Irak Anayasası'nın 140. Madde kapsamındaki tartışmalı bölgeler arasında yer alan ve idari olarak Irak Kürdistan Bölgesi'ne (IKB) bağlı olan Duhok'un Şehan ilçesindeki Laleş Tapınağı, dünyadaki Ezidilerin kutsal mekânı olarak kabul görüyor.
Rojin'in son klip çekimine ait görüntülerin sosyal medyada paylaşılmasının ardından bir grup Ezidi, çekim sırasında, "Ezidilerin kutsal mekânı Laleş Tapınağı'na hakaret" ettiği iddiasıyla tepki göstererek, Irak Kürdistan Bölgesi Kültür Bakanlığı'ndan klibin yasaklanmasını istedi.
Ezidi Ruhani Meclisi'de tepkilerin ardından aldığı iki kararla, bundan sonra hiçbir şekilde tapınakta klip vb. sanatsal çalışmaların yapılması, yalın ayakla ve kadınların başörtüsüz girmesini yasakladı.
"Gerekli yerlerden izin alındı"
Son klip çalışması ve yaşanan tartışmalara ilişkin Independent Türkçe'ye konuşan Rojin, klibin Laleş Tapınağı'nda çekilmesi için gerekli yerlerden izin alındığını söyledi.
"400-500 yıllık geçmişe sahip olan geleneksel bir Şengal şarkısı olan Geliyê Şengalê'nin, Ezidilerin kutsal mekânı Laleş Tapınağı'nda çekmek istedik" diyen, Rojin Ülker, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Temir, diye birini konu alan bir klip, 2014 yılında New Life adıyla başlattığımız projede, Ezidi kızlarından oluşan bir müzik grubu oluşturarak, iki yıl bu kızlarla çalıştım. Bu süre içerisinde hem psikolojik tedavi hem de meslek edinmeleri için çalıştık. Bu kızların birçoğunun Almanya'ya gitmesiyle, başka bir müzik grubuyla bu şarkıya çalıştık. Klipte yer alan kızların hepsi Şengalli ve büyük bir kısmı IŞİD'den kurtarılan kızlardır. Uzun süren bir eğitim sürecinden sonra The Girls of Shengal adını verdiğimiz grup, 8 Mart'ta sahneye çıktı."
Aranjörlüğünü Murat Çaylak'ın üstlendiği şarkının kaydının, Duhok'taki bir stüdyoda yapıldığını dile getiren Rojin, "Klipte kızların ön planda olmasını istediğim için, ben yer almadım. Kürt ve Ezidilik geleneğine göre beyaz kıyafetler kullanıldı. Stüdyoda şarkıyı birlikte seslendirdik. Her kesimin izni ve onayı alınarak Laleş'te çekilen klip, kutsal bazı bölgelere giremedik, aslında bir nevi yapmak istediklerimizin yüzde 60'ını gerçekleştirebildik. Tabii kutsal bölgeler olduğu için de Ezidi inancına saygı gösterdik ve sadece belirtilen yerlerde klibi çektik. O bölgelere kameranın girmemesi gerekiyormuş" diye konuştu.
Rojin; "Klipte bu kızların çığlığını dünyaya şarkıyla duyurmak istedik. ‘Biz varız, biz yaşıyoruz, biz ayaktayız, düşmana inat biz şarkılarımızı söylüyoruz' mesajını verdiler ve bizde bu kızların sesi olmak istedik. Klibin de klibin çekildiği mekânda da art bir niyet yok. Kızlarımız bizim yaralarımızdır. Onlar milletimizin büyük yaralarıdır. Müzikle, dansla, keyifle yaraları iyileştirebiliriz" sözlerini kullandı.
