Aşırı sağcı aşırılık yanlılarından oluşan bir hizip, tartışmalı bir seçimin yarattığı kaosu iktidarı ele geçirip demokrasiyi ortadan kaldırmaya çalışmak için kullanırsa ne olur? Dünyanın aydın ulusları seslerini yükseltir mi? Birleşik Devletler, Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık yaptırım uygulayıp darbe hükümetini diplomatik olarak tanımamayı seçer mi?

Cevap, en azından Güney Amerika ülkesi Bolivya vakasında, kulaklarda çınlayan ve ürkütücü bir "hayır" ve liberal Batı'yı demokratik değerlerin kalesi olarak görenlere acı bir ders veriyor.

Geçen yıl yaklaşık 12 milyon nüfuslu And ülkesinde yaşananlar yeterince ilgi görmedi, fakat ülkenin deneyimi ve karanlık sağcı askeri yönetim döneminden nihai çıkışı incelenmeyi hak ediyor.

Arka planda Devlet Başkanı Evo Morales'in görev süresi sınırına rağmen makamında kalmak için yaptığı bir dizi tartışmalı anayasal manevra vardı. Bolivya'nın ilk yerli lideri ve solun gözdesi olan Morales, 2006'dan beri devlet başkanıydı.

Morales'in yönetimi, Venezuela'daki benzer görüşlü popülist solcularınkinin aksine ekonomik bir felaket olmadı. Hatta onun liderliğinde La Paz, özel sektörü yok etmeden veya enflasyonu artırmadan ülkenin zenginliğini yayarak büyük ölçüde tarıma dayanan ülkeyi Latin Amerika'nın en hızlı büyüyen ekonomisine dönüştürdüğü için övgü aldı. Sosyalizme Doğru Hareket (MAS) partisi ülkede açık ara en popüler siyasi güç.

Ne var ki başkanlık dönemini uzatma yönündeki girişimleri, popülaritesini zedeleyen otoriter eğilimleri de ortaya koydu. Zirve noktası olan 2009 seçimlerinde yüzde 64, 2014'te de yüzde 61 oy alan Morales, 2019'da yarışması için 2016'da düzenlenen referandumu yüzde 51'e karşı yüzde 49 gibi kıl payı bir farkla kaybetti. Yine de, 2019'da dördüncü dönemine aday olabilmek için Bolivya yüksek mahkemesinin onayını aldı.

Seçim günü gergindi. Muhalefetteki pek çok kişi, Morales'in ikinci turdan kurtulmak için ihtiyacı olan oyların yüzde 40'ı artı ikinci sıradaki adaydan yüzde 10 fazla oy almamasını umuyordu.

Seçim sonuçlarında 20 saat süren ve ardından Morales'in oy farkında büyük bir sıçrama gösteren kesinti, hile endişelerini tetikledi. Sonuçlar oyların yüzde 47'sini aldığını ve seçimleri doğrudan ilk turda kazandığını gösterdiğinde, şiddet ve isyan patlak verdi.

Ayaklanmalarda, protestolarda ve karşı protestolarda onlarca kişi öldürüldü. Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) bir denetim gerçekleştirip ilk usulsüzlükleri bildirdi. Fakat sonrasında başka kuruluşlar, bu bildirimlere siyasi amaç taşıdıklarını ve kusurlu olduklarını belirterek itiraz etti. Analistler, Morales'in performansının kalesi konumundaki uzak bölgelerde kullanılan oyların sayılmasıyla arttığını savundu.

