Bir deniz kaplumbağasının hayatta kalma mücadelesi, kabuğundan çıktığı an başlar.

Yarım metrelik kum örtüsünün altında 6 ila 7 haftalık bir kuluçka döneminin ardından sadece 5 cm uzunluğunda olan yavru, ağır koruyucu sığınağının altından çıkıp bu iş için yeterince adapte olamamış gibi görünebilecek küçük yüzgeçlerle kendini ittirerek kumsal boyunca denize kadar emeklemelidir.

Zaten zorlu olan bu yolculukta yavru; yengeçler, deniz kuşları ve hatta fareler, vahşi köpekler veya tilkiler gibi yırtıcıların dikkatinden de (mümkünse) kaçınmak zorundadır. Bu esnada denize ulaşmak için ay ışığından faydalandıklarından, yapay ışık yavruların yönlerini şaşırmasına neden olarak hayatta kalma şanslarını azaltabilir.

Bu ilk tehlikeleri atlattığını varsayarsak, yavruyu okyanusun görünürdeki güvenliğine girdikten sonra daha fazla tehlike beklemektedir. Köpekbalıkları, başka balıklar ve ahtapotlar yollarına çıkarsa atıştırmalık bir kaplumbağa yakalama fırsatını memnuniyetle karşılayacaktır.

Bu deniz sürüngenlerinin kesinlikle hiç şansı yok gibi görünüyor. Aslında popüler bir fikre göre 1000 yavrudan sadece biri üreyebilecek erişkinliğe ulaşıyor. Fakat gerçek şu ki, hayatta kalma oranları da dahil deniz kaplumbağaları hakkında bilmediğimiz çok şey var çünkü dişi kaplumbağaların yumurtlamak için karaya çıktığı anlar dışında, bu canlılar hayatlarının tamamını denizde geçiriyor.

Yine de sayılarının dünya genelinde azaldığını biliyoruz.

Dünyada 7 deniz kaplumbağası türü var: İribaş deniz kaplumbağası (Caretta caretta), deri sırtlı deniz kaplumbağası, zeytin yeşili deniz kaplumbağası, yeşil deniz kaplumbağası, gündüz yuvalayan deniz kaplumbağası, şahin gagalı deniz kaplumbağası ve yassı sırtlı deniz kaplumbağası. Dünyadaki yaban hayatını koruma organı Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN), listedeki ilk üç türü hassas; yeşil deniz kaplumbağalarını tehlikede; gündüz yuvalayan deniz kaplumbağasıyla şahin gagalı deniz kaplumbağalarını kritik tehlikede olarak sınıflandırmıştır. Yassı sırtlı deniz kaplumbağalarının durumunu değerlendirmek içinse yeterli veri bulunmamaktadır.

Kaplumbağa sığınağı

Suudi Arabistan'ın batı kıyısındaki Yanbu şehrinin hemen kuzeyinde bulunan Ras Baridi, Dr. Hector Barrios-Garrido'ya göre sıradışı bir yer. Deniz kaplumbağası uzmanı, Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nin (KAUST) yüzde 100 iştirakı olan ve doğa koruma çabalarıyla yoğun şekilde ilgilenen Beacon Development Company'nin (BDC) bilim insanları ekibinde yer alıyor.

KAUST'ta görev yapan ve deniz biliminde dünyanın önde gelen isimlerinden biri olan Profesör Carlos M. Duarte'nin yürüttüğü kapsamlı araştırmalar, bu kıyı şeridinin Kızıldeniz'in tamamındaki en önemli kaplumbağa yuvalama alanı olduğunu gösterdi. Bazı yıllarda 360 yeşil deniz kaplumbağası ve bir avuç şahin gagalı deniz kaplumbağası, yumurtalarını bırakmak için Ras Baridi'nin kumlu sahiline çıkıyor. Benzer sayılar sadece Kızıldeniz'in diğer tarafında, Mısır kıyısı açıklarında yer alan Zabargad Adası'nda görülüyor.

Üstelik Ras Baridi'nin anakarada olduğu gerçeği de var: Dünya geneline baktığınızda deniz kaplumbağalarının yuvalama alanlarının çoğunun adalarda bulunduğunu görürsünüz. Bölgedeki deniz çayırı bolluğu bunun bir nedeni olabilir. Profesör Duarte'nin araştırması, Ras Baridi'nin Kızıldeniz'deki en büyük deniz çayırına ev sahipliği yaptığını ve bu yüzden yumurtalarını bırakırken sabit bir besin kaynağına ihtiyaç duyan deniz kaplumbağalarının yavrulaması için mükemmel olduğunu gösteriyor.

