Kanadalı dünyaca ünlü şarkıcı Justin Bieber bugünlerde tüm dünyada halen tedavi gördüğünü söylediği Lyme hastalığı ile gündemde. (Laym şeklinde okunur).
Justin Bieber’in gerçekten böyle bir hastalığı var mı yoksa uyuşturucu bağımlısı olduğu iddialarına karşı kendini savunmak veya 5 yıl aradan sonra ilk solo şarkısının ilgi görmesi, medyada adının daha çok geçmesi için Lyme hastalığından medet mi umuyor, bilemiyorum.
Bunları magazincilere bırakalım ve ülkemizde de görüldüğü bilinen ve son senelerde çok konuşulan, tartışılan bu ilginç hastalık hakkında bilgi sahibi olalım.
Lyme hastalığı, keneler tarafından taşınan Borrelia türü bakterilerin sebep olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır.
Bakteri, "ixodes" cinsinden kenelerin deriye tutunması yoluyla bulaşır.
Kene deriye ne kadar uzun süre yapışık kalmışsa bulaşma riski de o kadar yüksektir. Bunun için 36-48 saatlik bir süre gerekir.
Birçok hastalığı taklit edebilen Lyme hastalığı, tıpkı gluten hassasiyeti gibi "kellikten körlüğe" her hastalığın sebebiymiş gibi gösterilmeye çalışılıyor.
Lyme meftunları diye adlandırabileceğimiz bir topluluk da var.
Bu hastalığın çok farklı belirti ve tablolarda karşımıza çıkması tabii ki mümkündür, ama burada hem kantarın topuzunun kaçtığı hem de bir suiistimal olduğu apaçık ortadadır.
Özellikle otizm, ALS ve MS gibi sinir sistemi hastalarının birçoğuna Lyme hastası oldukları iddiası ile uzun süreli antibiyotik verilmesi enfeksiyon âlemi tarafından şiddetle tenkit ediliyor.
Hastalığın ismi Amerika'nın Connecticut eyaletindeki Lyme isimli küçük bir şehirden geliyor.
Hastalık ilk olarak 1975 yılında Lyme'de pek çok çocukta romatoit artrit, yani iltihaplı eklem romatizması teşhis edilmesi ile tanındı ve bundan dolayı da hastalığa şehrin ismi verildi.
Geçmiş senelerde Amerikan Başkanlarından Bush’un da bu hastalık için tedavi gördüğünü hatırlatalım.
Hastalık, Amerika dışında Avrupa'nın belli ülkelerinde, özellikle Orta Avrupa'da bulunuyor.
Hastalığın gelişmesi için ixodes türü kenelerin olması ve kenenin bakteriyi taşıması gerekiyor.
Kene, Marmara Bölgesi'nin Karadeniz iklimine açık kesimleri ve Karadeniz Bölgesi başta olmak üzere diğer bölgelerde nemli ve uygun taban örtüsünün bulunduğu alanlarda daha yaygın olarak bulunuyor.
Ülkemizde son senelerde bildirilen vaka sayısı 50-60 ve teşhisi uluslararası bilimsel kaidelere uygun olanların sayısı bunun yarısı kadar; ama bu hastalık ihtimali akla gelmediği için gereken testlerin yapılmamasının birçok vakanın atlanmasına sebep olduğu da muhakkaktır.
Lyme hastalığının belirtileri ve seyri
Hastalığın ilk belirtileri çok hafif olabilir ve gözden kaçabilir. Başlangıçta grip benzeri bir tablo olabilir.
En tipik bulgusu, boğa gözüne benzetilen döküntüdür ama hastaların en azından dörtte birinde rastlanmaz.
Erken dönemde tedavi edilen hastalar tam olarak iyileşmekle beraber ciddi ve yıpratıcı belirtiler görülür.
Hastalığın tipik olarak üç dönemi vardır:
Evre1: Enfeksiyon vücudun sadece bir bölgesiyle sınırlıdır
Evre 2: Bakterilerin vücuda yayılmaya başladığı dönem
Evre 3: Bakterilerin artık tüm vücuda yayılmış olduğu dönem
Evre 1 belirtileri
Lokalize hastalığın en sık rastlanan belirtisi eriteme migrans olarak tanımlanan döküntüdür.
Bu döküntü kenenin ısırmasından 3-30 gün sonra (ortalama 7 gün) gelişir.
Eriteme migrans, vakaların yüzde 70’inde hastalığın en erken belirtisidir.
Bu döküntü, kenenin ısırdığı yerde düz veya hafif kabarık bir leke olarak başlar ve yuvarlak bir şekil alır.
