Bugün Kurtuluş Savaşı'nın finali niteliğindeki Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nin 100. yıldönümü.
26 Ağustos 1922'de başlayan Büyük Taarruz'un dördüncü günü Kütahya'ya bağlı Dumlupınar'da yapılan Türk tarihinin son meydan savaşında Yunan ordusu kesin olarak yenildi, ordu komutanı Nikolaos Trikupis esir alındı.
Bozulan Yunan ordusu, 9 Eylül'de İzmir'den gemilere binerek ayrıldığında üç yıllık Kurtuluş Savaşı zaferle sonlanmış oldu.
Savaşın başarıya ulaşmasında tabii ki en büyük pay Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde organize olan halkın ve ordunundu.
Yıllarca süren savaşlara karşın kalan son imkanlar seferber edilmişti.
Tabii buna karşın savaş süresince kimi ülke ve toplumlardan da destek gelmedi değil.
Özellikle Hintli Müslümanlardan ve Bolşevik Rusya'dan ciddi yardımlar geldiği bilinir.
Erdoğan, Hintli Müslümanlardan gelen yardıma dikkati çekti
Dün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kütahya'da "30 Ağustos Büyük Zafer'in 100. Yılı Etkinlikleri ve Toplu Açılış Töreni"nde yaptığı konuşmada bu yardımlardan birine dikkati çekerek, "Gençler şunu unutmayın! Hindistan Müslümanlarının gizlice Ankara'ya gönderdiği 600 bin altın, Büyük Taarruz için gereken ekonomik kaynağı oluşturmuştur" dedi.
Erdoğan, konuşmasında diğer ülkelerden gelen yardımlardan bahsetmedi. Kurtuluş Savaşı'nda gelen dış yardımlara dair çok sayıda bilgi farklı kaynaklarda yer alsa bile bunların miktarlarına ve niteliğine dair farklı iddialar her dönem tartışma konusu oluyor.
Kurtuluş Savaşı'nda kim ne kadar yardım gönderdi? Yardımlar hangi alanlarda oldu?
Türkiye'nin işgaline katılan Fransa ve İtalya da sonradan yardım gönderdi
Bu konuda araştırmalar yapan tarihçi yazar Mustafa Solak'a göre Kurtuluş Savaşı'nda SSCB, Hindistan Müslümanları, Azerbaycan, İtalyanlar, Fransızlardan maddi veya askeri destek aldı Türkiye.
Solak, "Ülkemizi paylaşmak emelindeki İtalyan ve Fransızların yardımı tuhaf gelebilir ama milli mücadelenin karşısında yenilgiyi kabul etmişler ve İngilizlerle çıkarları çatıştığı için Atatürk’le anlaşma yolunu tercih etmişlerdir" dedi.
"Sovyetlerden hem silah, hem cephane, hem de para yardımı geldi"
Alınan desteklerin miktarı ve türü nedir" sorusuna Solak, "Sivas Kongresi'nden sonra SSCB'ye giden Halil Paşa, Temmuz 1920'de 100.000 lira değerinde altın yardımı almıştır. Ekonomi Bakanı Yusuf Kemal (Tengirşenk) Bey 6 Ekim 1920'de 1 milyon altın ruble almıştır. Dolayısıyla para yardımlarının toplamı 11 milyon altın ruble ve 100.000 lira değerindeki altındır" diye cevap verdi.
Kurtuluş Savaşı'nda SSCB'den sadece para değil aynı zamanda silah ve cephane yardımı da geldiğini vurgulaya Solak, bunları şöyle anlattı:
37 bin 812 adet tüfek, 324 adet ağır ve hafif makineli tüfek, 44 bin 587 sandık mermi, 66 adet top, 141 bin 173 adet top mermisi, 3 bin adet süngü, bin 500 adet kılıç, 20 bin gaz maskesi ve 4 bin adet el bombası. Sovyet diplomat ve siyasetçilere sıkı ilişkiler geliştirilmiştir. Öyle ki Sovyet generalleri cephelerimize kadar gelerek Kurtuluş Savaşı'nın seyrine tanık olmuşlardır.
"Azerbaycan da yardım gönderdi"
Solak, SSBC dışında diğer ülkelerden de yardımlar geldiğini ifade etti. Solak'ın verdiği bilgilere göre şu ülkeler çeşitli yardımlarda bulundu:
Azerbaycan: 2 Ekim 1920'de 19 bin Osmanlı altını, bir milyon Fransız frangı ve 8 parça petrol poliçesinden oluşan yardım yaptı.
Fransa: 20 Ekim 1921'de yapılan Ankara Anlaşması sonrasında Fransızlar, Türkiye'yi terk ederlerken 10 bin 89 adet tüfek, bin 505 sandık tüfek mermisi ve 10 adet savaş uçağı bıraktı.
İtalya: İtalyanlar silah, cephane, para değil ama posta teşkilatı kurmak, okullar açmak, çiftçi ve tüccarlara kredi vermek, Türkiye'nin bulamadığı malları sağlamak, bozuk yol ve camileri onarmak gibi yardımlarda bulundu.