Oylamadan iki hafta sonra Morales, ordu ve emniyet yöneticilerinin yanı sıra ülkedeki oligarkların baskısıyla istifa etti ve yurtdışına sığındı.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters)

• 2/30

  15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters)

• 3/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 4/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 5/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 6/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 7/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 8/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 9/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 10/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 11/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 12/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 13/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 14/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 15/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 16/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

• 17/30

  31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP)

• 18/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

• 19/30

  29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 20/30

  28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)

• 21/30

  27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters)

• 22/30

  26 Ekim 2024 - Birleşik Krallık'ta göçmen karşıtı protestolardaki bir eylemci, Cumhuriyetçi başkan adayı ve eski ABD Başkanı Donald Trump'ın maskesini takıyor. Eylem İngiltere'nin başkenti Londra'da, ülkedeki aşırı sağcı grupların başında gelen İngiliz Savunma Ligi'nin eski lideri Tommy Robinson'ın çağrısıyla organize edilmişti. Robinson, planladığı yürüyüş öncesi Terörle Mücadele Yasası çerçevesinde suçlanarak dün gözaltına alınmıştı. Irkçılık karşıtları da aşırı sağcılara tepki amacıyla eylem düzenledi. İki grubun karşı karşıya gelmesini engellemek üzere güvenlik önlemleri alındı (Hollie Adams/Reuters)

• 23/30

  25 Ekim 2024 - Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sırasında Kursk bölgesinde Rus askerleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybeden Ukraynalı asker Volodimir Baranov için Çernihiv'de düzenlenen cenaze töreninde halk milli marş söylüyor (Maksym Kishka/Reuters)

• 24/30

  24 Ekim 2024 - Mozambik'in başkenti Maputo'daki Maxaquene mahallesinde protestocular, güvenlik güçleriyle çatıştı. Çevik kuvvet polisi, iki muhalifin vurularak öldürülmesinden günler sonra seçimlere hile karıştırıldığı iddiasıyla eylem düzenleyen kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Avrupa Birliği gözlemcileri de Mozambik seçimlerinde düzensizlikler ve bazı sandık sonuçlarında oynama olduğunu tespit etmişti (Alfredo Zuniga/AFP)

• 25/30

  23 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta un kıtlığı yaşanıyor. İsrail, Gazze Şeridi'ne gıda, su, yakıt ve elektrik girişini engellemeye devam ediyor. Savaştan önce bile Gazze nüfusunun sadece yüzde 4'ü güvenli ve temiz suya erişim sağlayabiliyordu. Öte yandan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, "Gazze'nin kuzeyindeki çocuk felci aşılama kampanyasının son aşamasının artan şiddet ve erişim eksikliği nedeniyle ertelenmesinden büyük endişe duyduğunu" söyledi (Bashar Taleb/AFP)

• 26/30

  22 Ekim 2024 - İsrail savaş uçağı Beyrut'un güneyindeki bir mahalledeki binayı vurdu. Ayrıca İsrail'in Beyrut'ta Refik Hariri Devlet Hastanesi'nin çevresini hedef aldığı saldırıda ölenlerin sayısı 13'e yükseldi (AFP)

• 27/30

  21 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Karolina eyaletinde gerçekleştirilen kampanya mitinginde eski ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçilerinden biri, break dans yapıyor. Birleşik Devletler'de 2024 Başkanlık Seçimi, 5 Kasım'da gerçekleşecek. Donald Trump, pazar günü Pensilvanya eyaletindeki bir McDonald's'ta çalışırken, Kamala Harris, Stevie Wonder'la şarkı söyledi (Julia Demaree Nikhinson/AP)

• 28/30

  20 Ekim 2024 - İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ve eşi Begona Gomez'i tasvir eden bir pankart, başkent Madrid'de hükümeti protesto etmek ve genel seçim çağrısında bulunmak için düzenlenen eylem sırasında İspanyol bayrakları arasında. Bugün Madrid'de bir meydanı dolduran binlerce kişi, sağcı partilerin de destek verdiği bir miting düzenledi. İspanyol bayrakları sallayarak Madrid'in finans bölgesinin kalbindeki Plaza de Castilla meydanında toplanan protestocular "hain" diye bağırarak Sanchez'i istifaya çağırdı. Sağ ve radikal sağla bağlantılı 100'den fazla az bilinen küçük grup, mitinge "Birlik, haysiyet, hukuk ve özgürlük için. Hemen genel seçim!" sloganıyla katıldı (Oscar Del Pozo/AFP)

