Leon Troçki, "Savaşla ilgilenmiyor olabilirsiniz ama savaş sizinle ilgileniyor" uyarısını yapmıştı. Kasım Süleymani'nin öldürülmesi sonrası Amerika'nın müttefik ve hasımlarının kendini içinde bulduğu konum bu.

Trump yönetimi, İranlı komutanı füze saldırısıyla öldürmek üzere olduğuna dair yakın ortağı devletlerin hiçbirini bilgilendirmedi.

Karayipler tatilinin, ABD ile Birleşik Krallık (BK) arasındaki "özel ilişkilerin" ve sözde Donald Trump'la olan ancak anlaşılan hiçbir hükmü olmayan şahsi ilişkisinin tadını çıkaran Boris Johnson göründüğü kadarıyla olacaklardan bihaberdi. Sonuç olarak ne bölgenin bazı yerlerinde Amerikalılarla yakından çalışan Britanya güçleri ne de bölgedeki Britanya vatandaşları için acil güvenlik derecesi yükseltmeleri yapılmadı.

Dışişleri Bakanlığı bir gün sonra standart güvenlik uyarısını yayımlayarak, insanları Irak ve İran'a gitme hususunda uyardı. Ortadoğu'nun son yıllardaki en yakıcı gerilimine BK'nın resmi cevabı Mustique Adası'nda kalmayı sürdüren Başbakan'dan değil, Dominic Raab'dan geldi.

Tüm tarafları itidale çağıran Dışişleri Bakanı Raab, "çatışmanın sürmesi çıkarlarımızın hiçbirine uygun değil" dedi. Ancak gerçekte, şu an yaşanan şey Londra'nın kontrolü dışında. Londra'nın Washington'ın bir sonraki adımına dair çok az nüfuzu var ve İran'ın öldürülmeye vereceği karşılık üzerindeyse hiç etkisi yok.

Şimdi soru şu: İran'ın misillemesi nasıl ve ne zaman gerçekleşecek ve bu yaşandığında diğer ülkelerin kaçı bunun içine çekilecek? Çatışmada açıkça ABD tarafında yer alan ülkeler meşru hedefler olarak görülebilir.

Bunun çeşitli boyutları var. Britanya'nın Süleymani'nin öldürülmesini onayladığını öne sürecek hiçbir şey yok. Britanya gerçekten de Trump, İran ve uluslararası güçler arasındaki Tahran'ın nükleer programı hakkındaki anlaşmayı sabote etmeye çalışırken, Fransa, Almanya, Rusya ve Çin'le birlikte anlaşmadan yana tavır aldı.

Fakat tarihin getirdiği bir yük var. İran muhabirliği dönemimde keşfettiğim üzere, Britanya'nın İran milliyetçiliğini bastırmasından kaynaklı karanlık bir miras söz konusu. 1950'lerde Muhammed Musaddık'ın seçilmiş hükümetine karşı MI6 ve CIA tarafından gerçekleştirilen darbe gibi utanç verici eylemlerde "Büyük Şeytan" Amerika'nın yanında yer alan "Küçük Şeytan" rolünün acı anıları var.

İran Devrim Muhafızları (İDM) Kudüs Gücü lideri Tümgeneral Süleymani'nin öldürülmesi çoğu tanıma göre bir savaş eylemi teşkil ediyor.

Ölümcül saldırıya ilişkin Trump yönetimince gösterilen sebepler arasında, Kerkük'te bulunan Irak ordusuna ait üsse yapılan roket saldırısında Amerikalı bir sözleşmeli güvenlik personelinin ölümü yer alıyor. Bu mantıkla, eğer İranlılar Genelkurmay Başkanı'nı, ABD ordusunun başını öldürselerdi neyi haklı gösterirdi bir düşünün.

İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, "Dün gece (Süleymani'nin) ve diğer şehitlerin kanları eline bulaşan suçluları güçlü bir intikam bekliyor" dedi. İran, sadece karşılık vermediği takdirde aşağılanmış olacağı için değil, aynı zamanda Sunni Körfez devletleri bunu kendi askeri eylemleriyle suistimal edebilecekleri bir zayıflık işareti olarak göreceği için de intikam almaya ihtiyaç duyuyor. Ayrıca, bir ulus devlet için liderliğin korunması temel ilkedir.

Ancak, misillemenin konvansiyonel savaş yoluyla gerçekleşmesi pek olası değil. İran ordusunun, ABD'nin yakın zamanda çatışmaya girdiği Kaddafi'nin Libya'sı, Saddam Hüseyin'in Irak'ı veya Afganistan'daki Taliban gibi diğer devletlerden çok daha güçlü olduğu doğru.

