AYM, ilk Cumhurbaşkanlığı Kararnamesindeki 37 düzenleme için iptal kararı verdi

AYM kararında Cumhurbaşkanlığı teşkilatı hakkında Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde, Cumhurbaşkanlığı teşkilatın işleyişi ve çalışma esaslarını düzenleyen çok sayıda hükmün iptaliyle ilgili gerekçeler bulunuyor

Fotoğraf: AA

Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) Cumhurbaşkanlığı teşkilatı hakkında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çok sayıda hükmünün iptal edilmesine ilişkin gerekçeli kararı yayımlandı.

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin başlangıcında hayata geçirilen ve Cumhurbaşkanlığı ile bakanlıkların organizasyonunu düzenleyen 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'ne ilişkin 37 farklı iptal kararı verildi.

Gerekçede, Cumhurbaşkanının Anayasa'da güvence altına alınan temel haklara yönelik düzenleme yapma yetkisinin bulunmadığı, bu tür düzenlemelerin sadece kanunlarla yapılabilmesi gerektiği belirtildi.

İptal edilen düzenlemeler arasında Cumhurbaşkanlığına personel atanması, maaş düzenlemeleri, hakim ve savcıların Cumhurbaşkanlığı tarafından görevlendirilmesi, üst düzey yöneticiler hakkında bilgi toplanması ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığına belediyelere ait yetkilerin verilmesi gibi konular yer alıyor.

Cumhurbaşkanının "istisnai" yetkisine iptal

24saatgazetesi.com'dan Alican Uludağ'ın haberine göre; iptal kararının gerekçesi bugün Resmi Gazete'de yayımladı. Buna göre, kararnameyle Cumhurbaşkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğünün "devletin sevk ve idaresinde görevli üst kademe yöneticileri hakkında bilgi toplamak, sicil özetlerini ve biyografilerini tutmak" görevinde yer alan "bilgi toplamak" ifadesi iptal edildi. İptal kararının gerekçesinde kişisel verilerin korunmasını isteme hakkının anayasal güvence altına alındığı ve bunun Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle düzenlenmeyecek konular arasında yer aldığı ifade edildi.

Benzer bir iptal kararı, Cumhurbaşkanlığı politika kurulllarına verilen "görevleriyle ilgili gerekli olan bilgileri" kamu kurum ve kuruluşlarından isteme yetkisine ilişkin oldu. Kararnameyle Cumhurbaşkanı İdari İşler Başkanı'na Cumhurbaşkanlığına personel atama yetkisi verilmişti. AYM, bu yetkiyi "Kararnameyle değil kanunla düzenlenmesi gereken bir konu" olduğu gerekçesiyle iptal etti. Ayrıca İdari işler Başkanlığı'nda 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümlerine bağlı kalınmaksızın sözleşmeli personel istihdam edilmesine izin veren hüküm de Anayasa'ya aykırı buldu.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanların Cumhurbaşkanlığında kadrolu olarak atanamayacakları düzenleniyordu. Ancak bu atamalara "Cumhurbaşkanı tarafından atananlar hariç olmak üzere…" şeklinde bir istisna getirilmişti. Böylece Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında kadrolu olarak görev yapacak olan ve cumhurbaşkanı tarafından atanan idari işler başkanı, Cumhurbaşkanlığı özel kalem müdürü, başdanışmanlar, danışmanlar ve genel müdürlerin herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik ve yaşlılık aylığı almaları, atanmalarına engel değildi.

AYM, cumhurbaşkanı tarafından atanacaklara getirilen bu istisnai düzenlemeyi Anayasa'ya aykırı bularak iptal etti. Mahkeme ayrıca cumhurbaşkanınca atananların sosyal güvenlik kurumlarından bağlanmış aylıklarının kesilemeyeceği hükmünün de iptaline karar verdi.

AYM, Türkiye Adalet Akademisi kararnamesinin tümünü iptal etti

Anayasa Mahkemesi, hakim ve savcı adayları ile yargı mensuplarına eğitim veren Türkiye Adalet Akademesi'nin kuruluşuna ilişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin tümünün Anayasa'ya aykırı olduğunu belirterek, iptaline karar verdi. Kararda, "Hâkim ve savcıların özlük hakları kapsamında olan nitelikleri ifadesinin adaylık dönemini de kapsayacak şekilde yorumlanması, bu çerçevede mesleğe gireceklerin adaylığa alınış ve adaylık döneminden başlayarak tüm süreçlerinin mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanun ile düzenlenmesi gerekmektedir" denildi. 

Kişisel veri toplama yetkisine iptal

Cumhuriyet'ten Aytunç Ürkmez'in haberine göre; AYM, genel müdürlük tarafından yöneticiler hakkında toplanacak bilgilerin kişisel ve gizli kalması gereken bilgileri de içereceği, bu kapsamda söz konusu yetkinin kararname kapsamında düzenlenemeyecek yasak alan içinde kaldığını vurguladı. Bu nedenle Yüksek Mahkeme, söz konusu yetkinin anayasaya aykırı olduğu belirterek iptal edilmesini oybirliğiyle kararlaştırdı.

CHP, Cumhurbaşkanlığı bünyesinde kurulan kurulların, kendi görev alanlarıyla ilgili her türlü bilgi ve belgeyi talep etme ile kamu kurumlarından gerekli olan bilgileri talep etme yetkisinin iptal edilmesini de istedi. Mahkeme, söz konusu yetkinin de kararname ile düzenlenemez yasak alanda kaldığını belirterek itiraz edilen yetkileri kurullara sağlayan maddelerin iptaline yine oybirliği ile karar verdi.

