El Pais'ten "beyaz altın" analizi: Latin Amerika ülkeleri, lityum madenlerinin özelleştirilmesini nasıl değerlendiriyor?

Özellikle elektrikli otomobil bataryalarında kullanılan lityumun uluslararası piyasalardaki fiyatı 2021'de yüzde 80 arttı

Şili'deki lityumun çoğu, Atacama Çölü'ndeki devasa tuz birikintilerinin olduğu bölgelerden çıkarılıyor (Retuers)

İspanya'nın önde gelen gazetelerinden El Pais, Latin Amerika'da lityum kaynaklarına sahip ülkelerin özelleştirme çalışmalarındaki yaklaşımlarını değerlendirdi.

Lityum madenciliğinin, özellikle bölgede pandemiyle daha da kötüleşen ekonomik gidişatı tersine çevirebilecek bir kaynak olarak görüldüğünün belirtildiği yazıda Bolivya, Arjantin ve Şili'nin oluşturduğu "lityum üçgeninin" dünyadaki toplam lityum rezervinin yüzde 63'üne denk geldiği ifade edildi.

Özellikle elektrikli otomobil bataryalarında kullanılan ve "beyaz altın" olarak da bilinen lityumun uluslararası piyasalardaki fiyatı, Bloomberg endeksine göre 2021'de yüzde 80 oranında arttı.

Meksika lityum konusunda belirsiz bir konumda

Isabella Cota'nın kaleme aldığı yazıda Meksika Devlet Başkanı Andrés Manuel López Obrador'un enerji sektöründe reform yasa tasarısı kapsamında ülkedeki lityum kaynaklarını kamulaştırmayı amaçladığı ifade edildi.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Öte yandan ülkenin, lityum rezervlerini çıkarıp işleyecek seviyede bir şirket kurabilmek için yeterli finansal kaynağa sahip olmadığı, dolayısıyla Obrador hükümetinin "lityum madenciliğinde belirsiz bir konumda kaldığı" belirtildi.

Peru yatırımı artırmayı amaçlıyor

Peru'daysa Devlet Başkanı Pedro Castillo hükümeti, Kanada merkezli American Lithium Corp. şirketiyle halihazırda mevcut anlaşmasında değişikliklere giderek sektöre yatırımı artırmayı amaçlıyor.

Analizde, Castillo'nun böylece dışarıdan gelen şirketlerin lityum çıkarıp işlemenin yanı sıra lityumun piyasa değerini daha da artıracak fabrika yatırımları yapmasını sağlamayı ve daha iyi şartlarda istihdam fırsatları yaratılmasını hedeflediği ifade edildi.

Arjantin, Çin'le anlaşmaya çalışıyor

Arjantin'deyse lityum madenciliğine dair yetkiler eyaletlerin elinde. Fakat Devlet Başkanı Alberto Fernández, ülkenin lityum rezervlerini daha büyük bir gelir kaynağına dönüştürebilmek için Çin'le görüşmeler yapıyor.

Yazıda, Fernández'in 2020'de bu yıl sonuna kadar yıllık lityum üretimini 230 bin tona çıkararak yüzde 700 artırmayı hedeflediği hatırlatılırken, şubat başında Çin'e yaptığı ziyarette de yetkililerle ülkeye lityum bataryası fabrikası kurulması gibi yatırımlarla ilgili görüştüğü belirtildi.

Şili'de halk tepki gösterdi

Şili'de lityum madenlerinin özelleştirilmesine yönelik çalışmalar halktan tepki topladı. Devlet Başkanı Sebastián Pinera hükümeti, geçen yıl ekimde açılan ihale kapsamında, 400 bin tonluk lityum çıkarılması planlanan rezervlerin 20 yıllığına sözleşmeyle kiralanacağını duyurdu.
 

şili-protesto.jpg
Şili'de özelleştirmeye karşı çıkan eylemciler, "Şili için bakır ve lityum" yazan dev bir pankart taşıdı (AFP)


Madencilik ve Enerji Bakanlığı, geçen ay Çin merkezli elektrikli otomobil üreticisi BYD ve Şili merkezli Servicios y Operaciones Mineras del Norte şirketleriyle, 80 bin ton lityum çıkarmaları için en az 120 milyon dolara anlaşma yapıldığını açıkladı.

Fakat ihale açıldıktan kısa süre sonra yapılan seçimlerde Gabriel Boric, Şili'nin en genç devlet başkanı seçildi. 35 yaşındaki siyasetçi lityum kaynaklarının özelleştirmesine karşı çıktığını belirterek bunların kamulaştırılması için çalışmalar yapılacağını söyledi.

Halksa lityum madeninin özelleştirilmesine tepki göstererek protestolar düzenleyince ihale şimdilik mahkeme tarafından askıya alındı.

Bolivya'da kriz yarattı

Yaklaşık 21 milyon tonla dünyadaki en büyük lityum rezervine sahip Bolivya'da "beyaz altın" ciddi siyasi tartışmalara neden oldu.

2019'da dönemin Devlet Başkanı Evo Morales, Alman şirketi ACI Systems'ın lityum madenciliği için 1,3 milyar dolar yatırım yapacağını açıklamıştı. Fakat kısa süre içinde patlak veren siyasi krizle ülkede ordu yönetime el koymuş, Morales ise Meksika'ya kaçmıştı.  
 


Bazı kesimler, dünyadaki toplam lityum rezervinin yaklaşık yüzde 70'ine sahip ülkede gerçekleşen olayların lityum madenlerinin satılması nedeniyle ABD destekli bir darbe olduğunu savunmuştu.

Musk: "İstediğimize karşı darbe yaparız"

Bolivya Devlet Başkanı Luis Arce, geçen yıl ülkenin lityum kaynaklarıyla ilgilenen kişilerden birinin de SpaceX CEO'su Elon Musk olduğunu söylemişti. Hatta Temmuz 2020'de bir Twitter kullanıcısı Tesla CEO'suna bir tweet atarak, "Musk'ın ülkedeki lityum kaynaklarına erişebilmesi için ABD'nin Bolivya'da bir darbe düzenlediğini" iddia etmişti. Musk ise "İstediğimize karşı darbe yaparız" diye yanıt vermiş fakat tweetini kısa süre sonra silmişti.

"İspanyol sömürgeciliği madenciliğe yaklaşımı olumsuz etkiledi"

Yazıda, ABD'deki Providence College'dan siyaset bilimci Thea Riofrancos'un görüşlerine de yer verildi. Riofrancos, özellikle İspanyol sömürgeciliğinin genel anlamda "madenciliğe" yaklaşımı Latin Amerika'da olumsuz hale getirdiği değerlendirmesinde bulundu.

Analizde Teksas A&M Üniversitesi'nden akademisyen Diego Von Vacano'nun da yorumlarına yer verildi. Bolivya'daki Arce hükümetine dışarıdan danışmanlık yapan Von Vacano, bu sektörden "elde edilen gelirlerin eğitim ve sağlık alanında değerlendirilebileceğini ve Bolivya'yı tamamen dönüştürebileceğini" savundu.



Independent Türkçe, El Pais, AFP

Derleyen: Yasin Sofuoğlu

DAHA FAZLA HABER OKU