“Muhacir” mi “kaçak” mı? Suriyeli göçmenler neyimiz olur?

Bülent Şahin Erdeğer Independent Türkçe için yazdı

Fotoğraf: Reuters

15 Mart 2011'de bir avuç sivil eylemcinin dövizler hazırlayıp Şam'da protesto gösterisi yapmasının 8 yıldır devam eden bir iç savaşa yol açacağını hiç kimse hayal bile etmemişti. Dera'da kıvılcımlanan Şam'da alevlenen sonrasında İdlib, Hama, Humus ve Halep'e sıçrayan cuma namazı çıkışı düzenlenen barışçıl protesto gösterileri Esed rejiminin ağır silahlarla yaylım ateşine, sistematik işkence ve tecavüz politikasına 6 ay dayanabilmiş, Esed ordusunun tabanını oluşturan er, subay vs. düşük rütbelilerin ordudan kopmasıyla doğan Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) ile olaylar silahlı çatışmaya dönüşmüştü. Esed rejiminin Rusya-İran-Hizbullah üçlüsünün açık desteği ile her dakika yükselttiği şiddet dalgası da ülkede hem iç göç hem dışarıya kaçış dalgasını üretti.

Dolayısıyla Suriyeli göçmen dalgalarının baş sorumlusunun asla unutulmaması gerekiyor. Çünkü bu nokta Türkiye'deki Suriyeliler meselesinin ahlakî/ilkesel boyutunu oluşturuyor. 

49 yıldır askeri cuntanın sıkıyönetimi altında yaşayan; 8 yıldır da çok taraflı bir iç savaşın ortasında kalan, kadını yaşlısı çocuğuyla her ekonomik sınıftan milyonlarca sivil evlerine rastgele atılan varil bombalarından, evlerini topa tutan tanklardan, evlerini ne zaman kimin basacağı endişesinden, çocuklarına daha iyi bir gelecek sağlamak umuduyla önce Suriye içerisindeki görece daha güvenli başka şehirlere sonrasında ise Türkiye, Lübnan, Irak ve Ürdün gibi komşu ülkelere sığındılar. 

Türkiye, Şam rejiminin reform ve uzlaşı değil daha çok ve ağır şiddet ile baskılama, sindirme; sindiremezse imha etme politikasında "istikrarlı” olduğunu Davutoğlu'nun Beşşar Esed ile Şam'daki o meşhur 6-7 saatlik görüşmesiyle anlamış olması gerekiyordu. Herkesin gördüğü ama bürokrasinin görmek istemediği şey ise Suriye'den gelen sığınmacıların kalıcı oldukları gerçeğiydi. 

Oysa sığınmacıların geri dönüşü için bırakın şartların oluşmasını, koşullar her geçen yıl daha da kötüleşiyordu. 2011'in sonuna doğru iç savaşa evrilen süreç 2013'e geldiğimizde IŞİD terörüyle daha da vahim bir hal almış, Esed tarafı ağır şiddetine devam ederken bir de buna IŞİD saldırıları eklenmişti. 2013'ten 2019'a geldiğimizde ise hem Esed-İran-Rusya-Hizbullah cephesiyle savaşan hem de IŞİD ile mücadele etmek zorunda kalan Suriyeli silahlı muhalif grupların gittikçe bölündüğünü ve bu parçalı yapıların da birbirleriyle çatıştıklarını gördük. Suriye manzarasında ABD himayesindeki PYD terörü de eklenince ülkede sivil yaşamın olanakları gittikçe daha da imkansız bir hal aldı.

Tabi göçü besleyen bu cehennem ortamı sürerken göç edilen yerlerde de yeni sosyolojik sorunlar ortaya çıkıyordu.

Ankara şayet akademisyenleri, gazetecileri, sivil toplum kuruluşlarında görev alanları dinleseydi sığınmacılar ile ilgili daha gerçekçi bir altyapı oluşturabilirdi. Ancak başından beri Suriyeli sığınmacılar sorunu geçici bir sorun olarak ele alındı ve bu bakış açısıyla AFAD gibi doğal afetler için kurulan yardım-kriz yönetimi kurumu aracılığıyla yürütüldü.  

Türkiye'deki pek çok sorunda olduğu gibi bu problemde de Ankara demokratik bir zeminde bilirkişilerle konuyu tartışmak ve istişarelerle hareket etmek yerine günü birlik pansuman tedbirlerle sosyolojik gerilimi azar azar arttıdı.

