Mesud Pezeşkiyan'ın 31 Temmuz 2024'te yemin ederek göreve başlamasından sadece 5 gün sonra, Rusya Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri (eski savunma bakanı) Sergey Şoygu'nun Tahran'da İran'ın yeni cumhurbaşkanı ile bir araya gelmesi, Rusya'nın bölgedeki en sadık müttefikiyle ilişkilerini daha üst düzeye çıkarma niyetinde olduğuna işaret ediyordu.

Yemin töreninden saatler sonra Hamas lideri İsmail Heniye'nin katledilmesi ve ardından Hamas'ın bir dizi diğer yöneticisinin yanı sıra, Tahran rejiminin gözbebeği durumundaki Hizbullah liderlerinin ve yerlerine gelenlerin İsrail saldırılarıyla ortadan kaldırılması, İran İslam Cumhuriyeti'ni şaşkına çevirirken, Suriye'deki 51 yıllık Esad ailesi diktasının ikinci kuşak temsilcisi Beşşar Esad'ın halk isyanı sonucunda 8 Aralık'ta Moskova'ya kaçması, İran'ın bölgedeki etkinliğini adeta sıfırladı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Suriye'de Halep'in düşmesinden doğrudan İran'ı sorumlu tutarken, askerlerin mevzileri bırakıp kaçtığını ve 4 bin İranlı askeri Suriye'den bizzat Rusya'nın çıkardığını açık açık ifade etti.

Moskova ise özellikle Tartus ve Lazkiye'deki varlığını korumak için Suriye'nin yeni yönetimiyle anlaşmaya varmanın yollarını arıyor.

Ancak her şeye rağmen Rusya, Ortadoğu'nun yanı sıra Körfez'de İran'sız bir güce erişemeyeceğini bildiği için Tahran ile yeni bir Stratejik Müttefiklik Anlaşması imzalamaya hazırlanıyor.

Bu anlaşma, Pezeşkiyan'ın 17 Ocak'ta gerçekleştireceği Moskova gezisi sırasında imzalanacak.

Peki, bu anlaşmanın hedefleri ne?

Bakü'den İran ve Ortadoğu uzmanı gazeteci-yazar Kenan Ruşenoğlu Independent Türkçe'ye değerlendirmelerde bulundu.
 

Kenan Ruşenoğlu / Fotoğraf: Independent Türkçe

"Pezeşkiyan ile Putin, Stratejik Müttefiklik Anlaşması imzalayacak"

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın 17 Ocak'ta Moskova'da Rus meslektaşı Vladimir Putin ile bir araya gelecek olmasının, önemli bir olayın habercisi olduğunu söyleyen Kenan Ruşenoğlu, "İki devlet başkanı, ülkeler arasındaki ilişkileri daha üst düzeye çıkarmak amacıyla Stratejik Müttefiklik Anlaşması imzalayacak. Böylece 2001 yılında imzalanan anlaşma yürürlükten kalkmış olacak" şeklinde konuştu.

"Son aylarda her iki tarafın yetkili şahıslarının bu konuda çağrıda bulunduklarını görmüştük" diyen Ruşenoğlu, Rusya-İran ilişkilerinin son 10 yılda çok geliştiği gayet açıkken, bunu, hem Rusya'nın Batı ile ilişkilerinin kötüleşmesi hem de Ukrayna'daki savaşın koşulları önemli kıldığını belirtti.

"Moskova, ikinci bir Land Lease projesinin gerçekleşebileceğine inanıyor"

Bu süreç içerisinde İran, Rusya'ya İHA ve füzeler satarken, Suriye sahasında da iki ülkenin sıkı müttefikliği söz konusu olduğunu hatırlatan Ruşenoğlu, "Kanımca, şimdiki aşamada Rusya'yı İran ile yakınlaşmaya iten esas konu Güney Ulaşım Koridoru projesidir" dedi.

