İstanbul'da 1500 yıllık Aziz Polieuktos Kilisesi'nin kalıntılarında yürütülen kazıda gün yüzüne çıkarılan, aynı döneme ait yeraltı dehlizi dünya basınında da kendine yer buldu.

Gizemli dehliz, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin (İBB) Saraçhane'deki binasının karşısında yer alan kazı alanında yaklaşık bir ay önce bulunmuştu.

Kazı çalışmaları devam ederken, ABD merkezli dünyaca ünlü popüler bilim sitesi Livescience ve The Science Times da buluntuyu haberleştirdi.

Yunanistan merkezli internet sitelerinde de arkeolojik keşfin haberleştirildiği görüldü. Greek Reporter ve Greek City Times haber siteleri, buluntunun Bizans dönemine ait olduğunu vurguladı.

Aziz Polyeuktos'a adandığı için onun ismini alan kilise, 11. yüzyılda önce harap edilmiş, sonra da yağmalanmıştı. Kilisenin kıymetli parçaları ve sütunları Venedik'e kaçırılmıştı.

1960'larda ise alt geçit yapımı sırasında kiliseye ait bazı tarihi eserlerin ortaya çıkmasıyla birlikte Aziz Polyeuktos Kilisesi'nde kazı çalışmaları başlamıştı. Son kazı çalışması da 8 Haziran 2022'de başladı.

Livescience'a açıklamada bulunan İBB Genel Sekreter Yardımcısı Mahir Polat, bu dehlizin olası yağmacılardan ve bozulmalardan korunması için üstünün tekrar kapatıldığını ve girişlerinin de doldurulduğunu ifade etti.

Ancak Polat'a göre İBB yetkilileri, yakın zamanda halkın da bu eşsiz buluntuları görebilmesi için çalışıyor.

Ayasofya'ya kadar en büyük kiliseydi

Oxford Üniversitesi'ne göre Aziz Polieuktos Kilisesi, Bizans imparatoru Justinianus döneminde, MS 524 ve 527 arasında inşa edildi.

Yapı, o dönemde Konstantinopolis diye adlandırılan İstanbul'un en görkemli kiliselerden biriydi. 537'de katedral olarak inşa edilen Ayasofya'nın tamamlanmasına kadar en büyük kilise görevini görüyordu.

Polat, kilisenin 11. yüzyıldaki bir depremde ağır hasar gördükten sonra terk edildiğini ve en sonunda 1204'te ağırlıklı olarak Batı Avrupa'dan gelen Haçlılar tarafından şehrin yağmalanması sırasında yıkıldığını aktardı.

İBB yetkilileri bu yapının daha iyi anlaşılmasının İstanbul'u sarsan depremlere dair de önemli ipuçları vereceği düşüncesinde.

Asıl hedefi Kudüs olan Haçlılar, o dönemde Bizans İmparatorluğu'ndaki ayrışmalarda rol oynamıştı.

Britanyalı tarihçi Jonathan Phillips, Haçlıların desteklediği bir imparatorun ayaklanma sonucu indirilmesiyle "ellerinin boş kaldığını" ve "şehri yağmalamaya başladıklarını" belirtiyor.

Odaları birbirine bağlayan tünel

Yeni keşfedilen yeraltı tüneli, iki büyük odayı birbirine bağlıyor.

Bu odalardan biri Hıristiyan ayininde ekmek ve şarabın hazırlandığı bölüm. 

Arkeologlara göre, yeraltı odalarının bir kısmı halen mozaikler, taş kakmalar ve oymalı mermer bloklarla süslü.

Britanya'nın saygın kurumlarından King's College London'da görev alan ve zaman zaman İstanbul'da da kazılar yürüten arkeolog Ken Dark, Aziz Polieuktos kalıntılarının şehirdeki en iyi belgelenen arkeolojik kalıntılardan biri olduğunu söyledi:

Umarım, tarihsel açıdan önemli ve bir zamanlar görkemli bir yapı olan bu kilisenin kalıntılarını yeniden sergilemek, ona dair farkındalığı çok daha geniş bir kitleye kazandırır.

Saraçhane Arkeoloji Parkı'nda son tarihi keşif

Kilise tünelinin bulunmasının hemen ardından açıklamalarda bulunan Polat, Saraçhane Arkeoloji Parkı'nın halka açılacağını da duyurmuştu.

Arkeoloji parkındaki ses getiren son keşifse 1700 yıllık Pan heykeli oldu.

Polat, 1 Haziran'da Twitter hesabından yaptığı duyuruda İstanbul'un göbeğinde Saraçhane'de Polieuktos kazımızda 1700 yıllık Pan heykelini toprağın altından çıkardık. Daha önce bulduğumuz heykelle beraber İstanbul’un kayıp Roma Sarayı bölümüne ulaştığımızı görüyoruz" diye yazdı:

İstanbul bir tarih ve turizm cennetidir. El birliği ile hak ettiği dünya turizm odağı seviyesine çıkaracağız.

Pan, Yunan mitolojisinde doğa, ormanlar, kırlar, çobanlık, dağlar ve çalılıkların tanrısı olarak görülüyor.

Aynı zamanda çobanların ve çobanlıkla ilgili faaliyetlerin koruyucusu olarak kabul ediliyor.

Heykelin, Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü tarafından alınarak müze deposuna kaldırıldığı, gerekli uzman incelemesi sonrasında da kesin tarihleme yapılacağı belirtiliyor.

Independent Türkçe, Livescience, The Science Times, Greek Reporter, Greek City Times, Hürriyet, Bianet

Derleyen: Çağla Üren