Moskova-Kiev gerilimi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Donbas'a "barış gücü" göndererek askeri operasyon başlatmasıyla yeni bir seviyeye tırmandı.
Dünya basınında konuyla ilgili yorumlardan yola çıkarak Ukrayna krizindeki son gelişmeleri 6 soruda derledik.
Putin'in Donbas emri ne anlama geliyor?
Pazartesi günü Rusya, Ukrayna'dan 2014'te tek taraflı bağımsızlığını ilan eden ve birlikte "Donbas" olarak anılan Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti'ni tanıdığını açıklamış, Batılı ülkeler ve örgütlerse Moskova'ya yaptırım uygulama kararı almıştı.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Putin, dün yayımladığı açıklamayla Ukrayna'nın doğusundaki Donbas'ta Rusya destekli ayrılıkçıların bulunduğu bölgeye "barış gücü" göndermeye başladıklarını duyurdu. Rusya, Donbas'taki askeri operasyona dışarıdan müdahalelere yanıt vereceklerini belirterek, bölgedeki Ukrayna askerlerine de silah bırakma ve çekilme çağrısı yaptı.
Putin, bu sabah erken saatlerinde ulusa seslenerek Ukrayna'nın doğusundaki ayrılıkçı yönetimlerin Rusya'dan askeri yardım talebinde bulunduklarını söyledi. Rus lider, Donbas'a başlatılan askeri operasyonunun amacının "8 yıldır Kiev rejimi tarafından istismara, soykırıma maruz kalan insanları korumak" ve "Ukrayna'nın Nazizm'den ve militarizmden arındırılması" olduğunu söyledi.
Kiev'i işgal planları olmadığını savunan Putin'in açıklamasının ardından başlayan operasyonda Ukrayna'nın birçok bölgesinden patlama sesleri yükseldi. Ukrayna yönetimiyse saldırıların ardından sıkıyönetim ilan etti.
Bu hamleyle birlikte Putin, 2014'teki Kırım ilhakından sonra ilk kez açık şekilde Ukrayna'nın hak ilan ettiği ve ayrılıkçıları terörist ilan ettiği topraklara operasyon düzenlemiş oldu.
Putin'in pazartesi günü Donbas'ın bağımsızlığını tanıdığına dair imzaladığı belge kapsamında bölgede askeri üs kurma ve buraya füze yerleştirme yetkisi de bulunuyor.
Rusya neden Ukrayna'yı hedef alıyor?
Putin, Ukrayna'nın Sovyetler Birliği'nin dağılması döneminde Rusya toprağı olmasına rağmen ayrı bir bölge olarak tanımlandığını fakat bunun gerçeği yansıtmadığını savunuyor. Ukrayna'nın başta ABD olmak üzere Batılı devletlerin bir projesi olduğunu iddia eden Putin, sık sık Rusya ve Ukrayna'nın "tek halk" olduğunu vurgulamıştı.
Putin, Ukrayna'nın NATO üyeliğine de sert şekilde karşı çıkarak bunun "Kremlin'in kırmızı çizgisi" olduğunu söylemişti.
Ayrıca Rus lider, 2014'te dönemin Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç'e karşı düzenlenen ayaklanmalara benzer isyanların uzun vadede başarılı olamayacağını göstermek istiyor. Böylece Rusya'da kendi iktidarını da sağlamlaştırmayı hedefliyor.
Krizin gidişatı nasıl olacak?
Putin'in Donbas'a başlattığı askeri operasyon 2014-2015 Minsk Protokolü'ni geçersiz kıldı. Protokol, Donbas'taki Rus ayrılıkçılarla Kiev hükümeti arasındaki çatışmaları sonlandırmak amacıyla Rusya, Ukrayna ve Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) arasında imzalanmıştı. Fakat protokol çatışmaları engellemekte etkisiz kaldı. 2014'ten beri bölgede en az 14 bin kişi hayatını kaybetti.
Russian missiles strike Ukraine early morning Feb 24, 2022 pic.twitter.com/0guZZPYRsg
— Volodymyr Omelyan (@V_Omelyan) February 24, 2022
Rusya'nın Luhansk ve Donetsk'in toprak iddialarını tanımasıyla geniş ölçekli bir savaşın başlama ihtimali de gündeme geldi. Ukrayna sınırına 190 bin civarında askeri birlik yığan Rusya'nın askeri operasyonlarının Donbas'la sınırlı kalmaması ve Putin'in iddialarının aksine doğrudan Kiev'in hedef alınması, II. Dünya Savaşı'ndan beri görülen en kapsamlı saldırının düzenlenmesine neden olabilir.
Batı ne yapacak?
ABD, Putin'in Donbas kararının ardından Rusya'nın askeri girişimlerine yönelik fonlamasını zayıflatmayı amaçlayan bir dizi yaptırım açıklamıştı. ABD Başkanı Joe Biden, Rusya'nın savunma sanayisinde kilit öneme sahip devlete ait iki bankaya karşı yaptırım uygulamıştı.
