Graham Fuller Türkiye’nin yakından tanıdığı bir isim. 1961 - 1987 yıllarında CIA’in etkili pozisyonlarında yer alan Fuller sonrasında da 30 yıl kadar “gölge CIA” diye bilinen RAND Corporation’ın baş analistlerinden biri olarak çalıştı. Görevde bulunduğu süre boyunca, ABD’nin Türkiye ve Ortadoğu politikalarının belirlenmesi ve uygulamasında rol oynayan isimlerden biri olan Fuller, bu dönemde “Ilımlı İslam” terimini siyasal literatüre katan analistler arasında yer aldı. Bir dönem Müslüman Kardeşler’i bir dönem de kendi tanımlamasıyla “Gülen hareketini” Ilımlı İslam modeli çerçevesinde desteklenmesi gereken akımlar arasında saydı. Fethullah Gülen’in ABD’ye yerleşmesi sürecinde oturma izni alması için tavsiye mektubu yazan eski devlet görevlilerinden olan Fuller’in 15 Temmuz darbe girişiminin arkasındaki isimlerden biri olduğu da öne sürülmüş ve hakkında yakalama kararı çıkartılmıştı. Son yıllarda Kanada’ya yerleşen ve Simon Fraser Üniversitesi’nde dersler veren Fuller halen özellikle İslam coğrafyası üzerine kitaplar ve makaleler yazmayı sürdürüyor.
Fikirleri halen, ABD “derin devleti” içindeki en azından bir kesimin güncel eğilimlerini göstermesi yönüyle önem taşıyan Fuller son olarak “Türkiye kontrolden çıktı mı” başlıklı bir yazı kaleme alarak Türkiye’nin İslam dünyasındaki rolünü değerlendirdi. 2 Aralık tarihinde Graham Fuller’in kendi sitesinde yayımlanan ve farklı yayın organlarında haberleştirilerek çeşitli çevrelerde tartışılmaya başlanan makalenin tam metin çevirisini ABD devleti içindeki belli eğilimleri ortaya sermesi açısından okurlarımızın dikkatine sunuyoruz.
Türkiye kontrolden çıktı mı?
Graham E. Fuller
Türkiye kontrolden çıktı mı? Şu anda ABD ve bazı Avrupa politik çevrelerinde dolaşan pek çok analiz, bu konuda fikir birliğine varmış gibi görünüyor.
Ama kısa cevap, hayır, Türkiye kontrolden çıkmadı. Yine de, “küresel liderliğinin” durumuna dair kendi dar ve benmerkezci saplantısıyla ABD'nin buna inanması anlaşılır.
Türkiye’yi "kontrol edebilme" olanakları açısından NATO, AB ve hatta Rusya ve Çin de hüsrana uğrayabilir. Zira gidişat, dünyanın karmaşık bir bölgesinde kendi belirlediği yeni ve gelişmekte olan kimliğini ve özgüvenini keşfederken güç gösteren bir Türkiye’ye işaret ediyor.
Bunu anlamanın anahtarıysa bizim Batı'da Türkiye'nin ne olmasını istediğimize bakmak değil; Türkiye'nin dünyadaki kendi yerini nasıl gördüğüne bakmaktır. Bugün. Peki şu an Ankara'yı yönlendiren başlıca etkenler nelerdir?
Türk İmparatorluk Geleneği: Yaklaşık 7 yüzyıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu, diğer tüm Müslüman imparatorluklardan daha büyük bir coğrafi alana hükmetti. Türk hükümdarlarının tarihsel hafızasında, geniş jeopolitik terimlerle düşünmek özel bir yere sahiptir. (Örneğin, bkz. Netflix'teki Rise of Empires: Ottoman) Osmanlı İmparatorluğu, Hindistan ve Endonezya'da bile nüfuza sahipti. Gerçekten, modern Türk devletinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün yönetiminde dar şekilde tanımlanmış modern Türk ulus devletinin kısa arası vardı sadece. Ancak bu tür Türk jeopolitik düşüncesinin artık modası geçmiş durumda. Öyleyse tüm bunlar sadece Yeni Osmanlıcılık mı? Hayır, bundan çok daha fazlası.
Türkiye'nin çağdaş jeopolitik vizyonu: Bugün Türkiye'de geçerli olan büyük jeopolitik vizyonun sahibi olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın eski Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu anılabilir. Bu vizyon, Türkiye'nin Avrupalı bir güç, bir Balkan gücü, Akdeniz gücü, Orta Doğu gücü, Kuzey Afrika ve hatta sınırlı bir Afrika gücü, Kafkas gücü, Orta Asya gücü, bir Avrasya gücü ve bilhassa Müslüman bir güç olarak kabul edilmesi gerektiği söylenerek özetlenebilir. Tüm bu iddialı talepler için bol miktarda tarihsel gerekçe var. Ve bu köklü tarihsel vizyon bir kez özümsendi mi, sonraki herhangi bir Türk lider tarafından önemli ölçüde tersine çevrilmesi olası değil.