• 29/30

  19 Ekim 2024 - Cadılar Bayramı öncesinde zombi kılığına giren bir sanatçı, Güney Kore yapımı korku filmi Zombi Ekspresi'nden (Train to Busan) ilham alan "Zombi Şinkansen" hızlı treninde performans sergiliyor. Japonya'nın Tokyo'yla Osaka arasında giden treninin kiralanan vagonunda, "yaşayan ölülerle" karşılaşmaya hazır 40'a yakın heyecan meraklısı vardı. Organizatörlerin koltuklara yerleştirdiği oyuncular, performans kapsamında korkunç bir dönüşüm geçirerek diğer yolculara "saldırmaya" başladı. Etkinlik organizatörü Kenta Iwana, "normalde güvenli ve huzurlu olan yolculuğun bir anda kaosa sürüklenişini canlandırmak istediklerini" söyledi (Kim Kyung-Hoon/Reuters)

• 30/30

  18 Ekim 2024 - Filistinliler cuma namazı kılarken bir kişi, İsrail'in saldırıları sırasında yıkılan Büyük Ömer Camisi'nin kalıntıları arasında yürüyor. Memlük ve Osmanlı döneminin mimari özelliklerini taşıyan caminin yaklaşık 1400 yıllık bir geçmişi var. Bir diğer adıyla Gazze Ulu Cami, Gazze'nin en eski, Filistin'in de üçüncü en büyük camisiydi. Bu cami, bir yılı aşkın süredir devam eden çatışmalarda enkaza dönen tarihi alanların en çarpıcı örneklerinden biri (Dawoud Abu Alkas/Reuters)

Tutucu kesimle ve askeri müesses nizamla bağları bulunan küçük bir partiye mensup aşırı sağcı evanjelik Hıristiyan Jeanine Áñez, kendisini ülkenin devlet başkanı ilan etti. Morales'in devrilmesi, çok geçmeden, onu uzun zamandır ideolojik bir düşman olarak gören Donald Trump liderliğindeki ABD yönetiminin coşkulu desteğini kazandı.

Beyaz Saray, "Morales'in gidişi demokrasiyi koruyor ve Bolivya halkının seslerini duyurmasının önünü açıyor" ifadelerini kullandı:

Birleşik Devletler, Bolivya halkını özgürlük talep ettikleri ve Bolivya ordusunu sadece tek bir kişiyi değil Bolivya anayasasını koruma yönündeki yeminlerine sadık kaldığı için kutluyor. Artık tamamen demokratik, müreffeh ve özgür bir batı yarımküreye bir adım daha yakınız.

Washington hızla Senato üyesi Áñez'i kabul etti. Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, “Birleşik Devletler Bolivyalı senatör Jeanine Áñez'i geçici devlet başkanı olarak sorumluluk aldığı için alkışlıyor" dedi. Avrupa Birliği OAS denetimine uygun hareket ederek ABD destekli Áñez hükümetini dolaylı olarak onayladı fakat geçici yönetime “yeni seçimlere hazırlanma ve bir iktidar boşluğunu önleme” çağrısında bulundu.

Yaptırım veya diplomatların geri çekilmesi çağrısı yapılmadı. Sonuç itibarıyla, dünya demokrasileri darbe konusunda hayli rahat görünüyordu.

St. Louis'deki Washington Üniversitesi'nde Bolivya üzerine uzmanlaşan antropoloji profesörü Bret Gustafson, Batı'nın Morales'in ateşli ve solcu popülizmine karşı bir panzehir olarak geçici liderleri hemen kucakladığını söyledi. Bir telefon röportajında, "Venezuela mevzusu ve Batı'nın sol eğilimli hükümetlere yönelik genel muhalefeti nedeniyle rejim değişikliği gerçekleştirmenin bir yolu olarak seçim hilesi anlatısını benimseme eğilimi vardı" dedi.

Morales'in gidişi demokrasi getirmedi, aksine Latin Amerika'nın on yıllardır kovmaya çalıştığı aynı zalim iblislerin elinde bir yıllık baskı dönemi başlattı.