Kenan Ruşenoğlu, sözlerini şöyle sürdürdü:

Moskova, İran'la demiryollarını entegre durumuna getirmesi durumunda ikinci bir Land Lease projesinin gerçekleşebileceğine inanıyor. Ukrayna ile savaşın başlamasından sonra Rusya ile Avrupa arasındaki tren yolu ağları tamamen kapanmış durumda. Halihazırda Moskova'nın Ortadoğu ve Güney Asya'ya ulaşabilmesi için tek kapı İran toprakları ve İran ile demiryolu hatlarını entegre hale getirebilmesi durumunda Rusya'nın Fars Körfezi, Arabistan ve Irak'ın yanı sıra Pakistan ve Hindistan'a kadar çok uzun bir güzergahta yeni bir ulaşım ağı kurması söz konusu olacaktır.
 

Ruşenoğlu, "İşte bu niyetinden dolayı Rusya ile İran arasındaki demiryolu bağlantısının Fars Körfezi'ne kadar uzatılması için Moskova'nın kredi vermeye hazır olmasına ilişkin İran medyasında bir süre önce haberler de yayınmlanmıştı. Bu arada Zengezur Koridoru'nun da bu hattın içinde olduğunu söylememiz gerekir. Bu koridor üzerinden Rusya'nın aynı zamanda Türkiye ve Ermenistan ile demiryollarının birleşmesi de söz konusu olabilir ki bunun Moskova için çok önemli olduğunun altını çizebiliriz" ifadelerini kullandı.

Rusya-İran Anlaşması'nın 3'üncü maddesinin, "Ülkelerin toprak bütünlüğüne saygı" ilkesine vurgu yaptığına dikkati çeeken Ruşenoğlu, "İran İslam Cumhuriyeti'nin Moskova Büyükelçisi Kazım Celali, birkaç önce Tehran Times gazetesine yaptığı açıklamada bu maddenin iki ülke için önemine de değindi. Bunun daha ziyade İran tarafının talebi olduğunu düşünüyorum. Zira birkaç kez Fars Körfezi'ndeki adalar konusunda Moskova, Tahran ile ters düşerken Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un bu konudaki açıklaması İran'ı öfkelendirmişti. Temmuz 2023'te gerçekleşen Rusya-Fars Körfezi İşbirliği Konseyi toplantısı sonunda yayımlanan sonuç bildirgesinde tartışmalı 3 adanın Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) ait olduğu ifade edilirken, buna ciddi itirazda bulunan Tahran, 17 Ocak'ta imzalanacak anlaşmayla bu gibi sorunların tamamen ortadan kalkmasını istiyor" yorumunu yaptı.

Mesud Pezeşkiyan için zor bir sınav...

"Reformcu Pezeşkiyan hükümetinin anlaşmaya bazı eklemeler yapabileceğini düşünüyorum" şeklinde konuşan Kenan Ruşenoğlu, özellikle geçen 8 Aralık'ta Suriye'de Esad iktidarının son bulması, Tahran'da Moskova'ya karşı güvensizlik oluşturduğunu belirtti.

Esad'ın gitmesini örnek gösteren kimi İranlı yorumcuların, Moskova'nın itibarsız bir müttefik olduğunu ve kendi çıkarları namına İran'ı da kurban verebileceğini ifade ettiklerini aktaran Kenan Ruşenoğlu, son olarak şunları kaydetti:

Genel olarak baktığımızda, Rusya ile yakınlaşmayı en çok isteyen İran iktidarının muhafazakar kanadının bir kısmı ve Sepah'tır. Reformistler ise geleneksel olarak Batı ile iş birliğini tercih ediyor. Bu bağlamda Mesud Pezeşkiyan için zor bir sınav teşkil edecek Rusya ile Stratejik Müttefiklik Anlaşması'nın imzalanmasından önce sürprizlerin yaşanabileceğini de düşünüyorum, en azından anlaşma metninde.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.