"Aşıların hastalık gelişimine karşı etkili olduğu görüldü, ancak kişinin enfekte olmasını engelleyip engellemeyeceğini henüz bilmiyoruz."

"Aşının yan etkisinin olup olmadığını bilmiyoruz."

"En yüksek risktekiler aşılanmalı."

"Birleşik Krallık'taki ve Güney Afrika'daki durum, virüsün iki farklı mutasyona uğramış hali."

Bu cümleler Dünya Sağlık Örgütü Sözcüsü Tarik Jasarevic ile yaptığım röportajdan. 

Pandeminin son bulmasına umut olan, seneye bu günlerde normalleşiriz dedirten, dört gözle beklediğimiz, vurulmak için kampanyalar yapılan "Kovid-19 aşı"sına dair birinci ağızdan yapılan bu açıklama, röportaj esnasında moralimi alt üst etti desem yeridir. 

Pandeminin ilk çıktığı dönemde Jasarevic'le, yine Independent Türkçe için bir röportaj yapmıştım. O zaman Skype üzerinden görüntülü gerçekleştirdiğim röportajda, yorgun; ama alınacak tedbirlerin sonuçlarına dair çok daha umutluydu Dünya Sağlık Örgütü sözcüsü.

Bu defa röportajı yazılı yapmayı tercih etti. İfadeleri daha net, uyarıları da daha "keskin"di. 

Çünkü bu defa sadece virüsün doğurabileceği etkilere ilişkin değil, aşıya dair belirsizlikler hakkında da diken üstündeler anladığım. 

Ucu görünemeyen bir girdap misali yani…

Özellikle Türkiye'nin çalışmalarını nasıl değerlendirdiklerine dair sorduğum soruyu yanıtlamaktan kaçınsa da, dünyadaki duruma dair son derece önemli ve detaylı bilgiler paylaştı Jasarevic.

İşte Dünya Sağlık Örgütü Sözcüsü Tarik Jasarevic'le yaptığım özel röportajın, dolayısıyla Dünya Sağlık Örgütü'nün yaptığı "yeni açıklamanın" detayları: 

 
-  Kovid-19 için pek çok aşı çalışması var. Bunlardan hangisinin daha güvenilir olduğunu nasıl anlayacağız?

Bizler mümkün olan en kısa sürede, temel verimlilik ilkelerinden ve güvenilirlik tanımından taviz vermeden hazırlanan, çeşitli sayıda etkili aşı çalışması görmek istiyoruz. Mümkün olan en iyi aşıları, mümkün olan en kısa sürede elde etmek için dayanışma içinde çalışmalı, bu güvenli ve etkili ürünleri dünyanın her yerinden olabildiğince çok insana etik ve adil bir şekilde sunmalıyız. 

Dünya Sağlık Örgütü, küresel normların ve standartların geliştirilmesini ve aşılar da dahil olmak üzere biyolojik ürünlerin kalitesini, güvenliğini ve bağışıklık sistemine uygunluğunu değerlendirmek için ulusal makamlara yakın bir şekilde çalışıyor. 

- Aşı, mutasyona uğrayan Kovid-19 için etkili olacak mı?

Dünya Sağlık Örgütü olarak bu değişimin virüsün davranışını nasıl etkileyeceğini anlamak, daha ciddi bir hastalığa neden olup olmayacağını görmek için de Birleşik Krallık ve Güney Afrika'daki sağlık yetkilileriyle yakın temas halindeyiz. Mutasyona uğrayan Kovid-19'un, aşılar üzerinde etkili olup olmayacağı çalışmaları da devam ediyor. 

- Peki aşının yan etkisi olup olmayacağını ne zaman anlayacağız? 

Şu ana kadar aşıların hastalık gelişimine karşı etkili olduğu gösterildi, ancak kişinin enfekte olmasını engelleyip engellemeyeceğini bilmiyoruz. 

Bu aşıların enfeksiyona karşı koruduğunu gösteren kanıtımız yok. Bu nedenle aşı olan herkesin, toplumun genelini korumaya ve toplumsal bağışıklığın kazanılmasını sağlayana kadar gerekli önlemleri almaya devam etmesi, fiziksel mesafe kuralına uyması, maske kullanması, ellerini temizlemesi ve kalabalık yerlerden kaçınması gerçekten önemli. 

