Dünyanın en uzun süreli deneylerinden biri sonuç verdi. 142 yıl önce şişe içinde gömülere uykuya yatırılan 11 tohum filizlenmeyi başardı.

Michigan Eyalet Üniversitesi'nden botanikçi David Lowry, bir asırdan uzun süredir devam eden deneyin parçası olan eski tohumların uyanması için sabırsızlanıyordu. Sonunda 23 Nisan'da tohumları kontrol etti ve filizlendiklerini gördü. Lowry, o anı "Harika bir andı" diye niteledi.

1879'da botanikçi William James Beal, bu tohumları ve binlercesini çevredeki farklı otlardan toplamıştı. Daha sonra onları şişelere yerleştirmiş ve yıllar, hatta yüzyıllar sürecek uyku halinden sonra büyüyüp büyümeyeceklerini öğrenmek istemişti.

Beal, bu hedefle tohumları kimsenin onlara dokunmaması için Michigan Eyalet Üniversitesi'nin kampüsündeki gizli bir yere gömmüştü.

Nisan ortasında, Dr. Lowry ve dört meslektaşı, kimseye görünmeden şişelerden birini kazarak dışarı çıkardı ve içindekileri ekerek deneye katkı koydu.

Üniversitenin bitki biyolojisi profesörü Frank Telewski, Beal'in 20 cam şişe gömdüğünü ifade ediyor. Telewski, "Bu 20 şişeyi kum ve tohumla doldurdu ve 21 bitki türü kullandı" diyor.

Söz konusu bitkiler sıradan yabani otlardan oluşuyordu. Beal gizli yerinden her beş yılda bir, bir şişe çıkardı ve içindeki tohumların filizlenip filizlenmeyeceğini kontrol etti.

1910'da, Beal emekli olduğunda, deneyi bir meslektaşına aktardı ve daha sonra nesilden nesile devam etti.

Çalışma, Beal'in amaçladığından çok daha uzun sürdü çünkü diğer bilim insanları deneyi uzatmaya karar verdi. Araştırmacılar her 5 yılda bir yerine, her 10 yılda bir şişe çıkamaya başladı. Sonra bu süre 20 yıla çıktı.

Telewski, deneyi bir meslektaşından devraldığı 2000'de bir şişenin gün yüzüne çıkarılmasına yardım etmişti. O yıl, yalnızca birkaç farklı yabani ot filizlenebilmişti.

Telewski, 2020'de gerçekleşmesi beklenen deneyi düşünürken (kazı, koronavirüs salgını nedeniyle bu 2021'e ertelendi) görevi artık devretmeye karar verdi. Üniversiteden üç genç meslektaşını seçen bilim insanı son deneyde onların yanında oldu.

İşte o kişilerden biri botanikçi Lowry'ydi. Telewski, birkaç yıl önce Lowry'nin ofisine gitti ve ona şişelerin gömüldüğü yerin haritasını uzattı. 

Araştırma ekibi işte bu haritanın yardımıyla yeni bir şişeyi topraktan çıkarmayı başardı. Şişe hemen laboratuvara götürüldü ve içerik saksıya ekildi.

Araştırmacılar yaklaşık bir hafta beklediler. Sonunda Lowry minik bir yeşil fide gördü. Bu, en az bir eski tohumun hala filizlenebildiği anlamına geliyordu.

Ekip, önümüzdeki günlerde daha fazla tohumun filizlenebileceğini düşünüyor.

Ekip üyeleri şimdi 30'lu ve 40'lı yaşlarında ve 2040'tan önce haleflerini seçip deneyi devretmeleri gerekecek.

Telewski "Şanslıysam o zaman 85 olacağım" diyor ve ekliyor:

Umarım bir seyirci olarak ben de orada olabilirim ve ekibin yeni meslektaşlarıyla toprak kazmasını izleyebilirim.

Independent Türkçe, New York Times, NPR

Derleyen: Çağla Üren