Suudi Arabistan'da keşfedilen yaklaşık 4 bin 400 yıllık yerleşim yeri, bölge halkının şehirleşme sürecinde Tunç Çağı'ndaki diğer toplulukların gerisinde kaldığına işaret ediyor.

Büyük kentlerin inşası insanlık tarihinde önemli bir kilometre taşı sayılırken, bu gelişimin detaylarını Arap Yarımadası'nın kuzey kısmında takip etmek zorlu bir iş.

Bölgede iyi korunmuş arkeolojik kazı alanlarının eksikliği, bunun temel nedenleri arasında yer alıyor. 

Hayber Vahası'nda yürütülen çalışmalarda 2020'de surlarla çevrili eski bir yerleşim yeri saptayan araştırmacılar, yeni bir çalışmada bu gizemli döneme ışık tuttu.

PLOS One adlı hakemli dergide dün (30 Ekim) yayımlanan çalışmayı yürüten ekip "Arkeologlar Arabistan'ın kuzeybatısında ilk kez geniş bir sur ağına bağlı küçük bir Tunç Çağı kasabası keşfetti ve bölgedeki şehirleşmenin erken gelişimi hakkında soru işaretleri ortaya çıktı" diye yazıyor.

Arkeologların El Natah adını verdiği 1,5 hektarlık alana yayılan yerleşim yeri, Suudi Arabistan'ın batısında yer alıyor. 

Koruyucu surlarla çevrili alanın bir merkezi bir de yerleşim alanı var. Araştırmacılar, MÖ 2 bin 400 civarında yerleşimin başladığını tahmin ettikleri bölgenin yaklaşık 500 kişiye ev sahipliği yaptığını düşünüyor. 

Topraktan inşa edilmiş olma ihtimali taşıyan en az 50 evin kalıntılarını tespit eden ekip ayrıca çok sayıda çanak çömlek ve öğütme taşı da buldu. 

İki bina içeren merkezi bölgenin de idari işler için kullanılması muhtemel. Bu bölgenin batısındaysa daire şeklinde büyük ve yüksek mezarlar barındıran bir nekropol ortaya çıkarıldı.

El Natah'nın yerleşime ev sahipliği yaptığı dönemde Mezopotamya, Mısır ve Levant gibi bölgelerde çok daha gelişmiş şehirler mevcuttu.

Bilim insanları o dönemde göçebe toplulukların bölgede hakim olduğunu ve belirli yerlerde El Natah gibi surlarla çevrili vahalarla daha yavaş bir kentleşme sürecinin yaşandığını söylüyor.

Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi'nden makalenin başyazarı Guillaume Charloux şu ifadeleri kullanıyor:

Mezopotamya ve Mısır'da kentleşme MÖ 4. binyılda başlarken çalışmamız, Arabistan'ın kuzeybatısında karmaşık toplumsal yapının daha geç yükselişe geçtiğine işaret ediyor.

Charloux, MÖ 3. binyılın ikinci yarısında Arap Yarımadası'ndaki bazı grupların yerleşik bir yaşam tarzını benimseyerek tarımı daha büyük ölçeklerde kullanmaya başladığını da ekliyor. 

Araştırmacılar El Natah'da çok az tahıl kalıntısı keşfetti ancak başka kazı alanlarındaki bulgulara daynarak bu halkın da bazı ekinler yetiştirmesinin muhtemel olduğu görüşündeler. 

Bulgular, kasabanın MÖ 1300 ila 1500 civarında terk ediliğini gösteriyor fakat buna neyin yol açtığı henüz bilinmiyor. Yerleşimin son dönemine dair ellerinde çok az bulgu olduğunu belirten Charloux "Bu önemli soruyu şu anda gerçekten cevaplayamıyorum" diyor. 

Araştırmacılar Arap Yarımadası'nın kuzey kesimlerinde yapılacak çalışmaların "yavaş şehirleşme" sürecine dair daha fazla bilgi sunacağını ve yapıların nasıl bir değişim gösterdiğini ortaya koyacağını umuyor. 

Independent Türkçe, Live Science, National, PLOS One

Derleyen: Büşra Ağaç