Buna vücudun herhangi bir yerinde rastlanabilirse de en ziyade kol, kalça, kasık ve çocuklarda baş ve ensede görülür.
Döküntünün ortasında ona boğa gözü görünümü veren beyaz bir halka vardır. Döküntü ellendiği zaman sıcaktır, ama nadiren ağrılı veya kaşıntılı olabilir.
Döküntü her zaman boğa gözü şeklinde olmaz ve birininki diğerininkine benzemez. Bazı hastalarda merkezi kabuklanan ve genişleyen kırmızı bir leke tarzındadır.
Birden fazla kırmızı döküntüler, oval plaklar veya mavimsi döküntüler de olabilir.
Hastalarda bu tipik döküntülerle beraber titreme, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, kas ve eklem ağrıları ve kendini kötü hissetme hâli olabilir, lenf bezlerinde şişme görülebilir.
Hastaların yüzde 20’sinde eriteme migrans dışında başka hiçbir belirti yoktur.
Evre 2 belirtileri
Kene ısırmasından haftalar-aylar sonra başka belirtiler görülmeye başlayabilir.
Bunlar arasında yeni döküntüler, sinir ağrıları, yüz felci ve kardit yani kalp iltihabıdır.
Kalp iltihabı çarpıntı, göğüs ağrısı veya nefes darlığına yol açar.
Evre 3 belirtileri
Enfeksiyondan aylar-seneler sonra görülür:
Dizler gibi büyük eklemlerde şiddetli ağrı ve şişmeler, tendon, kas, eklem ve kemiklerde ağrılar, anormal kas hareketleri, el ve ayaklarda uyuşma, konuşma ve hafıza ile alâkalı zihinsel problemler, menenjite bağlı şiddetli baş ağrısı ve ense sertliği.
Nasıl teşhis edilir?
Hastanın şikayet ve bulguları Lyme hastalığını düşündürüyorsa kesin teşhis için bazı kan testlerinin yapılması gerekir.
Hastanın kenelerin çok olduğu bölgede yaşaması, boğa gözü şeklinde döküntü olması, döküntüyle beraber diğer hastalık belirtileri Lyme şüphesini artırır.
Kesin teşhis için, bakterilere karşı oluşan antikorların ELISA yöntemiyle ölçülmesi gerekir ve bu pozitif ise Western blot testi de yapılır. Her ikisi de pozitif ise Lyme teşhisi kesinleşir.
Bu testlerde ölçülen antikorların oluşması için haftalar geçmesi icap eder, kan bu süreden önce alınmışsa sonuçların negatif çıkabileceği unutulmamalıdır.
Antikorlar kanda enfeksiyon geçtikten sonra senelerce pozitif kalabileceği için test hastalığın iyileşmesinin takibinde işe yaramaz.
Kenelerle bulaşan bazı hastalıklar ile bazı virüs, bakteri enfeksiyonları veya oto-immün hastalıklarda yanlış pozitif sonuçlar çıkabilir.
Lyme hastalığından korunmak için yapılması gerekenler
- Ormanlık, çalılık alanlarda bulunanlar uygun ayakkabı, çorap, şapka ve eldiven giymelidir. Deride açık kısım bırakılmamalıdır.
- Kene kovucu ilaçlardan faydalanılabilir.
- Bahçelerde kenelerin yaşayabilecekleri çalılık ve yapraklar temizlenmeli, çimler düzenli olarak biçilmelidir.
Kene taşıtan kemirgenleri uzaklaştırmak için odunlar kuru ve güneş alan yerlerde istiflenmelidir. - Keneler cilde yapışmadan önce saatlerce kaldıkları için eve girer girmez duş alınması faydalıdır.
- Keneyi uzaklaştırmak için bir cımbız kullanarak kafası ve ağzı yavaşça kavranır ve sıkmadan ezmeden dikkatlice çekilir. Tüm keneyi çıkardıktan sonra, alkole koyarak veya tuvalete atın ve ısırık alanına antiseptik uygulayın.
- Kenenin ısırdığı yer su-sabun veya antiseptik bir losyonla temizlenmelidir.
Tedavide doksisiklin, amoksilin veya seforoksim gibi antibiyotikler kullanılır. Tedavi ne kadar erken başlanırsa başarı şansı o kadar yüksek olur.
Gelelim neticeye;
Justin Bieber’de bu hastalık olsun olmasın, önümüzdeki senelerde Lyme hastalığının daha çok konuşulacağına, tartışılacağına inanıyorum. Haydi, hayırlısı!
* Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