"Hakim ve savcı görevlendirmesi kanunla yapılmalı"

Kararnameyle adli ve idari yargıda görevli hakim ve savcılar da İdari İşler Başkanı'nın talebi üzerine üç yıl süreyle Cumhurbaşkanlığı'nda görevlendirilebiliyordu. Yüksek Mahkeme, buna ilikşin kararname hükmünü de Anayasa'ya aykırı buldu. İptal gerekçesinde, "Adli ve idari yargı mensuplarının -yürüttükleri görevler idari nitelikte olsa bile- resmî ve özel görev almalarının, atanmalarının, hakları ve ödevlerinin, meslekte ilerlemelerinin, görevlerinin ve görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi ile diğer özlük işlerinin kanunla düzenlenmesi gerekir" denildi.

AYM, Cumhurbaşkanlığı'na bağlı politika kurullarının üyelerine yapılacak ödemeleri düzenleyen kararname maddesinin iptaline de hükmetti. Kararda, kurul üyelerine her ay yapılacak ek ödemeyi ve buna ilişkin usul ve esasları düzenleyen kuralın mülkiyet hakkına ilişkin bir düzenleme niteliğinde olduğu, bunun da kararname ile düzenlenemeyeceği vurgulandı.

Kararnameyle Adalet Bakanlığına bağlı Teftiş Kurulu ve müfettişlerin görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usullerinin yönetmelikle düzenleneceğine ilişkin maddesi de Anayasa'ya aykırı bulundu. Bakanlık tarafından yurt dışı kadrolara atanan hakim ve savcılara yapılan ödemelere ilişkin kararname hükmü de iptal edildi.

Çevre Bakanlığının belediye yetkileri iptal edildi

Kararnamede Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın görevleri de düzenlenmişti. Bu kapsamda bakanlığa imar ve yapılaşmaya ilişkin yetkiler verildi. Bunlar arasında "gecekondu, kıyı alanları ve tesisleri ile niteliğinin bozulması nedeniyle orman ve mera dışına çıkarılan alanlar dâhil kentsel ve kırsal alan ve yerleşmelerde yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamalarında idarelerce uyulacak usul ve esasları belirlemek" gibi belediyelerde olan bazı yetkiler de yer aldı.

AYM, Anayasa'da güvence altına alınan mülkiyet hakkıyla ilgili düzenlemenin kararnameyle yapılamayacağını belirterek iptal kararına imza attı. Kararda, "Bu alanlarda yapılacak iş ve işlemler, kişilerin maliki bulundukları arsa, arazi ve yapılar üzerindeki kullanım ve tasarruf biçimlerini kısmen veya tamamen değiştirme, yeniden düzenleme veya sona erdirme gibi mülkiyet hakkına müdahale teşkil edebilecek niteliktedir" uyarısı yapıldı.

Çevre Bakanlığına çevre, imar ve yapılaşmaya ilişkin olarak etüt, harita, her tür ve ölçekteki çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planları, parselasyon planları, yapı ruhsatı, yapı kullanma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatıyla ilgili verilen düzenleme yetkisinin de iptaline karar verildi.

Ayrıca bakanlığın mahallî idarelerin ve bunların merkezî idare ile olan ilişkilerini düzenleyen kararname de iptal edildi. Yerel yönetimlere tanınan özerkliğin Anayasa'da güvence altına alındığı belirtilen kararda, buna ilişkin düzenlemenin de kanunla yapılması gerektiği belirtildi. Bakanlığa bağlı Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü'ne verilen bazı yetkiler de iptal edildi. İptal edilen yetkiler arasında cumhurbaşkanınca belirlenen proje kapsamı içerisinde kalmak kaydıyla kamuya ait tescilli araziler ile tescil dışı araziler ve muvafakatleri alınmak koşuluyla özel kişi veya kuruluşlara ait arazilerin yeniden fonksiyon kazandırılıp geliştirilmesine yönelik olarak her tür ve ölçekte etüt, harita, plan, parselasyon planı, kamulaştırma, arazi ve arsa düzenlemesi yapmak, yaptırmak ve onaylamak da yer aldı. Bu konuda kanun çıkarılması istendi.

Kararnameyle mimarlık ve mühendislik meslek kuruluşlarına ilişkin mevzuatı hazırlamak ve anılan konularla ilgili olarak mimarlık ve mühendislik meslek kuruluşlarını denetlemek görev ve yetkisi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına verilmişti. Meslek kuruluşlarının özerk yapısına işaret edilen iptal kararında, buna ilişkin düzenlemenin ancak kanunla çıkarılabileceği belirtildi.

Kararnamede teşkilat yapısı oluşturulan İçişleri Bakanlığına verilen "ülkenin idari bölümlere ayrılması, il ve ilçelerin genel idarelerini düzenlemek" görevi, kanunla çıkarılmadığı gerekçesiyle iptal edildi. İçişleri Bakanlığına bağlı mülkiye müfettişlerinin görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usullerinin yönetmelikle düzenleneceği hükmü de Anayasa'ya aykırı bulundu.

Sağlık Bakanlığının hastanelere başvuran hastaların verdikleri kişisel verilerini işleyebilmesi ile Dışişleri Bakanlığındaki meslek memurları ile konsolosluk ve ihtisas memurlarına ilişkin sınavların kararnameyle düzenlenmesinin de Anayasa'ya aykırı olduğu vurgulandı.

İptal kararı, 9 ay sonra yürürlüğe girecek.

 

Independent Türkçe, Cumhuriyet, 24saatgazetesi.com

DAHA FAZLA HABER OKU