Kendi topraklarını bölücülerden, teröristlerden ve soykırımcılardan arındırmak amacıyla Azerbaycan'ın 27 Eylül 2020'de başlattığı askeri operasyon, 10 Kasım'da Rusya ve Azerbaycan cumhurbaşkanları ile Ermenistan başbakanının imzaladığı 10 maddelik bir ateşkes anlaşmasıyla sona erdi.
Bu gelişmenin ardından gündemi haliyle "İki ülke arasındaki barış anlaşması ne zaman imzalanacak?" sorusu meşgul etti.
İşin başında inisiyatif Rusya'dayken, 2022 sonbaharında AB ve ABD'nin özellikle Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan üzerinden bu sürece müdahil olmasıyla, bölgede nüfuzunu kaybetmek istemeyen Rusya elindeki baskı araçlarını devreye soktu.
Sonuç olarak, Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki barış anlaşması bugüne kadar imzalanmadı.
Ermenistan'daki Paşinyan karşıtı güçler ve Batı’daki Ermeni lobileri, Azerbaycan'ın 19 Eylül 2023'te gerçekleştirdiği 1 günlük "Teröre Karşı Mücadele Operasyonu" sonrasında Karabağ bölgesini terk eden Ermeni kökenli insanların kendi yerlerine dönmesi konusunu gündemin üst sıralarında tutarken, Azerbaycan yönetimi 20'nci yüzyılda 3 kez ata yurtları olan Ermenistan topraklarını terk etmek zorunda kalmış Azerbaycanlıların geri dönmesi gerektiğini savundu.
Bu konuyla daha yakından ilgilenmek amacıyla Bakü yeni örgütler kurarken, Ermenistan'ı terk etmek zorunda kalan Azerbaycan kökenli insanların geri dönüşü konusunu bu kez Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev dile getirerek şöyle konuştu:
Batı Azerbaycanlılarının (günümüz Ermenistan Cumhuriyeti sınırları içindeki topraklara Azerbaycan yönetimi ve özellikle o bölgeleri terk ederek Azerbaycan Cumhuriyeti sınırları içine yerleşmiş insanlar "Batı Azerbaycan" diyor – İ.T.), kendi ata yurtlarına geri dönmeleri için Ermenistan'ın ortam oluşturmasının zamanı geldi. Kuşkusuz, bu konuda biz Ermenistan yönetiminden çok net ve uluslararası hukuka uygun bir pozisyon bekliyoruz. Şimdilik onlar susmayı tercih ediyor. Oysa biz bu konuyu defalarca dile getirdik ve somut yanıt bekliyoruz. Azerbaycanlılar o bölgelere ne zaman, hangi koşullarda geri dönebilir?
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev'in bu sözleri, "Belirli bir süre içinde Ermenistan somut yanıt vermezse Azerbaycan hangi yollara başvurabilir?" sorusunu gündeme getirirken, yeni gelişmelere kapı aralama niteliği taşıyor.
Azerbaycanlı güvenlik ve strateji uzmanı İlham İsmail, Independent Türkçe'ye şu değerlendirmede bulundu:
Azerbaycan'daki yaygın tabirle 'Batı Azerbaycanlılarının' kendi ata yurtlarına geri dönmesi konusu, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri'nin 19 Eylül 2023'te kendi topraklarının bir kısmında teröre karşı operasyon yapmasından sonra gündeme geldi. Devlet başkanının günümüzde bunu dile getirmesini, sadece Ermenistan'daki iktidar muhalifi güçlerin değil, aynı zamanda Batı'daki Ermenilerin ve destekçilerinin Azerbaycan'a karşı öne sürdükleri taleplere karşı caydırıcı bir girişim olarak değerlendiriyorum.
Batı'daki Ermeniler ve onların destekçilerinin, Azerbaycan'ın Karabağ bölgesini terk eden Ermeni nüfusun geri dönmesini istediğini belirten İlham İsmail, "Ermenistan'da Paşinyan karşıtı güçler de bu konuyu sık sık gündeme getiriyor. Karabağ Ermenilerinin uluslararası garantörlük altında geri dönmesini çeşitli platformlarda dile getiren Batılı güçlere karşı, Azerbaycan yönetimi caydırıcı adımlar atıyor. Azerbaycan'da bu konuda sayısız toplantılar yapılıyor ve talepler öne sürülüyor. 'Batı Azerbaycan' kökenli cemaatin bu konuda özel bir aktiflik sergilediğini görüyoruz. Ancak bu girişimlerin ne ölçüde gerçekçi olabileceği tartışmalı. Farklı dönemlerde Ermenistan'ı terk eden Azerbaycan kökenli insanların oraya, Azerbaycan'ı terk eden Ermeni kökenli vatandaşların ise bize geri dönmesi konusunu kastediyorum" ifadelerini kullandı.
"Ermenistan'ın bugünkü iktidarı bu konuyu gündeme getirmemeyi tercih ederken, uluslararası güçler Ermenilerin Azerbaycan'a dönmeleri konusunda özel çaba sarf ediyor" şeklinde konuşan İlham İsmail, sözlerini şöyle sürdürdü:
Bu yüzden Azerbaycan'ın gündemde tuttuğu bu konunun gerçekleşme ihtimalini pek gerçekçi görmüyorum. Çünkü Azerbaycan'ın bu konudaki koşulu, geri dönmek isteyen Ermenilerin dilekçe vererek Azerbaycan vatandaşlığını kabul etmesi ve Bakü'nün onların güvenliğini temin etmesidir. Aynı koşulu Ermenistan da öne sürebilir ve vatandaşlık başvurusu yapılmasını isteyebilir.
"Böyle bir mübadelenin gerçekleşeceğine ihtimal vermiyorum" diyen İsmail, "Bu yüzden, Sayın Cumhurbaşkanı Aliyev'in bu sözlerini, Ermenistan'daki muhalif intikamcı güçlere ve uluslararası alanda bu konuyu gündeme taşıyanlara caydırıcı bir cevap olarak değerlendiriyorum. Çünkü açık konuşmak gerekirse, bugün Azerbaycan'ın Karabağ'ı tamamen işgalden kurtarmasına rağmen insanların oraya dönüşü konusunda bazı sıkıntılar yaşanıyor. 'Batı Azerbaycanlılarının' güvence alarak Ermenistan'a geri dönmeleri için belki onlarca yıl gerekebilir" şeklinde konuştu.
İki ülke arasındaki ilişkilerde normalleşmenin yaşanması için uzun bir süreç gerekebileceğini vurgulayan İlham İsmail, son olarak, "Ayrıca ben 'Batı Azerbaycanlılarının' oraya topluca geri döneceğine pek inanmıyorum. Kuşkusuz, kendi ata yurduna dönmek isteyen belirli sayıda insan vardır; ancak, onların güvenliğine gerçek bir teminatın nasıl verileceği büyük bir soru işaretidir. Bu nedenle, Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın bu açıklamalarını, 'Ermenilerin Karabağ'a geri dönmesi' konusundaki girişimlere karşı yapılmış caydırıcı bir hamle olarak görüyorum" ifadeleriyle sözlerini sonlandırdı.
© The Independentturkish
