Vanadokya olarak bilinen peri bacaları Van'ın Başkale İlçesi'ne bağlı Yavuzlar (Taxik) Mahallesi'nde yer alıyor. İlçe merkezine 33, İran sınırına 3 kilometre uzaklıkta olan bu alanda 17 bin peri bacası, 35 mağara, 12 oyma ev ve doğal tüneller bulunuyor.
Sırtını Rikan Kalesi'ne dayayan ve önünde toprak damlı evlerin uzandığı bu doğal zenginlik her yıl birçok yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret ediliyor.
Peri bacaları 11 Şubat 2020 tarihinde "Kesin korunacak hassas alan" ilan edildi. Ancak mahalle sakinleri bu karara rağmen peri bacalarının korunması ve turizme kazandırılması yönünde herhangi bir adımın atılmadığını söylüyor.
Tanıtım çalışmalarının da yeterince yapılmadığını ifade eden köy sakinlerinin dillendirdiği bir başka itiraz da son dönemlerde yaygınlaşan "Vanadokya" ismine yönelik.
'Vanadokya'nın taklit olduğunu söyleyen köylülerin isim tercihi; Kofiraz
Volkanik patlama sonucu ortaya çıkması ve aşınma biçimi olarak Nevşehir'in Ürgüp ilçesindeki Kapadokya peribacaları ile aynı oluşum özelliklerine sahip bu peri bacalarının ismi de yine aralarındaki benzerlikten esinlenerek Vanadokya olarak yaygınlaşıyor.
Mahalle sakinleri ise bu isimlendirmeyi bir taklit olarak değerlendiriyor ve yerine Kaya Başlığı anlamına gelen Kürtçe 'Kofiraz' isminin kullanılmasını istiyor.
Mahalle sakinlerinden Tahir Akkaya, Vanadokya isminin Kapadokya isminden referans alınarak bırakıldığını söylüyor.
Peri bacalarının 'Kofi' (başlık) ile 'faz' (kaya) sözcüklerinin birleşimi olan 'Kofiraz' ismiyle anılmasını isteyen Akkaya, şu ifadeleri kullanıyor:
2010 yılında köyümüze devlet yetkililerinden oluşan bir heyet geldi. Kapadokya'ya olan benzerliğinden dolayı buraya 'Vanadokya' ismi verildi o ziyaret sırasında. Şu an 'Vanadokya' olarak geçiyor ancak biz 'Kofiraz' olarak kullanmak ve resmiyete debu isimle geçirmek istiyoruz.
Taşların üstündeki şapka bölgemizdeki annelerin daha önce başına taktığı sarığı andırıyor, bu yüzden sarık veya başlık anlamındaki 'Kofi' ile kayanın Kürtçe karşılığı olan 'raz' kelimesinin birleşmesiyle türetilmiş 'Kofiraz' ismi. Vanadokya yerine Kürtçe olsun istedik isminin. Bu ismin tescili için de girişimlerde bulunacağız.
"Koruma kararı alındı ancak henüz bir tedbir veya yatırım yok"
Köylerindeki doğa zenginliğine yönelik yeterli yatırımın yapılmadığını söyleyen Akkaya, Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle çıkarılan peri bacalarının doğal sit alanı olarak korunması yönündeki kararı hatırlatıyor;
Buraya olan ilgi hala beklentilerin altında. Burası sit alanı ilan edilmesine rağmen devlet büyükleri tarafından henüz bir adım atılmadı. Buraya genelde bölge insanı geliyor. Yurt dışından da kafileler geliyor nadiren. Türkiye'de buna benzer yerler var oralarda olduğu gibi pansiyon, balon, mesire yerleri şeklinde yatırımlar yapılmalı. Tanıtımı da yeterli düzeyde yapılmıyor. Bizim elimizden bir şey gelmiyor, yetkililer de adım atmıyor. Hem Cumhurbaşkanlığı hem Kültür ve Turizm Bakanlığı burası için koruma kararı aldı ama henüz bir girişim yok.
"Turizme kazandırılması bölge ekonomisini güçlendirir"
Akkaya, 'Kofiraz' adı ile tanımladığı peri bacalarının turizme kazandırılmasıyla köy ve bölge ekonomisinin güçleneceğini düşünüyor;
Buradaki insanlar göç ediyor. On yıl içerisinde 130 haneden 80 hanenin altına düştü. Buraya yatırım yapılsa turizme kazandırılsa kimse göç etmek zorunda kalmaz. Bizim de devlet büyüklerinden ricamız budur.
Köylüler peri bacalarını kendi imkanlarıyla koruyor
Mahallenin bir başka sakini Feremez Özdemir de Akkaya ile benzer düşünüyor. Köye yatırımın yapılması ve tanıtımın sağlanmasını istiyor.
Özdemir, bölgeye turistik ziyaret amacıyla gelenler olsa da düzenlemelerdeki eksikliklerden dolayı bu ziyaretlerin bölgeye gerekli katkıyı sağlamadığını belirtiyor:
Gelenler oluyor ama bir tesis veya otel olmadığı için kalamıyorlar, evlerde çay içip gidiyorlar. Yol, köprü için muhtar aracılığıyla dilekçeler yazdık ama cevap alamadık.
Özdemir, Van ve ilçelerinde 2011 yılında yaşanan depremin peri bacaları üzerinde hasarlar bıraktığını ve çoğu kukuletanın (şapka) düştüğünü söylüyor.
Özdemir son olarak, "Köylüler olarak define için gelenlere veya ahır olarak kullanmak isteyenlere karşı peri bacalarını korumaya çalışıyoruz" ifadelerini kullanıyor.
Kofiraz ismi için sosyal medyada kampanyalar yapılıyor
'Vanadokya' veya 'Başkale Peri Bacaları'nın isminin 'Kofiraz' olarak değiştirilmesi için farklı dönemlerde sosyal medyada kampanyalar yapıldı.
#Kofiraz etiketiyle yapılan paylaşımlarda, söz konusu ismin yöre halkı tarafından kullanıldığına ve daha özgün olduğuna dikkat çekildi.
Hatırlatmakta yine fayda var. Başkale Peribacaları; Kofiraz olarak biliniyor..!
— Remzi Kuroğlu (@Remziserefani) March 26, 2021
Efsanevi hikayesinin olduğu söyleniyor.
Peribacalarının tepesinde ki şapkanın kadınların özellikle gelinlerin taktığı süslü şafka “kofi” benzerliği “raz” ise kayalık demektir
VANADOKYA
KOFİRAZ https://t.co/SpTdIFkfVh
Yine sosyal medya aracılığıyla düzenlenen anketlerde Kofiraz ismi ilk sırada yer alarak Vanadokya ve Başkale Peri Bacaları isimlerini geride bırakmıştı.
"Kesin korunacak hassas alan" olarak ilan edilen Van'ın Başkale ilçesinde bulunan peribacalarının adı ne olsun?
— Dr. Erdoğan Özel (@ErdognOzel) February 14, 2020
Oylayarak destek olurmusunuz?
© The Independentturkish