Bu özel alanı korumak ve şartları deniz kaplumbağalarının lehine çevirmek için Ba'a Vakfı (nesli tükenmekte olan türlerle doğal yaşam alanlarının yanı sıra ülkenin kültürel ve tarihi alanlarını korumaya odaklanan Suudi Arabistan merkezli kâr amacı gütmeyen kuruluş), KAUST'un araştırmasından yararlanarak Ras Baridi Deniz Kaplumbağalarını Koruma Girişimi'ni kurdu ve BDC'yi de bunun uygulamaya konmasıyla görevlendirdi.

Ana hedef, yuvalarından çıkan yavruların sayısını artırmak ve denize yolculuklarını başarıyla tamamlamalarını sağlamak. Evrimsel süreçten kaynaklanan kendi hayatta kalma stratejilerini hatırlatan bu eylem, deniz kaplumbağası popülasyonunun artmasına yardım edecek en önemli eylemlerden biri olarak görülüyor.

Sayı oyunu

Deniz kaplumbağalarının tamamı için olgunluğa erişmek on yıllar alan bir süreç: Örneğin, şahin gagalı deniz kaplumbağaları 20 ile 40 yaşları arasında değilse üremeye hazır olmaz. Fakat üremeye hazır olduklarında bu bir sayı oyununa dönüşür.

Dişi deniz kaplumbağaları ortalama üç yılda bir ürer ve yaşlandıkça bu sıklık her iki yılda bire dönüşür. Her üreme yılında 5 defaya kadar yuvalayabilirler ve bir dişi her yuvaya 100 kadar yumurta bırakabilir. Amaç, çok genç yaştaki yüksek ölüm oranlarına rağmen en azından bazılarının bir sonraki nesli üretecek kadar uzun yaşayacağı beklentisiyle çok sayıda yavru vermektir.

Ve geçen yüzyıla kadar doğanın bu stratejisi fazlasıyla işe yarıyordu. Bu sürüngen grubu, Dünya gezegeninin en dirayetli hayatta kalanlarından ve en az 180 milyon yıldır aşağı yukarı aynı biçimde buradalar.

Dr. Barrios-Garrido şöyle söylüyor:

Dinozorların zamanından sağ çıktılar ve şimdi nesilleri tehlikede. Biz insanlar bir meteroitten daha mı kötüyüz?

Mevcut tehditler ortada. Dünya genelinde deniz kaplumbağaları yumurtaları, yağ içeriği, etleri ve girift haldeki kabukları için sömürülüyor. Kimyasal kirlilik ve plastik yutmaları (plastik poşetler en sevdikleri yiyeceklerden biri olan denizanasını andırıyor) giderek daha sorunlu hale gelirken kazara ticari balık ağlarına yakalanarak da boğuluyorlar. Özellikle yoğun turist çeken yerlerde yuvaladıkları sahillerin imara açılarak yok olması da başka bir büyük sorun. Ve tabii ki, daha önce bahsi geçen ve yumurtadan çıktıkları anda türü tehlikeye sokan ışık kirliliği de sorunlardan biri.

Bilim insanları uzun vadede sıcaklıkların ve deniz seviyelerinin yükselmesinin ne gibi etkileri olabileceğinden de endişe duyuyor. Sıcaklık, kuluçkaya yatırılan kaplumbağa yumurtalarının cinsiyet oranını belirler: Ortam ne kadar sıcaksa o kadar çok dişi yavru olur. Dolayısıyla küresel ısınma, deniz kaplumbağaları farklı bir enleme göç etmediği sürece kaplumbağalarda bir cinsiyet dengesizliğine yol açabilir.

Öte yandan yükselen deniz seviyeleri, yuvalama alanlarının kaybolmasına ve yuvaların yumurtalar çatlamadan önce deniz suyuyla dolması durumunda daha çok yuvanın mahvolmasına neden olabilir. Profesör Duarte'ye göre bu, daha şimdiden Ras Baridi'de son iki yılda birçok yuvalamanın başarısızlıkla sonuçlanmasına yol açtı.