"Laleş Tapınağı'nda klip ve benzeri çalışmaların yapılmasını doğru bulmuyoruz"
Konuyla ilgili Independent Türkçe'ye konuşan Laleş Tapınağı Kültür ve Basın Sorumlusu Şemo Kasım da, "Laleş Tapınağı'nın geçmişi 3 bin-4 bin yıl öncesine dayanıyor. Dünyadaki tüm Ezidiler için kutsal ve büyük bir öneme sahiptir. Bu tür kutsal mekanlarda klip ve benzeri çalışmaların yapılmasını doğru bulmuyoruz. Klip çekimlerinde halaylar çekiliyor ve teknik ekibin giydiği kıyafetler de uygun değildi. Şort ve ayakkabılarıyla kutsal mekâna girdiler. Saygı göstermek adına çıplak ayakla bu mekâna girilmesi gerekiyor. Mir'in ailesinden klibin çekilmesine izin verildi ancak hepimiz karşı çıktık. Sosyal medyada da yayılmasının ardından Ezidi toplumunun büyük bir bölümü tepki gösterdi" dedi.
"Ezidi Ruhani Meclisi iki yeni karar aldı"
"Tartışmalardan sonra da Ezidi Ruhani Meclisi yeni iki karar aldı" diyen, Şemo Kasım, alınan iki kararı da şu şekilde anlattı:
"Ezidi Ruhani Meclisi, Laleş Tapınağı'nda müzik ve sanatsal kliplerin çekilmesini yasakladı. Bundan sonra hiçbir şekilde müzikli, halaylı ve danslı klip çekilmeyecektir. İkinci karar ise, tapınağa hiçbir şekilde ne ayakkabıyla ve ne de kadınlar başörtüsüz giremeyecek. Kıyafetler uygun olacak şort vb. kıyafetlerle tapınağa giremeyecekler. Bunlar uygulanması zorunlu kararlardır. Klipten sonra da Ezidi toplumunun tepkisinde dolayı bu kararı almak zorunda kalındı. Amacımız yaşanacak daha büyük sorunların önüne geçmektir."
Şemo Kasım, bazı Ezidi aktivistlerin IKB Gençlik ve Kültür Bakanlığı'ndan klibin yayınlanmasının engellenmesi talebinde bulunduğunu söyledi.
"Laleş Tapınağı hepimizin ve klibe karşı çıkanlar Bağdat yanlısı bazı taraf ve gruplar"
Ezidi Miri Hazım Tahsin Beg'in oğlu Dasin Mir Faruk Beg, Ezidileri konu aldığı için klibin Laleş Tapınağı'nda çekilmesine müsaade edildiğini belirterek, sözlerine şunları ekledi:
"Klip, özellikle Ezidi kültürü ve kadınlarının duruşunu içerdiği için izin verildi. Ezidi kadınlarımız başta olmak üzere, düşmanlarına karşı ‘her şeye rağmen ayaktayız. Bizler kendi kutsal toprağımızda ve Kürdistan bayrağımızla ayaktayız ve yılmadık' mesajını veriyor ve bu klibin çekilmesinde hiçbir sakınca görmedik. Bu klip bir eğlence veya bir dans klibi değil ki karşı çıkılsın. Ezidilerin kültürel kıyafetiyle çekilen folkrolik bir klip ve klip çekimlerinin sonuna kadar bende oradaydım, sakıncalı hiçbir durum olmadı. Gereken tüm izinler de alındı. Bu kişisel çıkarlar için çekilmiş bir klip değil, Rojin Hanım büyük bir maliyetin de altına girdi ve bu klibi Ezidi soykırımının yıl dönümünde bir çeşit hediye olarak Ezidi toplumuna sunmak istedi."
"Mesele Kürdistan bayrağının yer almasıdır"
Bazı Ezidilerin klibe karşı çıkmasının nedenini ise Dasin Mir Faruk Beg, şu sözlerle anlattı:
"Klipte, Ezidi kızlar Kürdistan bayrağını taşıması Bağdat'ta ve diğer bazı örgütlere yakın olan Ezidilerimizin hoşuna gitmedi. Bütün mesele bu. İzin alınmadığına dair söylemler de asılsızdır. Ben Mir'in oğluyum. Laleş bizlerindir. Laleş'te Ezidilerin yararına olmayan çalışmaların olmasına öncelikle biz kabul etmeyiz. Burada da uygunsuz bir durum yok, mesele Rojin Hanım ile ilgili değil, başka biri de olsa biz kabul etmezdik. Yapılan propagandalar da siyasi çıkarlar nedeniyle yapılıyor."
