Tip 2 diyabet ve metabolik sendrom ile depresyon ve anksiyete, modern zamanların en çok görülen hastalıklarıdır ve istatistiklere göre her ikisi de giderek artma eğilimindedir.

İlk bakışta tamamen farklı organları alâkadar ettiği düşünülebilecek bu hastalıklar arasında bir münasebet olması, birinin diğerinin görülme ihtimalini artırması pekâlâ mümkün olabilir.

American Journal of Psychiatry'de yayımlanan araştırmada, insülin direncinin majör depresif hastalık riskine etkisi olup olmadığı inceleniyor. ¹

İnsülin direncini temsil eden üç parametrenin 9 senelik takipte majör depresif bozuklukla olan münasebeti ve çalışmaya katıldıktan sonraki ilk 2 yıl içinde bu değerlerdeki yükselmenin takip döneminde ortaya çıkan majör depresif bozukluğun habercisi olup olmadığı suallerine cevap arandı.

Bu maksatla, insülin direncinin temsilcileri olarak trigliserit/HDL oranı, prediyabet (açlık kan şekeri) ve obezite (göbek çevresi) değerlendirildi.

Çalışma, Hollanda Depresyon ve Anksiyete Çalışması'nın (NESDA) kontrol grubundaki 601 kişiden gelen veriler üzerinde yapıldı.

NESDA, uzunlamasına bir tasarımda davranışsal ve psikososyal risk faktörlerini, metabolik işlevi ve majör depresyon ensidansını kapsamlı bir şekilde değerlendiren az sayıdaki çalışmalardan biridir.

Başlangıçta katılımcıların hiçbirinde depresyon veya anksiyete hikâyesi bulunmuyordu.

9 sene sonunda kontrol grubunun yüzde 14'ünde majör depresif bozukluk geliştiği ve bunlarda insülin direncini gösteren üç değerden en az birine veya fazlasına sahip olma ihtimalinin daha yüksek olduğu tespit edildi.

Yaş, cinsiyet, eğitim, fizik aktivite, alkol-sigara içmeye göre ayarlama yapıldıktan sonra en yüksek depresyon riskinin trigliserit/HDL oranına sahip olanlarda görüldüğü, bu orandaki bir birim değişikliğin majör depresif hastalık riskini yüzde 89 artırdığı belirlendi. 

100 ilâ 125 mg'lık prediyabet aralığındaki açlık kan şekeri seviyelerinin depresyon riskini yüzde 37 ve göbek çevresiyle değerlendirilen obezitenin de yüzde 11 artırdıkları hesaplandı.

Çalışmanın başlangıcında depresyonun üç öngörücüsünden hiçbirine sahip olmayan ancak iki yıllık takipte bunlardan bir veya daha fazla geliştirmiş olan bir katılımcı alt grubunun analizinde, yalnızca prediyabetin depresyonla istatistiksel olarak anlamlı bağlantı olduğu ortaya çıktı.

Bu sonuçlar, diğer araştırmaların bulgularıyla beraber değerlendirildiğinde prediyabeti önlemenin bazı depresyon vakalarını da önleyebileceğini gösteriyor.

Metabolik bozukluklar ve ruhsal hastalıklar arasında iki yönlü ilişki var

Emory Üniversitesi Psikiyatri ve Davranış Bilimlerinden Dr. Mandakh Bekhbat, bu araştırmayı şu sözlerle değerlendiriyor: ²

Bu sonuçlar heyecan verici ve metabolik işlev bozukluğu ile psikiyatrik hastalıklar arasında çift yönlü ilişkilerin var olduğu fikriyle tutarlı görünüyor.

Bulguların tekrarlanması depresyonda çok önemli olacaktır ve sonuçların bilinen metabolik anormallikleri olan diğer psikiyatrik hastalıklarda trans-tanısal olarak geçerli olup olmadığı da araştırmaya değerdir.

Sistemik insülin direncinin, oldukça spesifik nörotransmitterlere ve depresyonun altında yatan nöral devre değişikliklerine nasıl dönüşebileceğinin mekanizmalarını anlamak, ileriye doğru büyük bir adım olacaktır.

Depresif bozukluklar, tüm dünyada engelliliğin önde gelen sebebidir

Majör depresyon vakalarını tahmin etmede ve bozukluğu önlemek için stratejiler geliştirmede önemli zorluklar vardır.

Majör depresyon ensidansı için risk faktörlerini belirlemek ve nihayetinde de bunların önlenmesi veya tedavisinin ne kadar önemli olduğu aşikârdır. 

İnsülin direnci ve depresif bozuklukları birbirine bağlayan biyolojik deliller de artmaktadır.

İnsülin direncine ilişkin hayvan modellerinde, nöro-enflamasyon, düzensiz mitokondriyal fonksiyon ve azalmış nörojenezin yanı sıra depresyon benzeri davranış riskinin arttığı gösterilmiştir ve tüm faktörlerin insan depresyonu ile ilgili olduğu düşünülmektedir.

Ek olarak, hayvanlarda insülin direnci tedavisinin depresyon benzeri davranışları tersine çevirebileceği de ortaya konmuştur.

İnsülin direnci ile majör depresif bozukluk arasındaki ilişkinin meta-analizinde iki durum arasında pozitif bir kesitsel ilişki de kurulmuştur.

Majör depresif bozukluğun, insülin direncinin önemli bir rol oynadığı tip 2 diyabet ve metabolik sendrom gelişme riskini artırdığını ortaya koyan çalışmalar da vardır. 

Çığ gibi artan kronik hastalıkların ortak bir sebebi olabilir

Metabolik hastalıklar ve depresyon tamamen farklı organların hastalıkları olmakla beraber aralarında bir münasebet olmasına hiç şaşırmamak gerekir.

Günümüzde çığ gibi artan kronik hastalıkların altında yatan temel olayın mikropsuz iltihap olarak bilinen enflamasyon ve bağırsak mikrobiyotasındaki bozulmalar (disbiyozis) olduğunu gösteren çalışmaların sayısı çığ gibi artıyor.

Enflamasyon ve disbiyozis gelişiminde de geleneksel beslenme modelinden uzaklaşmanın ve işlenmiş yiyecek ve içecek tüketimindeki artışın büyük önemi var. 
 

Gelelim neticeye

BİR: İnsülin direnci dolayısıyla da tip 2 diyabet ile depresyon ve anksiyete gibi ruh hastalıkları arasında karşılıklı bir münasebet olması gayet akla yatkındır. Biri diğerinin görülme sıklığını pekâlâ artırabilir.

İKİ: Her iki hastalığın önlenmesinde de adam gibi hayat tarzı ve adam gibi beslenme olmazsa olmaz faktörlerdir. İnsülin direncini ve ruhsal hastalıkları önlemede ilaçlara başvurmadan önce hayat tarzının düzenlenmesi şarttır.

ÜÇ: İnsülin direnci ve depresyon arasındaki münasebetin mekanizmalarını ortaya çıkarmak yani "tavuk mu yumurtadan yumurta mı tavuktan çıktı" sualine cevap bulmak ise pek kolay olmayacaktır.

^Kaynaklar: 

^{1. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2021.20101479
2.https://www.medscape.com/viewarticle/961253?src=soc_tw_211024_mscpedt_news_psych_insulin&faf=1
Makale adı: Incident Major Depressive Disorder Predicted by Three Measures of Insulin Resistance: A Dutch Cohort Study}

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.