Bilim insanları depremlere zemin hazırlayan yavaş ve sessiz süreci ortaya çıkardı.

Tektonik levhalar, fay denen sınırlarda birbirlerine basınç uygulayarak uzun süre kilitleniyor. Ancak bu temas yüzeyindeki kırıklar oluşması sonucu kilit açılıyor ve deprem oluyor. Bu çatlaklar, faydaki hareketi engelleyen bağlantıları koparıyor.

Kudüs İbrani Üniversitesi'nden araştırmacılar, bu çatlakların faylarda nasıl oluştuğunu tespit etti. 

Bulguları hakemli dergi Nature'da yayımlanan çalışmada, sismik olmayan yavaş ve sessiz bir aktivitenin, depremlere yol açan çatlakları tetiklediği bulundu. 

Araştırmacılar deneyler ve bilgisayar modelleri yoluyla çatlakların yanı sıra kabuktaki küçük hareketlerin mekaniğini inceledi.

Kilitlenmiş haldeki levhalardan birindeki zayıf bir noktanın, daire gibi yavaş yavaş genişlediği tespit edildi. Ardından daire, levhanın sınırına dayandığında çizgi haline geliyor ve rift boyunca yayılıyor.

Makalenin başyazarı Shahar Gvirtzman "İki boyutlu daire yavaşça yayılıyor ve levhanın yüzeyine ulaştığında, hızla bir kopma noktasına dönüşerek muazzam bir enerji açığa çıkarıyor" diyor.

Araştırmacılar mevcut teorilere göre yeterince büyük bir bozulma olmadığında sistemin hareketsiz kaldığını belirtiyor. 

Makalenin ortak yazarı Prof. Jay Fineberg "Ancak deneylerimiz, mevcut teoriye göre ilerlememesi gereken küçük bir çatlağın, çok ama çok yavaş ilerlediğini gösterdi" diyerek ekliyor: 

Depremlerin başlama sürecini tespit ettik ki bu, depremin kendisinden tamamen farklı.

Ekip, bulguların depremlerin nasıl ve ne zaman başladığını anlamaya katkı sunmasını umuyor. Ancak yeni çalışma esasen bir çatlağın nasıl oluştuğuna dair bir çerçeve sunuyor.

Prof. Fineberg "Örneğin bir bina çökmek üzereyse bu, muazzam bir hızla genişleyen bir kırık sonucu gerçekleşir. Fakat kırığın kendisi şimdi tanımladığımız süreçte oluşmuştur" diye açıklıyor.

Bilim insanları bina ve köprü gibi yapılarda bu yavaş genişlemeyi tanımlayabilirse çökmelerini öngörebilir. Ayrıca sürtünme ve kırılma kuvvetlerine karşı dirençli malzemeler de geliştirebilirler.

Independent Türkçe, Haaretz, Phys.org, Science Alert, Nature

Derleyen: Büşra Ağaç