"Laleş kelimesinin anlamı sessizliktir, bu ihlal edildi"
Duhok Üniversitesi'nde Ezidi Tarihi uzmanı Erşad Hemad Maho ise, "Laleş kelimesi sessizlik anlamına geliyor. Tapınağa giren herkes sessiz kalmalı ve ayakkabılarını çıkarmalıdır. Böyle bir durumda tapınakta nasıl dans edebilirler? Laleş Tapınağı'nda klip çekildiği sırada, çalışan ve müzisyenler, ayakkabılarını çıkarmadıkları gibi, şort ve uygunsuz kıyafetlerle de tapınakta bulundu. Tüm bunlar Laleş Tapınağı'nın kutsallığını ihlal etti" dedi.
Erşad Hemad Maho, "Laleş Tapınağı'nın içinde de olsa, Ezidilerle ilgili bir klibin çekilmesine karşı değiliz ama bu yöntem doğru değil. Daha önce Laleş'te çekilmiş klipler de oldu. Bu yanlış kararları sürdürmemeliyiz" diyerek, sözlerine şunları ekledi:
"Klipteki görüntüler, binlerce Ezidinin canını yaktı. Laleş Tapınağı, klip çekilecek bir stüdyoya dönüştürülmemelidir. Ezidilerin Miri, Baba Şeyh ve Ezidi Ruhani Meclisi ve Laleş Tapınağı'ndakiler buna izin vermemelidir."
"Şikayet edilirse, kurulacak bir heyetle konunun takipçisi olacağız"
IKB Kültür Bakanlığı Medya ve İletişim Sorumlusu Namık Hewrami, "Bu konuyla ilgili henüz bize bir bilgi ulaşmadığı gibi bakanlığımıza şikâyet de edilmedi. Ezidiler, klip hakkında şikayette bulunursa, kurulacak bir heyetle konunun takipçisi olacağız. Şayet klip, hakaret ve aşağılama içeriyorsa mutlaka yasal önlemleri alacağız" sözlerini kullandı.
Klipte rol alan Aşti (Barış) Sanat Grubunun Eğitmeni ve Sorumlusu Rana Süleyman ise yapılan eleştirilere katılmayarak, "İyi niyetle ve Ezidi mirasına ve dinine sahip çıkmak amacıyla klipte yer aldık. Klibin hazırlanması sırasında meydana gelen suistimallerden sorumlu değiliz. Klibin yasaklanmasını desteklemiyoruz. Biz hakkımızı istiyoruz, çünkü klip bizim adımıza da yayınlanacak. Klibin yayınlanmasını istiyoruz" diye konuştu.
Gelecek ay müzikseverle buluşacak "Geliyê Şengalê" klibinde, gelin ve damadın düğün hikayesi anlatılıyor. 17 yaşındaki Friyal Hasan gelini, 23 yaşındaki Fazıl Beşar da damat rolündedir. Klipte çoğunluğu IŞİD'den kurtarılan 500 kişi rol aldı.
IKB hükümeti son verilerine göre, IŞİD mensupları 2014 yılında Şengal'e saldırdığında 6 bin 417 Ezidi'yi kaçırdı. Şimdiye kadar ise 3 bin 500 Ezidi kurtarıldı.
Halen yaklaşık 350 bin Ezidi, Duhok ve çevresindeki 16 kampta yaşam mücadelesi veriyor.
Bu süre içerisinde Almanya başta olmak üzere Avrupa'nın farklı ülkelerine göç eden Ezidilerin oranı da oldukça yüksek.
Ezidi Kürtleri, IKB'nin yanı sıra Gürcistan, Ermenistan, Rusya, Suriye-Rojava- Adana, Mardin, Urfa, Diyarbakır, Batman, Kilis ve Gaziantep'te de sayıları fazla olmamakla birlikte yaşamlarını sürdürüyor.
© The Independentturkish