Ama bunu bağlam içinde ele almak gerekiyor. ABD'nin savunma bütçesi İran'ın 454 milyar dolarlık (yaklaşık 2 trilyon 710 milyar TL) ekonomisinin tamamından yüzde 50 daha büyük. İran'ın askeri harcamaları ise 14,5 milyar dolar (yaklaşık 86 milyar 650 milyon TL). Buna karşılık Suudi Arabistan 69,4 milyar dolar (yaklaşık 415 milyar TL), BAE 22,8 milyar dolar (yaklaşık 136 milyar TL), İsrail 16,4 milyar dolar (yaklaşık 98 milyar TL) ve Türkiye 18,2 milyar dolar (yaklaşık 109 milyar TL) harcıyor.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP)

• 2/30

  18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP)

• 3/30

  16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters)

• 4/30

  15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters)

• 5/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 6/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 7/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 8/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 9/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 10/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 11/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 12/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 13/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 14/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 15/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 16/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 17/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 18/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

• 19/30

  31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP)

• 20/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

• 21/30

  29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 22/30

  28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)

• 23/30

  27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters)

• 24/30

  26 Ekim 2024 - Birleşik Krallık'ta göçmen karşıtı protestolardaki bir eylemci, Cumhuriyetçi başkan adayı ve eski ABD Başkanı Donald Trump'ın maskesini takıyor. Eylem İngiltere'nin başkenti Londra'da, ülkedeki aşırı sağcı grupların başında gelen İngiliz Savunma Ligi'nin eski lideri Tommy Robinson'ın çağrısıyla organize edilmişti. Robinson, planladığı yürüyüş öncesi Terörle Mücadele Yasası çerçevesinde suçlanarak dün gözaltına alınmıştı. Irkçılık karşıtları da aşırı sağcılara tepki amacıyla eylem düzenledi. İki grubun karşı karşıya gelmesini engellemek üzere güvenlik önlemleri alındı (Hollie Adams/Reuters)

• 25/30

  25 Ekim 2024 - Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sırasında Kursk bölgesinde Rus askerleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybeden Ukraynalı asker Volodimir Baranov için Çernihiv'de düzenlenen cenaze töreninde halk milli marş söylüyor (Maksym Kishka/Reuters)

• 26/30

  24 Ekim 2024 - Mozambik'in başkenti Maputo'daki Maxaquene mahallesinde protestocular, güvenlik güçleriyle çatıştı. Çevik kuvvet polisi, iki muhalifin vurularak öldürülmesinden günler sonra seçimlere hile karıştırıldığı iddiasıyla eylem düzenleyen kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Avrupa Birliği gözlemcileri de Mozambik seçimlerinde düzensizlikler ve bazı sandık sonuçlarında oynama olduğunu tespit etmişti (Alfredo Zuniga/AFP)

• 27/30

  23 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta un kıtlığı yaşanıyor. İsrail, Gazze Şeridi'ne gıda, su, yakıt ve elektrik girişini engellemeye devam ediyor. Savaştan önce bile Gazze nüfusunun sadece yüzde 4'ü güvenli ve temiz suya erişim sağlayabiliyordu. Öte yandan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, "Gazze'nin kuzeyindeki çocuk felci aşılama kampanyasının son aşamasının artan şiddet ve erişim eksikliği nedeniyle ertelenmesinden büyük endişe duyduğunu" söyledi (Bashar Taleb/AFP)

• 28/30

  22 Ekim 2024 - İsrail savaş uçağı Beyrut'un güneyindeki bir mahalledeki binayı vurdu. Ayrıca İsrail'in Beyrut'ta Refik Hariri Devlet Hastanesi'nin çevresini hedef aldığı saldırıda ölenlerin sayısı 13'e yükseldi (AFP)

• 29/30

  21 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Karolina eyaletinde gerçekleştirilen kampanya mitinginde eski ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçilerinden biri, break dans yapıyor. Birleşik Devletler'de 2024 Başkanlık Seçimi, 5 Kasım'da gerçekleşecek. Donald Trump, pazar günü Pensilvanya eyaletindeki bir McDonald's'ta çalışırken, Kamala Harris, Stevie Wonder'la şarkı söyledi (Julia Demaree Nikhinson/AP)

• 30/30

  20 Ekim 2024 - İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ve eşi Begona Gomez'i tasvir eden bir pankart, başkent Madrid'de hükümeti protesto etmek ve genel seçim çağrısında bulunmak için düzenlenen eylem sırasında İspanyol bayrakları arasında. Bugün Madrid'de bir meydanı dolduran binlerce kişi, sağcı partilerin de destek verdiği bir miting düzenledi. İspanyol bayrakları sallayarak Madrid'in finans bölgesinin kalbindeki Plaza de Castilla meydanında toplanan protestocular "hain" diye bağırarak Sanchez'i istifaya çağırdı. Sağ ve radikal sağla bağlantılı 100'den fazla az bilinen küçük grup, mitinge "Birlik, haysiyet, hukuk ve özgürlük için. Hemen genel seçim!" sloganıyla katıldı (Oscar Del Pozo/AFP)

İran askeri açıdan Rusya ve Çin'e daha yakınlaştı. Bu üç ülke geçen hafta Körfez'de, basında oldukça yer bulan donanma manevraları gerçekleştirdi. Ancak Libya ve Irak'ta yaşananlara bakıldığında, Moskova ya da Pekin'in ABD'yle askeri çatışmaya girdiğini göremiyoruz.

