önde gelen güvenlik sorunlarından biri olacak.
Son iki yılda, ülke hapishanelerinde en çok Brezilya veya Venezuela ile ilişkilendirilen çete şiddetinin arttığını görüldü. Ekvador, ABD ve Avrupa'ya gitmeden önce Ekvador'un kara sınırlarından geçen Kolombiya ve Peru'dan gelen kokain ve eroin sevkiyatları için önemli bir geçiş merkezidir.
Ekvador'un Kolombiya ve Peru ile olan sınırları boyunca suç ekonomilerinin parçalı kontrolü, silahlı gruplar arasındaki uyuşturucu kaçakçılığı ve kaçakçılık yollarının kontrolü için rekabet güvencesiz halkı tehdit ettiğinden Lasso yönetimi için önemli güvenlik zorlukları oluşturacaktır.
Bu bağlamda ülkenin bölünmüş siyasi yapısı ve ilginç siyasi koalisyonlar çeşitli eko-politik felaketler için potansiyel yaratıyor.
.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