Görünüşe göre, deniz kaplumbağalarının her zaman aynı yuvalama ve beslenme alanlarına dönme eğilimi ve deniz seviyesine yakın yuvalama sahillerine bağımlılıkları (bu bütün türlerin paylaştığı evrimsel bir özellik) artık uzun vadede popülasyonlarının azalmasına katkıda bulunuyor.

Ras Baridi'deki zorluk

Kaplumbağa trafiğinin yoğunluğuna rağmen Ras Baridi, insanlara yakınlığın getirdiği kendine has zorluklarla karşı karşıya.

Sorunlardan biri insanların bölgeyi ziyaret ettiğinde sahil boyunca araç kullanmasından kaynaklanıyor. Bu, kaplumbağalar için felakete dönüşme potansiyeli taşıyan bir mesele çünkü araçlar, yuva yapılan kumu sıkıştırır.

Dr. Barrios-Garrido "Dişi kaplumbağa, yumurtalarını bıraktığında kumu kazar ve bu, yavruların nefes alabilmesi ve kazarak dışarı çıkabilmeleri için kumu daha yumuşak hale getirir" diyor.

Sadece üzerinde yürüseniz bile, kumu sıkıştırdığınızda, bu süreç zorlaşır. Ve kumu sıkıştıran şey bir otomobilse çok daha kötü olacaktır. Hatta bu, yumurtaları ezebilir.

Proje direktörü Dr. Ricardo Oliveira Ramalho'ya göre, yakındaki Yanbu Çimento Fabrikası için yapılan yeni yollar ve duvarlar da dahil olmak üzere kıyı şeridinin imara açılması da son yıllarda yuvalama alanlarına zarar verdi. "Dişi deniz kaplumbağalarının belki de yuvalarını kazmak için ideal bir yer arayarak kumsalda daha yukarı doğru hareket etmeye çalıştığını ve yolları geçmek ya da sahile dönmeden önce çimento şirketinin çevre duvarı boyunca yürümek zorunda kaldığını görüyoruz" dedi.

Bir de fabrikadan çıkan çimento tozu meselesi var. 1999'da yapılan bir çalışma, her gün yaklaşık 120 ton civarında kısmen işlenmiş çimento tozunun yakındaki kumsallara estiğini ve ıslak kumla temas ettiğinde katılaşarak kalın kabuklar oluşturduğunu tespit etmişti. Yavruların sadece yüzde 40'ı bu kabukla kaplı yuvalardan başarıyla çıkabildi. Neyse ki kabuk ortadan kaldırıldığında yavruların başarı oranı yüzde 80'e yükseldi.

Çalışmanın yayımlanmasından bu yana Yanbu Çimento Şirketi, Ras Baridi sahiline esen çimento tozu miktarını azaltmak için fabrikada sürekli olarak toz bastırma sistemlerine yatırım yapıyor. Çimento şirketi, Ba'a Vakfı sayesinde bölgedeki koruma çabalarının da önemli bir paydaşı haline geldi.

Aslına bakılırsa, Ras Baridi Deniz Kaplumbağalarını Koruma Girişimi'nin kurulmasından bu yana Ba'a Vakfı, Ras Baridi'nin deniz kaplumbağalarını aktif olarak korumak için işbirliğinde bulunabilmeleri amacıyla tüm özel sektör ve kamu sektörü paydaşlarını bir araya getirmede rol oynuyor. Paydaşlar birlikte insan faaliyetlerinin Ras Baridi'deki deniz kaplumbağası popülasyonunu nasıl tehlikeye soktuğu konusunda farkındalık yaratıyor. Deniz kaplumbağalarının üreme ve yuvalama faaliyetlerini takip ederken mevcut koruyucu önlemleri denetleyecek ve uygulayacak çalışanlar işe alma planları da var.

Vakıf, insanların otomobilleriyle fiziksel olarak kumsala girmesini engellemek için yeni çitler yerleştiren Savunma Bakanlığı'nı ve projeyi denetlemesi için Çevre, Su ve Tarım Bakanlığı'nı da sürece dahil etti.

Ba'a Vakfı Genel Müdürü Bader Alrabiah "Her ekibin kendi uzmanlık alanı var ve koruma çabalarımızı dünya standartlarına çıkarmak için birlikte çalışıyorlar" diyor.

Çözüm arayışı

Ras Baridi'deki yaban hayatını koruma çabaları, bölgedeki daha ivedi tehditlerin üstesinden gelmenin yanı sıra araştırma, eğitim ve faaliyet içeren girişimleri de kapsıyor.