Şu anda 220'den fazla aşı, geliştirilme aşamasında. Bunlardan 61 aday aşı (16'sı Faz 3 denemeleri dahil) insan denemesindedir. Aday aşılar çeşitli tiplerde olabilir; canlı zayıflatılmış virüs kullanan virüs aşıları, viral vektör aşıları, protein bazlı aşılar ve tamamen yeni platformlar olan nükleik asit veya RNA ve DNA aşıları. 

Birçok aşı üreticisi ve geliştiriciler, protokollerini yayımladılar. Böylelikle aşıya dair her adımı bilebilirsiniz. Bu şeffaflık ve paylaşım, bilim adamları, düzenleyici kurumlar ve Dünya Sağlık Örgütü için aşıları değerlendirip karşılaştırabilmek adına çok önemlidir. Aynı zamanda nüfus içerisinde güven sağlamaya yardımcı olur. 

İlgili düzenleyici kurum tarafından acil kullanıma izin verildikten sonra bile her aşı için etkililik ve güvenlik verilerini toplamaya devam etmemiz gerekir. Ayrıca aşının ne kadar süre virüsten koruduğunu, yaşlılar gibi farklı sınıflar üzerinde ne kadar etkili olduğunu görmemiz gerekiyor. 

Güvenlik için, aşı yaptıranlar arasında herhangi bir yan etki olup olmadığını daha fazla takip etmemiz gerekiyor. 

- Çin'deki Kovid-19 durumuyla ilgili herhangi bir haber ya da bilgi alamıyoruz. Çin'in virüsle mücadelesindeki son durum ne?

Batı Pasifik bölgesinde birçok ülke, toplumlarında salgınları kontrol altına almak ve büyük ölçekli yayılımı önlemek için çalıştı. Her ülke, buna Çin de dahil, kendi benzersiz deneyimlerini, sistemlerini ve kaynaklarını yansıtan yanıtlar ve çözümler uygularken, nüfuslarını eğitmek, hastalığın nasıl bulaştığına ilişkin çalışmaları genişletmek, tespit edilen vakaları bularak izole etmek ve tedavi etmek, tespit edilen vakaların izini sürmek, onların temasta olduğu kişileri izole etmek için tüm hükümet müdahalelerini uyguluyor. 

- Mutasyona uğrayan virüsle, ilk Kovid-19 tespiti arasındaki temel farklılıklar neler?

Hem İngiltere hem de Güney Afrika, kendi ülkelerinde tespit edilen mutasyona uğramış virüsün daha kolay yayılabileceğini açıkladı, ancak araştırmalar devam ediyor. 

Dünya Sağlık Örgütü, bu konu hakkında bilim insanları ile birlikte çalışıyor ve virüsteki bu değişikliğin Kovid-19'un davranışlarını nasıl etkilediğini anlamak için İngiltere ve Güney Afrika'daki sağlık yetkilileriyle yakın temas halinde.

Ayrıca mutasyona uğrayan virüsün ne gibi zararlar vereceği ya da aşıya etki edip etmeyeceği üzerinde de çalışmalarımız devam ediyor. 

Her iki mutasyonun bir ortak değişikliği (501Y) varken, Güney Afrika ve Birleşik Krallık'tan bildirilen virüs mutasyonları farklıdır ve dizi analizi, bunların ayrı ayrı ortaya çıktığını göstermiştir. 

Birleşik Krallık, mutasyona uğrayan virüsün daha kolay bulaştığını açıkladı; ancak şu ana kadar ciddi bir hastalığa yol açması ya da aşılar üzerinde etkisi olması gibi bir gösterge yok. 

- Kovid-19'la mücadele konusunda en disiplinli yöntem ne? 

Salgını sona erdirmenin en hızlı yolu, aynı anda eş zamanlı olarak her yerde virüsün bulaşmasını engellemek. Bu da her ülkede virüse karşı alınabilecek önlemlerle birlikte, en yüksek riskte olanları aşılamaktan geçiyor.

DSÖ sözcüsü Tarik Jaserevich ile yaptığım yazılı röportajın orjinal metni aşağıdadır:
 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.