Oysa konunun bir çok boyutu var;

  1. Ahlaki/İnsani boyut
  2. Sosyal uyum boyutu
  3. İç siyaset boyutu
  4. Uluslararası boyut 

Girişte belirttiğim üzere katliam ve iç savaşın rutinleştiği bir bölgeden barışın olduğu başka bir bölgeye insanların göç etmesi bir insan hakkıdır. Sığınılan coğrafyadaki insanların sığınmacıları kabul etmesi ise ahlaki tutumdur. Sığınmacılar mevzuunda bu kırmızı çizgi olmalıdır ve tartışma dışı bırakılmalıdır. Bu çizgiyi çiğnemenin adı ise popülizm uğruna faşizmdir.  

Sosyal uyum ise sığınmacıların geldikleri ülkenin kültürüne, iç işleyişine entegrasyonunu içerir. Türkiye'deki ana muhalefet odakları -istisnaları olsa da- entegrasyona katkı sağlayacak alternatifler önermek-üretmek yerine sosyal gerilimi beslemeyi ve bu gerilim üzerinden politik rant devşirmeyi tercih etmişlerdir. Bu da halk arasında ahlakdışı biçimde linç, genelleme, hedef gösterme vb. nefret söylemlerimini büyütmüştür. Ankara yönetimi ise entegrasyon projeleri konusunda sınıfta kalmıştır. 

Bu yüzden de sosyolojik gerilimlerin ve onu prokove eden bazı muhalefet odaklarının ürettiği nefret söylemini engellemenin yolu olarak ondan çok da farklı olmayan güvenlikçi bir dil ve uygulama pratiği ortaya koymaktadır.

Peki neden Suriyelilerden nefret ediyorlar?

  1. Arap kimliğini uzak durulması gereken gerici bir imge olarak algılayan Türk ulusalcısı Beyaz Türkler
  2. Suriye'deki rejimin mezhep kimliğiyle akrabalık hisseden kimi Alevi gruplar
  3. Esed rejiminin Sosyalist Baas kimliğiyle akrabalık hisseden bir çok Marksist grup
  4. Esed rejimini kendi çıkarları gereği ayakta tutan ve bizzat iç savaşa müdahil olan İran rejimine itikadi olarak biat etmiş ya da biat etmese de Tahran rejimine Antiemperyalizm retoriği üzerinden sempati besleyten kimi "İslamcı" parti ve çevreler.
  5. Suriye'de muhalif gruplarla çatışan PKK/PYD'nin Türkiye'deki kolları; kimi Kürt milliyetçileri...

Bu 5 gruba mensup pek çok yazar, siyasetçi ve gazeteci de kamuoyunda 8 yıldır süren mücadeleyi kendi ideolojik perspektiflerinden yansıtarak sığınmacı karşıtlığını beslediler. Bir de buna aslında pek bir ilkesi bulunmayan, pragmatizmi, eyyamcılığı, günü birlik politikayı esas alan sağ-muhafazakar çevrelerin üstenciliğini de eklemek gerek. Elbette bahsini ettiğim bu kesimlerin içerisinde yer alıp da insan haklarını, uluslararası hukuku ve evrensel ahlak yasalarını gözeten adil olmaya çalışan istisnalar da mevcut. 

 

suriyeli aa.jpg
Fotoğraf: AA

 

Türkiye'deki toplumsal kesimlerin göç ve göçmen sorununun Suriyelilerle sınırlı lokal bir problem olmadığının, aksine küresel kapitalizmin doğurduğu küresel bir sonuç olduğunu dahası da bunun daha bir başlangıç olduğunu fark etmeleri gerek.

Göçmen karşıtlığının, tüm dünyada yükselişe geçen popülizm ve aşırı sağ dalganın Türkiye şubesi olduğunu da hatırda tutmamız gerek. 

Tüm toplumsal kesimlerin küresel aşırı sağ dalgaya kapılmamak için mevzunun ahlaki/ilkesel boyutunu es geçmemesi elzem. Bunun sonrasında ise göçmenler konusunda Türkiye'nin iyiliğini istiyorsak bilimsel yöntemlere bağlanmamız şart. Sosyal bilimler göçmenlerin sorun olmaktan çıkması için entegrasyon projelerini ortaya koyuyorlar. İktidarı ve muhalefetiyle akademisyenlerden ve akil insanlardan oluşacak çalıştaylar, şuralar düzenlenmeli ve entegrasyona yoğunlaşılmalı.