Örneğin, doğal hayatı koruma savunucuları herhangi bir şekilde tehlikede olan yumurtaları yuvalarından çıkarabilir ve doğal ortamında bir kuluçkaya yerleştirebilir. Böylece kuluçka dönemi ve yumurtadan çıkma oranları yakından izlenebilir. Ve yumurta çatladıktan sonra yavru kaplumbağalar kumsala geri bırakılabilir ve hayatta kalma şanslarını en iyi hale getirmek için denize yönlendirilebilir.
 

Yuvalayan bir kaplumbağayla bir araştırmacı (BDC/Hector Barrios-Garrido)

Araştırma, yaban hayatı koruma projesinin önemli bir bileşeni çünkü toplanan veriler BDC ve KAUST'tan bilim insanlarının türlerin ekolojisini ve hayatta kalmaları için daha fazla ne yapılabileceğini daha iyi anlamalarını sağlayabilir.

Proje ayrıca sahil erozyonunun (mevcut yuvalama alanını küçültebilecek başka bir tehdit) yükselen deniz seviyeleriyle mi bağlantılı olduğunu, yoksa daha yerel bir sorun mu olduğunu araştıracak. Dr. Ramalho ayrıca kumsalın mevcut kalitesini yuvalama için iyileştirmek adına neler yapılabileceğini belirlemek amacıyla yakında bir değerlendirme yapılacağını söylüyor.

Son unsur, özellikle bölgedeki okul çağındaki çocuklar için bir eğitim ve çevre bilinci programı olacak. Çocukların bölgeye getirilebilmesi ve hatta, doğal dünyadaki en büyülü yaban hayatı olaylarından birini, kaplumbağaların yuvalarından çıkışını izlemesi umuluyor. Gelecekte de halkın geneli için turlar düzenlenebilir. Bu, onların kaplumbağaların korunmasından haberdar olmalarını ve bunu umursamalarını sağlamanın olası bir yolu.

Kaplumbağaları kurtarmak bütün ekosistemi kurtarmaktır

Dr. Barrios-Garrido, Ras Baridi yuvalarının uzun vadede geleceğini garanti altına almanın önemli olduğunu söylüyor, üstelik sadece kaplumbağalar için de değil. Deniz kaplumbağalarının varlığı, (beslendikleri yer olan) deniz tabanından sahillere fayda sağlıyor çünkü yumurtaları ve yavruları aracılığıyla ekosistemdeki diğer canlıların beslenmesine yardım ediyorlar. Ve nisandan kasıma kadar 6 ay süren uzun bir çiftleşme mevsimi var. Aslında, bir bütün olarak habitatın üretkenliğini artırarak bütün bir ekosistem için kilit taşı niteliğinde bir tür görevi görüyorlar.

Dr. Ramalho "Korunan bir şemsiye tür olarak da çok iyi işlev görüyorlar" diye ekledi.

Bu programın uygulamaya koymayı planladığı küçük eylemlerin büyük fark yaratabileceğini göstermeyi umuyoruz. Bir yuvadan denize yüzen 50 kaplumbağa yerine 100 kaplumbağa olursa bu yüzde 100'lük bir artış anlamına gelir.

Dr. Barrios-Garrido da aynı fikirde. "Popülasyonu kurtarmak istiyorsak hayatta kalan yavru sayısını artırmamız gerek" diyor.

Balıkçılıkta balıkla birlikte başka canlıların da yakalanmasını azaltmak, denizdeki kirliliği en aza indirmek için önlemler almaya devam etmeliyiz ama en önemlisi, yavru deniz kaplumbağalarının hayatta kalma oranlarını artırmak. Suya girdikten sonra köpekbalıkları var, ahtapotlar var. O noktadan sonra yapabileceğiniz pek bir şey yok.

Artık her şey insanlara bağlı; iyi eylemler de, kötü eylemler de.

Gelecekte kızımı görmek ve elimden gelenin en iyisini yaptım demek istiyorum. Bununla sorunumun olmamasını istiyorum.

Sonuçta, kaplumbağalar milyonlarca yıldır yeryüzünde. Ve Dr. Barrios-Garrido'nun dediği gibi, yok oluşlarının bir parçası olmayı gerçekten istiyor muyuz?

Suudi Yeşil Girişimi, Suudi Arabistan'ın iklim değişikliğiyle mücadele amaçlı yekpare devlet yaklaşımıdır

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/climate-change/sgi

Independent Türkçe için çeviren: İrem Oral