Hindistan: Hint Müslümanlarının yardımı 125 bin İngiliz sterlinidir.
"En çok yardım SSCB'den geldi"
Çıkarları emperyalizmle çelişen çeşitli ülkelerden yardım geldiğini kaydeden Solak, sözlerini "Görüldüğü gibi Kurtuluş Savaşı'mızda hem parasal hem silah ve mühimmat hem de psikolojik destek, en fazla SSCB tarafından sağlanmıştır" diyerek tamamladı.
"Hindistan'da sadece Müslümanlar değil, Hindular da para yardımına katıldı"
Tarihçi Prof. Dr. Ali Satan ise rakam vermemekle birlikte yardımlara dair genel tabloyu özetledi.
Satan, Erdoğan'ın açıklamasında değindiği Hindistan Müslümanlarının Kurtuluş Savaşı süresince Türkiye'ye hem maddi hem bu manevi anlamda ciddi destek verdiğini belirterek, maddi desteğin para yardımı olduğunu, bunun Müslümanların ve Hinduların katkılarıyla toplandığını söyledi.
"Hindistan'dan gelen paraların bir kısmıyla İş Bankası kuruldu"
Hindistan'da toplanan paraların çeşitli yollarla Türkiye'ye iletildiğini kaydeden Satan, "Hatta yardımlardan biri Türkiye'nin İtalya'daki temsilcisi kanalıyla gönderildi. Hindistan'dan gelen bu yardımların tamamı milli mücadele sürecinde kullanılmadığı gibi sonradan Türkiye İş Bankası'nın kurucu sermayesi olarak değerlendirildiğini biliyoruz" diye konuştu.
"Hindistan Hilafet Hareketi'nin tavrı İstanbul'un Türklerde kalmasında etkili oldu"
Satan, Hindistan Hilafet Hareketi'nin I. Dünya Savaşı'nı bitiren anlaşmaların hazırlandığı 1919 yılındaki Paris Barış Konferansı sürecinde hem Paris'e hem Londra'ya giderek İngiltere ve Fransa nezdinde Türkiye lehine Hindistan Müslümanlarının tepkilerini aktardıklarını, bu tepkilerin İstanbul'un Türklerde kalmasında önemli etken olduğunu öne sürdü.
Buhara Türkleri, topladıkları paraları Moskova üzerinden gönderdi
O dönemde Sovyetler ile Türkiye'nin aynı düşmanlarla mücadele etmesinden dolayı Sovyetlerin emperyalizme karşı dayanışma kapsamında Türkiye'ye silah, cephane ve nakit para gönderdiğini belirten Satan, özellikle nakit paranın Buhara Türklerince toplanarak Türkiye'ye gönderilmek üzere Moskova'ya teslim edildiğinin anlaşıldığını kaydetti.
Bulgaristan, Kıbrıs Türklerinden maddi, Tunus ve Lübnan'dan dua desteği
Bulgaristan ve Kıbrıs Türklerinin de imkanları ölçüsünde gönderdikleri yardımlar olduğunu söyleyen Satan, şunları söyledi:
İstiklal Savaşı süresince gerek Müslüman dünyası gerekse Türk dünyasından Türklerin başarısı için maddi manevi destekler sürdürülmüştür. Hiçbir şey yapılamıyorsa örneğin Tunus ve Lübnan'da olduğu gibi Türkiye'nin zaferi için dua günleri düzenlenmiş, protestolar yaparak tepkiler ortaya konmuştur. Bunlar o zaman oraları işgal eden İngiltere, Fransa'yı rahatsız etmiş kararlarını gözden geçirmelerine katkı sağlamıştır.
Satan, yine Afrika'nın kimi yerlerinde özellikle de Tanzanya'ya bağlı Zanzibar şehrinde Türkiye'ye destek veren etkinlikler düzenlendiğinin bilindiğini kaydetti.
Yunanistan, Fransa'daki sosyalistler işgal karşıtı tavırlarıyla dolaylı olarak Türkiye'ye destek verdiler
Türkiye'ye direkt olan bu desteklerin yanında bir de dolaylı destekler de vardı. Satan, bu desteğin o dönemde hayli etkin olan sosyalist gruplardan geldiğini belirterek bunu şöyle anlattı:
Rusya'daki devrimin ardından bütün dünyada etkili bir sosyalist, sol bir rüzgar vardı. Bu hareketler Yunanistan, Fransa, İngiltere'de de etkiliydi. Yunanistan'da ordu içinde bile sosyalist görüşlü insanlar vardı. Sosyalistler işgal hareketlerine karşıydılar. Dolayısıyla Yunanistan'ın Fransa'nın Türkiye'yi işgaline oradaki sosyalist hareketler karşı çıktılar. Mümkün olduğu kadar buna mani olmaya çalıştılar. Yani hem gösteri yaparak hem siyasetteki ağırlıklarını kullanarak kamuoyu oluşturmaya çalıştılar. Dolayısıyla dolaylı olarak bize destek oldular.
© The Independentturkish
