Azerbaycan'dan Çeçenistan'a gitmek üzere havalanan yolcu uçağının Kazakistan'da düşüşünün bilinmeyenleri ortaya çıkmaya devam ediyor.
İsim ve görevlerinin gizlenmesi koşuluyla dünya medyasına konuşan Amerikalı yetkililer, uçağın vurulduğunu söylüyor.
Azerbaycanlı yetkililer de uçağın Rus Pantsir-S hava savunma sistemi tarafından hedef alındığını söylerken Kremlin konuyla ilgili soruşturma tamamlanmadan spekülasyon yapılmaması çağrısında bulunuyor.
Uçaktakilere ne oldu?
Kazak yetkililer, uçaktaki 67 kişiden en az 38'inin öldüğünü belirtirken bunların arasında iki pilot ve bir uçuş görevlisinin olduğunu söylüyor.
Enkazdaki 29 kişi kurtarıldı. Bunların ikisi çocuk.
Kazakistan Ulaştırma Bakanlığı yolculardan 37'sinin Azerbaycan, 16'sının Rusya, 6'sının Kazakistan, üçünün de Kırgızistan yurttaşı olduğunu açıkladı.
Sağlık Bakan Yardımcısı Timur Muratov, Azerbaycanlılardan 14'ünün, Ruslardan da 9'unun ülkelerine gönderildiğini duyurdu.
Uçuşun detayları
Azerbaycan Hava Yolları'na (AZAL) ait Embraer 190 tipi uçak Azerbaycan'ın başkenti Bakü'den Rusya Federasyonu'na bağlı Çeçenistan Cumhuriyeti'nin başkenti Grozni'ye gitmeyi planlıyordu.
Ancak Kazakistan'ın Aktau kentinin 3 kilometre yakınlarında acil iniş yapmaya çalışırken düştü.
Türkiye saatiyle (TSİ) 5.55'te kalkan J2-8243 sefer sayılı uçak, 9.30 sularında kaza yaptı.
Yetkililer Hazar Denizi'nin batısındaki iki kent arasında seyretmesi gereken uçağın dev gölün doğusuna niye geçtiğini hemen açıklamadı.
Sonrasında Rus devleti, Grozni'deki yoğun sis nedeniyle uçağın rotasının değiştirildiğini bildirdi.
Flightradar24, Grozni yakınlarında uçağın GPS sinyal bozucularıyla yanıltıldığını öne sürüyor. Olayla ilgili verileri ve videoları inceleyen uçuş takip sitesi, uçağın kontrolünde sıkıntı yaşandığını gösteren izler tespit etti.
Kazanın kronolojisi
Son olarak Kazakistan Ulaştırma Bakanı Marat Karabayev kazanın kronolojisini paylaştı.
İlk sinyali TSİ 8.43'te Rusya'nın Rostov hava kontrol merkezi memurlarının gönderdiğini belirten Karabayev, Mahaçkale ve Bakü'deki hava durumu nedeniyle mürettebatın Kazakistan'ın Aktau kentine uçmaya karar verdiğinin kendilerine bildirildiğini söyledi.
Karabayev, uçağın daha Kazakistan hava sahasına girmeden kontrolünü kaybettiğini belirtti:
Saat 10.53'te (TSİ 8.53) Rostov uçuş müdürü, Aktau'daki uçuş müdürüne uçağın yolcu kabinindeki oksijen tüpünün patladığı, yolcuların bilinç kaybı yaşadığı ve inişte sağlık müdahalesi talebinde bulunulduğu yönünde ek bilgi verdi.
Aktau'daki havaalanında acil müdahale ekiplerinin hazır hale getirildiğini aktaran Karabayev, "11.02'de (TSİ 9.02) pilotlar, Aktau havaalanı kulesindeki hava trafik memuruyla irtibat kurdu. Memur, uçağın havaalanına indirilmesi için gerekli tüm işlemleri sağladı. Uçağın pistle görsel teması sağlanması amacıyla pist ışıkları açıldı" ifadesini kullandı.
Karabayev, mürettebatın piste inmek için iki girişimde bulunduğunu, bu sırada irtifada kayıp rotadaysa dengesizlik gözlemlendiği belirtti. TSİ 9.28'de mürettebatla irtibatın kesildiğini ve uçağın yere çarptığını ekledi.
Kazanın nedeni ne?