Muhalefet de gerçekçi ve insani düzlemden kopmamak için iktidardan yapıcı çözümler istemeli, eleştirisini akademik düzeyde plan ve projelerin eksikliği üzerinden getirmeli.

Devlet, günü birlik plansızlığıyla Suriye'deki iç savaşın ülke içindeki etki olasılıklarını göremedi. Muhalefetin sanki Suriye'deki katliamları Türkiye başlatmış gibi bir rejim sorunu olan sonrasında ise çok kutuplu uluslararası bir arenaya dönüşen Suriye iç/vekalet savaşının sorumluluğunu Ankara'ya yüklemek adaletsizce bir söylem. Ayrıca sorunun bu boyuta gelmesinin sonucunu sebepmiş gibi gösterme yanılgısınıda içeriyor.

Suriye, Türkiye yüzünden bu halde değil. Suriye koltuğunu bırakmama pahasına ülkeyi ateşe veren katliamcı işkenceci diktatör bir rejim ve onun destekçisi, sponsoru İran ve Rusya gibi emperyalist güçler yüzünden, çıkarı Esed'e müdahale etmemek olduğundan sorunu kangrene dönüştüren ABD ve AB yüzünden bu halde. Sorumluluk sıralamasında Türkiye bu güçlerden sonra gelebilir elbet...

Suriyelileri bir nesne gibi gören, ırkçı ve genellemeci dilin haber dilinden sürgün edilmesi gerekiyor. Özellikle haber ajanslarının azami dikkati gerekli. 

Suriyelilerin, göçmenlerin de diğer insanlar gibi tekil değerlendirilmeleri gerektiğini hatırlatmak kadar utanç verici bir şey yok. Günlük politikalara göre "muhacir" denilerek seçim malzemesi yapılan ertesi gün "kaçak" denilip suçlu muamelesi gören bu insanlara özür borcumuz var.

Göçmenler hakkında maksatlı ya da cahilce uydurulan şehir efsanelerini, yalanları engelleme çabası başka bir husus. Bu konuda teyit.org ekibinin işlevini tebrik etmek gerek...

 

suriyeliler afp.jpg
Fotoğraf: AFP

 

Göçmen sorununun yukarıda bahsini etitğim etkenler sebebiyle bir hayli abartıldığı da görülmeli. Evet toplumsal entegrasyon şart, plansızlık da bir gerçek. Ancak Suriyelilerin bozulan ekonomide işsizliği beslediği iddiası gerçek dışı.

Bilimsel verilere göre ülkemizdeki Suriyelilerin yaklaşık yüzde 20'sinin düzenli geliri yok. Yüzde 45'i düşük gelirli yüzde 35'i ise orta gelirli. Göçmenlerin çalıştıkları alanlar ise çok düşük ücret gerektiren en alt iş alanları. Zaten TC vatandaşlarının çalışmadıkları alanlar. Bu sebeple doğan işsizliğin önemli bir sebebiymiş gibi görmek-göstermek doğru değil. O yüzden işsizliğin faturasını ülkeye sığınan garip gurebaya çıkartmak yerine yöneticilerden hesap sormak gerek...

Suriyelilere yönelik kabartılan nefretin, 'defolsunlar' söyleminin bir diğer ayağı da 'asayiş, suç' konusu. Oysa bugün insanları sokaktan olağan şüpheliymiş gibi kolundan tutup yakalamayı marifet sanan İçişleri Bakanlığı geçen yıl itibariyle Suriyelilerin suç oranını yüzde 1,46 olarak açıklamıştı. O adi suçların çoğu da kendi aralarındaydı. Yani pompalananın aksine sokaklarda Suriyeli suç çeteleri tarafından istila edilmemiş, ülkemiz sığınmacılardan sonra daha güvensiz bir yer haline falan gelmemişti.

Suriyeliler başta olmak üzere Afgan, Pakistanlı, Iraklı, Türkmen, Özbek ve Afrikalı göçmenlerin doğrudan hedef gösterilmesine karşın sağduyunun, çözüm odaklı ve gerçekçi ahlaki bir yaklaşım şart.

Türkiye'deki farklı toplumsal kesimlerin göçmen karşıtlığında, ırkçılıkta yani kötülükte uzlaşı sağlaması çok trajik. 

Bir gün ülkemizde iyilikte, çözüm odaklı önerilerde uzlaşma umuduyla...  

 

* Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU