144 yıl önce sessiz sedasız başlayan bir deneyde kullanılan bitkiler yeniden diriltilince içlerinden birinin melez olduğu ortaya çıktı.

1879'da botanikçi William J. Beal, 50 tohumla dolu cam şişeleri toprağa gömerek dünyanın en eski bilim deneylerinden birine başlamıştı.

Bundan 144 yıl sonra onunla aynı üniversiteden (Michigan Eyalet Üniversitesi) bilim insanları, bu çalışmaya devam etmek için tohumları yeniden diriltti.

Analiz edilen tohumlar arasında muhtemelen kazara karışmış melez bir bitki bulundu.

Beal bu deneyle yabani otların ne kadar süre canlı kaldığını görerek çiftçilere yardım etmek istiyordu. Süreci hızlandırmanın başka bir yolunu göremeyince, 23 farklı yabani ot türünden 50 tohum seçti ve bunları birer litrelik 20 cam şişeye doldurdu.

Botanikçi içlerinde su birikmemesi için bu şişeleri aşağı bakacak şekilde gömmeye karar verdi.

Bilim insanı bir süre boyunca her 5 yılda bir şişe çıkardı ve içindekilerin yeşerme yeteneklerinin körelip körelmediğine baktı.

Deney 1920'ye kadar her 5 yılda bir devam etti. Daha sonra tohumların kontrol süresi 10 yılda bire düştü. 1980'deyse süre 20 yıl olarak belirlendi.

Kısa süre önce ABD'li bir ekip tohumların halen büyüyüp büyüyemeyeceğini görmek için yeri açıklanmayan deney alanından bir şişe tohum daha çıkardı.

Zaman içinde elde edilen bulgular, çoğu bitki türünün ilk 60 yıl içinde canlılığını kaybettiğini gösterse de ekip, Verbascum cinsine ait bitkilerin büyük bir yüzdesinin halen büyüyebildiğini saptadı.

Araştırma ekibinden bitki biyoloğu Frank Telewski, "Benim için en büyük sürpriz, tohumların yeniden filizlenmesiydi" dedi:

Bu kadar eski bir şeyin hâlâ büyüyebilmesi şaşırtıcı.

Ekip daha sonra bu tohumların DNA'sını diziledi ve bitki türlerini belirledi.

Zira araştırmacılar deneye yanlışlıkla bir melezin dahil edildiğinden şüpheleniyordu ve analizin ardından önsezilerinin doğru olduğu görüldü.

Ekipte yer alan bir diğer bitki biyoloğu Grace Fleming, "Moleküler genetik çalışması, bitkilerden birinin Verbascum blattaria ve Verbascum thapsus adlı iki türün melezi olduğunu doğruladı" ifadelerini kullandı:

Beal, yalnızca Verbascum thapsus tohumlarını dahil ettiğini söylüyordu. Dolayısıyla şişeler hazırlanırken bazı karışıklıklar olmuş.

Hakemli bilimsel dergi American Journal of Botany'de yayımlanan makalenin ortak yazarı Lars Brudvig de bu uzun erimli çalışmanın önemini şöyle açıkladı:

Deneyin  başlangıcından bu yana geçen 140 yılı aşkın süre içinde tohum bankalarının uzun ömürlülüğü sorunu, nadir türlerin korunması ve ekosistemlerin restorasyonu gibi bağlamlar açısından daha da önem kazandı.

Deney 2100'de sona erecek şekilde ayarlandı.

Independent Türkçe, IFL Science, Michigan Eyalet Üniversitesi

Derleyen: Çağla Üren