ABD'li yetkililer, "Rusya'nın Ukrayna'yı işgali durumunda yaptırımların kapsamının genişletilebileceği" uyarısında bulunmasına rağmen şu anda Washington'ın ne tür yaptırımlara gideceği henüz belli değil. Öte yandan ABD, Ukrayna'ya doğrudan askeri birlik göndermeyeceğini net şekilde söylemişti.
Birleşik Krallık (BK) ise Rossiya, IS Bank, General Bank, Promsvyazbank ve Black Sea Bank'e karşı yaptırım uygulanması kararını almıştı. BK'nin de yaptırımlarını artırması bekleniyor.
Ayrıca Batı'nın önünde farklı alanlarda bir dizi yaptırım seçeneği de bulunuyor. Bunlar arasında Rusya'yı binlerce kuruluşun kullandığı uluslararası para transferi sistemi Swift'ten çıkarmak, Moskova'nın ABD dolarıyla işlem yapmasını yasaklamak, Rus bankalarını kara listeye almak, Batı'dan yüksek teknoloji ürünlerinin Rusya'ya ihracatına yasak getirmek ve enerji sektöründe kısıtlamalara gitmek gibi seçenekler var.
Doğalgaz tedariki Moskova-Kiev krizini nasıl etkiler?
Putin'in Donbas'ı tanımasının ardından Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Kuzey Akım 2 projesinin askıya alındığını açıklamıştı.
Scholz, Kuzey Akım 2 projesine ruhsat verilmeyeceğini belirterek "Bu ruhsat olmadan, Kuzey Akım 2 aktif hale gelemez" ifadelerini kullanmıştı.
2015'te hayata geçirilen yaklaşık 11 milyar dolarlık proje kapsamında yılda 55 milyar metreküp Rus doğalgazının Baltık Denizi üzerinden Almanya'ya sevk edilmesi planlanıyordu. Rus enerji şirketi Gazprom'un proje kapsamında 15 milyar dolar gelir elde etmesi öngörülüyordu.
Kuzey Akım 2 projesi uzun süredir tartışmaların odağında. Şu anki doğalgaz boru hatları Ukrayna ve Polonya gibi Doğu Avrupa ülkeleri üzerinden geçiyor. Fakat Kuzey Akım 2'nin boru hattı güzergahını değiştirmesiyle bu ülkelerin devredışı kalması gündeme gelmişti.
Kiev, Rusya'nın bu projeyle Ukrayna'nın doğalgaz taşımacılığındaki rolünü ve buradan elde ettiği geliri kesmeye çalıştığını iddia ederken, Almanya bu kaybın karşılanacağına dair Kiev'e garanti vermişti.
ABD'nin önde gelen gazetelerinden New York Times'ın analizinde, Ukrayna'nın işgali durumunda özellikle doğalgaz, petrol ve gıda fiyatlarında baş döndürücü artışlar yaşanabileceği belirtilmişti. NYT'nin değerlendirmesinde savaşın, doğalgazının yaklaşık yüzde 40'ını, petrolünün de yüzde 25'ini Rusya'dan ithal eden Avrupa'da halihazırda artan ısınma ve doğalgaz masraflarını tavan yaptırabileceği ifade edilmişti.
Savaşın seyri Kiev'e kadar uzanır mı?
ABD'nin ünlü gazetelerinden Wall Street Journal'da (WSJ) yayımlanan haberde, Ukrayna'nın büyük çaplı bir istilaya hazırlandığı belirtildi.
WSJ'nin aktardığına göre Ukraynalı yetkililer, Rusya'nın ilk dalga saldırılarında ülkenin farklı bölgelerindeki askeri üsleri, havaalanlarını ve hükümet tesislerini hedef aldığını söyledi. Doğu Ukrayna'daki en büyük şehir olan Harkov'dan saldırı haberleri gelirken, Mariupol kentine de ağır havan topu saldırısı düzenlendiği ifade edildi.
Haberde ayrıca Rusya'nın Karadeniz ve Azak Denizi kıyılarından asker çıkarması yaptığı ve Ukrayna sınırından içeri havan topu ve füze saldırısı düzenlediği belirtildi. Öte yandan bölge sakinlerinden kıyıdan asker çıkarılmasına yönelik henüz bir doğrulama gelmedi.
WSJ, Ukrayna'nın 36 bin yedek birliği devreye soktuğunu, Ulusal Muhafızlar'ın ve diğer sınır denetim ekiplerinin de 10 bin ek birliğin hazır olduğunu açıkladığını aktardı. Ülkenin sahip olduğu hazır askeri birlik sayısının 200 bin civarında olduğu ifade edildi.
Independent Türkçe, Guardian, New York Times, BBC, Wall Street Journal
Derleyen: Yasin Sofuoğlu