Yine de asimetrik savaş üzerine kuvvetle yoğunlaşıldığı günümüzde modern saldırganlığın tek yolu konvansiyonel savaştan geçmiyor. Siber kabiliyetler bu silahların çok önemli bir parçasını oluştururken, İran bu kabiliyete haiz olmanın yanı sıra onu etkin olarak kullanma biçimine de sahip.

İran, ABD yaptırımlarına misilleme olarak Wall Street bankalarına 2012'de düzenlenen hizmet engelleme saldırılarından, bankaların internet sitelerini çevrimdışı kılmaktan sorumlu tutulmuştu. 2015'te Türkiye, elektrik şebekesine yapılan ve 40 milyon insanı elektriksiz bırakan siber saldırılar için İran'ı suçlamıştı. İki yıl önce BK'da parlamentoya ait düzinelerce hesap İran'la bağlantılı saldırılarda ihlal edilmişti. Bu yılsa Tahran bir dizi Amerikan işletmesinden veri hırsızlığı gerçekleştirmekle suçlandı.

İsrail ordusunun hikayelere konu olan siber kanadından eski üyelerin kurduğu ABD merkezli bilgisayar güvenliği firması Cybereason'ın baş güvenlik görevlisi Sam Curry, tüm asimetrik savaş biçimlerinde olduğu üzere saldırının nereye yapılacağını bilmemenin asıl ciddi mesele olduğuna işaret ediyor.

Curry, "Kullanacakları saldırıları geliştirmeye şimdi başlamayacaklar, bunları çoktan geliştirdiler" diyor.

Bu askeri olabilir, sivil olabilir... inisiyatif şimdi sahip olduğu seçenekler arasından tercih yapacak olan İran'da. Kısasa kısa bir misilleme mi yapacaklar? Gerilimi artırma mesajı mı verecekler? Soru şu: Ne, nerede ve ne zaman?

Her durumda, doğası gereği, finans sistemi gibi hedeflere yönelik siber savaşın mutlaka ülkeye özgü olması gerekmiyor. Londra şehri ve Frankfurt gibi ticari merkezlerdeki  bir Amerikan bankasına yapılacak bir darbe tahrip gücü çok yüksek bir dalga etkisi doğuracaktır.

İran'ın yetenekleri sadece tekniksel değil. Lübnan, Yemen, Irak ve Suriye'deki müttefik milislere Amerikan hedeflerine ve bölgedeki ortaklarına saldırma çağrısında bulunabilir. Süleymani'ye yapılan saldırıda en kıdemli komutanlarından biri olan Mehdi Mühendis'in de öldüğü değerlendirildiğinde Irak'taki milisler özellikle yüksek motivasyona sahip olacaklar. Britanya ve diğer batılı müttefik ülkelerden birlikler kolayca saldırılara maruz kalabilir.

İran veya İran destekli gruplar bölge dışında, Amerika kıtasında, Asya'da, Avrupa'da, sürgün muhaliflere karşı BK'da yaptıkları da dahil gizli operasyonlar yürüttü. Washington'daki Suudi büyükelçisine yönelik bombalı saldırı planı 2011'de engellendiğinde ABD "İran yönetimindeki hizipler tarafından yönetilen ölümcül bir komplo" açıklaması yapmıştı. Tahran iddiaları temelsiz olarak nitelendirmişti.

Saldırıların Londra'daki Amerikan hedeflerine karşı gerçekleştiğini varsayarsak, Avrupa Birliği'nden ayrılmış ve ABD'ye Kutsal Kase niteliğinde bir ticaret anlaşmasıyla bağlı bir Brexit sonrası Boris Johnson hükümeti, İran'a karşı ağır cezalandırıcı eyleme geçme yönünde Trump yönetiminden gelecek baskıya direnebilecek midir? Peki İran'ın buna tepkisi ne olurdu?

Elbette, ABD ve İran'ın beklentilerin aksine bir başka katliam turunun eşiğinden dönmesi, bunun nasıl olacağını kestirmek çok zor olasa da, mümkün. Kargaşa başladığında diğer ülkelerin nasıl ayrık veya zarar görmeden kalabileceklerini kestirmek de zor.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/voices/

Independent Türkçe için çeviren: Kerim Çelik