Bolivya'nın yeni liderleri Morales'in evini ateşe verdi, destekçilerini korkutmak için yargıyı silaha dönüştürdü, gazetecileri tutukladı ve bazılarının darbe hükümeti olarak tanımladığı şeyi sorgulayan haber kuruluşlarını kapattı. Áñez hükümeti, Kovid-19 pandemisini gerekçe göstererek seçimleri defalarca erteledi; aşırı sağcı politikalarını sağlamlaştırırken süper zenginlere vergi indirimleri ve ekonomik faydalar sağladı.

Añez, "İncil'in devlet başkanlığı sarayına geri döndüğünü" ilan etti ve ülkedeki seçkinlerin iç bölgelerdeki yerli halklara karşı uzun süredir devam eden bağnazlığını yansıtarak Morales taraftarlarını "barbarlar" olarak tanımladı.

Bolivia in the Age of Gas (Doğalgaz Çağında Bolivya) kitabının yazarı Gustafson, "Hükümet pandemiyi yalnızca seçimleri ertelemek için değil aynı zamanda kendisini eleştirenleri bastırmak için de kullandı. Hazineyi boşalttıkları açık. Borç 1,5 milyar dolar (yaklaşık 11 milyar TL) arttı. Yolsuzluk vardı. Bu esasen bir yağma operasyonuydu. Sanki bir pinyataya vurup yere düşen her şeyi almaya çalışıyorlardı" diye konuştu.

Uluslararası oyuncular da bu para kapma planına katıldı. Bolivya, cep telefonlarını ve dizüstü bilgisayarları çalıştıran bataryalardaki temel maden olan lityumun önemli bir kaynağı ve elektrikli otomobil devi Tesla'nın CEO'su Elon Musk'ın fiyatların düşük tutulmasında büyük çıkarları var.

Musk, Bolivya'daki siyasi istikrarsızlıktan kâr elde ettiğine yönelik suçlamalara cevaben bu yaz paylaştığı öfkeli bir tweet'te "Kime istiyorsak darbe yaparız! Bunu kabul edin" ifadelerini kullanmıştı.

Ne var ki karanlık yılda Morales'in partisi MAS'ın, Morales'le ilgili kişi kültünden ziyade derin siyasi ağlar tarafından desteklenen yaygın bir toplumsal hareket olduğu da ortaya çıktı. Baskı ve pandemiye rağmen protestolar düzenlediler, bağlılıklarını koruyup demokrasi ruhunu canlı tuttular. Gustafson, "Çok net siyasi hedefleri olan örgüt ağlarını güçlendirmeyi başardılar" dedi.

Uluslararası baskı sonucu Bolivya, nihayet 19 Ekim'de seçime gitmeyi kabul etti. Morales'in partisi MAS, seçimlere Morales'in eski maliye bakanı ve uzun süredir müttefiki olan Luis Arce liderliğinde girdi.

Pek çok kişi, MAS ikinci tura katılmaya yetecek oy alırsa şanslı olacağını düşünüyordu. Ne var ki Arce, ilk ve tek turda oyların yüzde 55'ini alıp muhalefeti hezimete uğratarak 2019 seçimlerinde aslında hiçbir hile olmayabileceğini ortaya koydu. İkinci sıradaki aday olan tarihçi Carlos Mesa, oyların yalnızca yüzde 29'unu aldı.

Gustafson "Çok etkilendim; gerçekten de seçimlerin ikinci tura kalacağını düşünmüştüm. Muhalefet de şoke oldu çünkü gerçekten bir şansları olduğunu düşünüyorlardı" ifadelerini kullandı.

Bolivya'daki sonuç demokrasi savunucuları için bir rahatlamadır. Ama aynı zamanda çirkin bir ders: Güçlü yerel ve uluslararası destekçileri olan bir grup sağcı hırsız ülkenizde iktidarı ele geçirirse, dünyanın demokratik güçlerine güven olmaz. Tek başınasınız.

independent.co.uk/voices

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk