Volkanik patlamalar tarih boyunca insanları en çok dehşete düşüren doğa olaylarından biri oldu.
Yerkürenin derinliklerinde bulunan magmanın “Yanardağ” olarak bilinen dağlardan fışkırmasıyla çevreye yayılan lav yani kızgın sıvı haldeki kayaçlar ulaşabildikleri her noktada büyük tahribata neden oluyor.
Volkanik patlamalar yalnızca iklimleri, coğrafi şekilleri değil, kimi zaman tarihin gidişatını bile etkiledi.
İlkçağda önemli bir merkez olan Girit uygarlığının M.Ö. 1400’lerde ani çöküşüne bir yanardağ patlamasının neden olduğu hatta bu olayın kayıp kıta Atlantis efsanesinin doğuşuna kaynaklık ettiği iddia edilir.
Tarihin en önemli volkanik patlamalarından bir diğeri de M.S.79 yılında İtalya’daki Vezüv Dağı’nda yaşanmış bunun sonucunda Pompei şehri volkanik küllerin altında kalarak haritadan silinmişti.
Pompei yüzyıllar sonra arkeologlar tarafından bulunduğunda binlerce kişinin volkanik küllerden taşlaşmış bedenleri bulundu ve Romalıların yaşam biçimine dair bunlardan önemli bilgiler edinildi.
Kayıtlara geçen en büyük yanardağ felaketi ise 1815 yılında Endonozya’da bulunan Tambora yanardağının patlamasıyla yaşandı.
90 bin kişinin ölümüne neden olan patlamanın dünya genelinde o yıl iklimi bile etkilediği, atmosfere yayılan küller nedeniyle Amerika ve İngiltere’de dahi yaz ayında kar yağışı olduğu iddia edildi.
20’inci yüzyılın en büyük yanardağ felaketi ise 1985 yılında Kolombiya’daki Nevado del Ruiz volkanının patlamasının sonucu yaşandı. 23 bine yakın insan yaşamını yitirdi.
İspanya'nın turistik adasını cehenneme çevirdi
Günümüzde de dünyanın farklı noktalarında volkanik patlamalar yaşanıyor.
Örneğin 2021 yılında Atlas Okyanusu’nda İspanya’ya bağlı olan tatil cenneti Kanarya Adaları’nda yaşanan volkanik patlamada can kaybı olmasa bile yüzlerce ev kullanılamaz hale geldi.
Türkiye’de de yakın tarihlerde kayda değer denebilecek bir volkanik patlama olmasa bile bilim çevrelerinde aktif olarak kabul edilen volkanik alanlar bulunuyor.
"Yüzyıl içerisinde Türkiye’de volkan patlama ihtimali yüzde 70"
HDP İstanbul Milletvekili Ali Kenanoğlu dün Türkiye’de volkan patlaması riskine karşı araştırma önergesi verdi.
Kenanoğlu, önergede bilim insanlarının bu yüzyıl içerisinde Türkiye’de volkan patlama ihtimalinin %70 olduğunu belirttiğini öne sürerek, “Türkiye zamanında alınmayan önlemler nedeniyle felakete dönüşen depremin açtığı ağır yaraları sarmaya çalışırken, volkan patlaması uyarısı nereden çıktı denilebilir. Oysa, Türkiye’de bir volkan patlaması olması, patlamaması riskinden daha yüksektir” dedi.
Ünlü dağlar aynı zamanda aktif volkanlar
Dünya üzerinde 500 aktif volkan bulunduğu, her yıl bunlardan 50 kadarının harekete geçerek lavlarını püskürttüğünü hatırlatan Kenanoğlu’nun açıklamasında da dile getirdiği Türkiye’deki aktif volkanik alanlar arasında çok bilinen dağlar da var. Bunlar sırasıyla şöyle..
Aktif volkanlar:
Acıgöl-Nevşehir, Ağrı Dağı, Erciyes Dağı, Göllü Dağı, Hasan Dağı, Karaca Dağ, Karapınar Volkanik Alanı, Kula, Nemrut Dağı, Tendürek Dağı.
Olası volkanlar:
Girekol Tepe, Gölcük, Kars Platosu, Süphan Dağı..
Aktif olmayan volkanlar:
Kapadokya:
Ağrı Dağı’ndaki patlamada 1900 kişi ölmüştü
Kenanoğlu, verilere göre Türkiye’de yaşanan son volkanik patlamanın 1855 yılında Tendürek Dağı’nda gerçekleştiğini, ondan 15 yıl önce 1840'ta Ağrı Dağı’nda gerçekleşen patlamada 1900 kişinin öldüğünün iddia edildiğini kaydetti.
Türkiye, en riskli 14’üncü ülke
Kenanoğlu, Bristol Üniversitesi ve TÜBİTAK tarafından hazırlanan bir araştırma raporuna göre, Türkiye'nin dünyadaki volkanik faaliyete ev sahipliği yapan 95 ülkeden en riskli 14. ülke olarak belirlendiğini de iddia etti.
Ege Denizi’ndeki aktif volkanik oluşumlara da dikkat çeken Kenanoğlu bundan dolayı Türkiye’deki volkan patlaması riskinin araştırılması için bir komisyon kurulması gerektiğini söyledi.
“Yarın volkanik patlama olacak diye bir şey söyleyemem”
Kenanoğlu’nun bu açıklamalarının ardından dile getirdiği iddiaları TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Başkanı Hüseyin Alan’a sorduk.
Alan, “Türkiye’de volkanik patlama riski var mı?” sorumuza ““Yarın volkanik patlama olacak diye şey söyleyemem ama Türkiye'de on dört tane aktif volkan var şu an” diye cevap verdi. Bunlar Kenanoğlu'nun açıklamasında da geçen, yukarıda isimlerini sıraladığımız yerler.
"11 bin yıl içinde bir kere aktivite gösteren her volkan aktif kabul ediliyor"
Türkiye’deki volkanik alanların yeteri kadar izlendiğinin söylenemeyeceğini kaydeden Alan, “Bir fay 11 bin yıl içerisinde bir sefer dahi deprem üretmişse biz ona aktif fay diyoruz. Volkanlarda da böyledir. Son 11 bin yıl içerisinde bir sefer dahi bile volkanik aktivite göstermişse biz o volkanlara da aktif volkanlar diyoruz. O açıdan terminolojik açıdan bakıldığında Türkiye'de on dört tane aktif volkan söz konusu” dedi.
AFAD bünyesindeki volkanoloji grubu Hasan ve Nemrut Dağları’nda olası riskleri inceledi
AFAD Başkanlığı bünyesinde farklı üniversitelerden hocaların içerisinde olduğu daraltılmış bir volkanoloji grubunun olduğunu hatırlatan Alan, şöyle konuştu.
Olası bazı tehlikelerde bu grup devreye giriyor bölgede bazı izleme faaliyetlerinde bulunuyor. Mesela geçtiğimiz günlerde Hasan Dağı'nın Konya tarafında bir deprem olunca bundan kaynaklı bir tedirginlik oldu. O bölgede inceleme yaptılar. Yine benzer bir durum Bitlis’te Nemrut Dağı’ndaki deprem faaliyetinde de oldu. Bu deprem volkanik kökenli midir diye bir endişe oldu. Orada da bu ekip tarafından bazı incelemeler yapıldı hemen.
Volkanik patlamalar da depremlere neden oluyor
Volkanik alanlar bazen fay sistemlerinin çok yakınında da olabiliyor. Bundan dolayı olası depremlerin volkanik alanlarındaki aktiviteyi tetikleyebileceği de iddia ediliyor.
Erciyes ve Nemrut Dağı'nın da bir fay sistemine yakın olduğuna dikkat çeken Alan, ayrıca volkanik patlamaların da deprem üretebildiğine dikkat çekti.
Alan, ancak bu patlamaların kıta kabuğunun kırılmasından kaynaklı depremlerden farklı olarak daha derinlerde gerçekleştiğini söyledi.
"Hemen yarın bir patlama olacak durumumuz da yok"
Alan, Türkiye’de volkanik patlamaların sık olduğu ülkeler gibi gelişmiş bir yanardağ izleme sisteminin olmadığını belirterek, “Yanardağ patlaması olmaz diye bir şey yok. Risk yok değil. Olabilir ama hemen yarın bir volkan patlaması olacak bir durumumuz da yok yani” diye konuştu.
"Akdeniz ve Ege'deki volkanik faaliyetlerin takip edilmesi daha doğru"
Alan, Türkiye açısından en riskli alanın anakarada olan volkanik alanlardan ziyade deniz içlerindeki alanlar olduğunu, buralarda yapılan araştırmaların çok eksik olduğunu belirterek, sözlerini şöyle bitirdi:
Ege Denizi'nde özellikle Rodos bölgesindeki deniz alanlarında bulunan yani faaliyeti devam eden aktif volkanik yani yüzeye çıkmamış volkanik dağlarımız söz konusu. Aktivitesi yüzeyde görülmediği için riskleri konusunda yeteri kadar bilgi sahibi değiliz. Geçmişte de özellikle Ege adalarında ki bazı volkanik dağların patlaması büyük depremlerin oluşumuna neden olmuş. Bundan kaynaklı yıkımlar var. Hem tsunami gibi bazı etkileri olmuş. Bunun kıyı alanlarında yaptığı yıkımlar söz konusu. Yani ben daha ziyade deniz içi veya işte Akdeniz veya Ege'deki bu volkanik faaliyetlerin takip edilmesinin daha doğru olacağını düşünüyorum.
© The Independentturkish