AZAL ve Rusya Federal Hava Taşımacılığı Ajansı'ndan (Rosaviatsiya) gelen ilk açıklamalar bir kuş sürüsünün hava aracına çarptığını bildiriyordu.
Ancak sonra uçağın video ve fotoğraflarında görülen delikler, şarapnel izlerine benzetildi.
Ukrayna Ulusal Savunma ve Güvenlik Konseyi Dezenformasyonla Mücadele Merkezi Başkanı Andriy Kovalenko, uçağın Rus hava savunma sistemlerinden biri tarafından vurulduğunu öne sürdü.
Ukrayna drone'larının Rusya topraklarına saldırıları nedeniyle hava savunma sistemlerinin alarmda olduğunu bildiren istihbarat, güvenlik ve savunma uzmanlarından Justin Crump, eldeki verilerin bu ihtimali güçlendirdiğini BBC'ye söyledi:
Bunun bilerek yapıldığını hiç düşünmüyorum.
Anadolu Ajansı'na konuşan Azerbaycanlı yetkililer de uçağın Rus Pantsir-S hava savunma sistemi saldırısına maruz kaldığı iddiasını doğruladı.
Devlete yakın sitelerde de benzer haberler yer alırken Batı'da Azerbaycan'ın Rusya'ya karşı sesini yükseltmekten çekindiği yorumları yapılıyor.
Soruşturma nasıl ilerliyor?
Yolcu uçağının düştüğü bölgede delil toplama çalışmaları sürdürülüyor.
Güvenlik güçlerinin sıkı önlemlerle koruduğu yerde, uçağın ikiye bölünmüş enkazı hâlâ duruyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Uçağın kuyruk kısmının 250 metre ilerisinde bulunan gövde kısmının tamamen yandığı görülüyor.
Uçağın üretildiği Brezilya ve Embraer şirketinden temsilcilerin yanı sıra Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı uzmanlarının bugün olay yerine ulaşması bekleniyor.
Kazakistan Başbakan Yardımcısı Kanat Bozumbayev olay yerindeki ikinci karakutunun da bulunduğunu ve bunlardaki kayıtların çözülmesinin iki hafta sürebileceğini söyledi.
Konuyla ilgili soruşturma komisyonunda Kazakistan'ın yanı sıra Azerbaycan ve Rusya temsilcilerinin de olduğunu açıkladıktan sonra diğer iki devletin kolluk kuvvetlerinin adli soruşturma yürütmesine izin vermeyeceklerini de ekledi.
Yetkililer ne diyor?
Kazakistan Senatosu Başkanı Maulen Aşimbayev dün yaptığı açıklamada kazanın sebebinin bilinmediğini söyledi.
Azerbaycan, Rusya ya da Kazakistan bilgi saklamakla ilgilenmiyor. Tüm bilgiler kamuyouna duyurulacaktır.
Ulaştırma Bakan Yardımcısı Talgat Lastayev de uzmanların cuma geleceğini hatırlatarak kazanın nedenine dair bir şey söylemekten kaçındı.
Bir gazeteci, Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov'a Azerbaycan Milletvekili Rasim Musabekov'un Rusya'dan özür talep ettiğini hatırlattı.
Peskov bundan haberdar olduğunu belirterek şu ifadeleri kullandı:
Bu havacılık olayıyla ilgili soruşturma sürüyor ve soruşturmadan sonuç çıkana kadar kendimizi herhangi bir değerlendirme yapma hakkına sahip görmüyoruz. Bunu yapabilecek havacılık otoritelerimiz var ve bunu da yapmayacağız. Bilgi ancak onlardan gelebilir.
Son olarak Rosaviatsiya Genel Müdürü Dmitriy Yadrov açıklama yaptı. Grozni'de 25 Aralık sabahında koşulların zorlu olduğunu anlatan Yadrov, şöyle konuştu:
Söz konusu saatlerde Ukrayna'ya ait İHA'lar Grozni ve Vladikavkaz kentlerindeki sivil altyapılara terör saldırıları düzenliyordu. Bu bağlamda, Grozni Havalimanı bölgesindeki tüm uçukların çekilmesini öngören, hava sahasının kapatılmasına yönelik tedbir uygulandı. Ayrıca, Grozni Havalimanı bölgesinde yoğun sis vardı. 500 metre yükseklikte görüş imkanı yoktu.
Independent Türkçe, BBC, CNN, Guardian, Wall Street Journal, Washington Post, AA
Derleyen: Eren Umurbilir