Türkiye ve İslam: Bugün Ortadoğu'daki iki büyük İslami rakip, uzmanların düşündüğü gibi İran ve Suudi Arabistan değil, Türkiye ve Suudi Arabistan'dır. Türkiye, Riyad için ezici güçte bir jeopolitik rakiptir. Türkiye, ılımlı ana akım Sünni İslam'ı temsil eder ve İslam mistisizmine (tasavvuf) sempati besler; bunlar, Riyad'ın nefret ettiği niteliklerdir. Erdoğan 2013'ten bu yana yurtiçindeki muhaliflere karşı giderek sertleşme eğilimine girse de ülke teknik olarak hâlâ bir demokrasi ve Erdoğan önemli yerel seçimleri kaybetti. Ancak Suudi Arabistan'ın yöneticileri ve çoğu Arap devletinin otokratları, herhangi bir biçimde demokrasi düşüncesi karşısında ürperir. Gerçekten de, popüler demokratik İslamcılık, Riyad'ın en yaratıcı kabusu. Çağdaş İslamcı hareketler arasında demokratik kurumları kabul eden, seçimlere katılan, nispeten ılımlı ve onlarca yıldır Filistin dışında hiçbir yerde terörizme karışmamış Müslüman Kardeşler'den korkmaları bundan. Bu yüzden, Müslüman Kardeşler'in bölgedeki pek çokları tarafından "terörist örgüt" olarak tanımlanması, her ne kadar saf Amerikalı politikacılar Mısır-Suud-İsrail destekli bu tanımlamayı desteklemeyi uygun bulsa da, gülünçtür. Suudiler ve Mısırlılar, Müslüman Kardeşler'in askeri bir darbeyle devrilene kadar demokratik süreçleri kabulünden ve bu süreçlere katılımından (Müslüman Kardeşler, 2012'de Mısır'da bir seçim kazandı) korkuyor.
Bu arada, ne Pentagon ne de ABD Dışişleri Bakanlığı, Müslüman Kardeşler'in "terör örgütü" kriterini karşıladığını düşünüyor. Katar da öyle düşünmüyor ki bu, Suudilerin Katar rejimini devirmeye çalışmasının sebeplerinden biri. Körfez hükümdarlarının hepsi, bugün Arap dünyasında ifade özgürlüğüne en yakın şeyi temsil eden Katar merkezli El Cezire uydu televizyonundan nefret ediyor. Katar, tıpkı Ankara gibi, siyasetteki geleceği bir süre birçok Müslüman ülkede yasalara uygun olarak devam edecek nispeten modern ve ılımlı bir İslamcı örgütle bağlarını koparmak istemiyor. Katar Türkiye'de büyük bir yatırımcı ve finansal destek kaynağı olurken, Türkiye'nin Katar'a askeri destek vermesi tesadüf değil.
Müslüman Dünyası'nın Liderliği: Türkiye bugün dünyada kendisine kilit bir rol biçmeye, kilit bir rol olmasa da Müslümanların sesi olarak önemli bir rol biçmeye çalışıyor. Bu iddialı hedef, diğer rakip Müslüman devletler tarafından her zaman iyi karşılanmamakta. Ama burada şunu sormalıyız: Başka kim, böyle bir Müslüman devletlerin sözcüsü olma iddiasında bulunabilir? Riyad? Suudi Arabistan, etkisi yalnızca, Müslümanların Mekke ve Medine'deki Kutsal Yerleri'ne sahip olması ve yoksul Müslüman ülkeler arasında hoşgörüsüz İslam biçimi Vahhabilik'i yayan petrol kesesinin gücüne dayanan jeopolitik bir şakadır. Bunun dışında, acımasızca ifade edilirse, Suudi Arabistan tarihsel derinlikten yoksundur (Hz. Muhammed'in doğum yeri olması ve onun hızla kuzeye kayan ilk küçük Müslüman devleti olarak geçen kısa dönem hariç). Suudi Arabistan'ın ciddi bir yerli kültürü, derinlikli bir entelektüel geleneği, bilimi ya da teknolojisi, keşfi yoktur; donmuş dinsel zihinlerin olumsuz etkileri altında, petrol dışında farklı bir ekonomisi olmayan ve hâlâ önemli ölçüde yabancı kimseler tarafından yönetilen bir ülkedir. Suudi Arabistan'ın İslami vizyonu, Vahhabi İslam biçimi esasen İslam'da haram (dinen yasak) olarak değerlendirilen her şeyin bir derlemesine ve Müslümanları meşru Müslümanlar olarak kabul etmeyen bağnaz dışlayıcı kriterlerin teşvik edilmesine dayanan, yozlaşmış ve çökmekte olan bir Kraliyet Ailesi tarafından zayıflatılmıştır. Ve onun daha demokratik süreçleri anımsatan her şeye karşı hastalıklı bir korkusu vardır.
Mısır, yaklaşık yarım yüzyıl önce Ortadoğu'da önemli bir jeopolitik rol oynuyordu ancak Camp David sözleşmesinde etkisizleştirilmekten kurtulamadı ve bugün, sert diktatörlük altında yoksul ve vizyonsuz. Peki Müslüman dünyasında başka hangi devlet söz sahibi olabilir? İran bir anlamda tarihi ve kültürel derinliğe, çeşitli ve kendi kendine yeten bir ekonomiye, entelektüel güce ve kendisine karşı kötü tasarlanmış, sakatlayıcı yaptırımlar kaldırıldı mı ona iyi hizmet edecek bir devlet geleneğine sahiptir. Endonezya önemli bir rakip olabilir fakat ancak gelecekte.
Kısacası, Türkiye'nin Müslüman Dünyası’nın çıkarlarının kendinden menkul sözcüsü olma rolüne çok az rakip var. Mısır'ın 1960'larda hüküm süren pan-Arabist lideri General Cemal Abdülnasır'a neden pan-Arabizm davasını benimsediği sorulmuştu. Abdülnasır "Mısır açıkça bir aktör olma arayışında bir rolü benimsedi," diye yanıtladı. Kısacası, Abdülnasır, iyice idrak ettiği zamanın ruhuna cevap veriyordu. Aynı şey bugün Türkiye'de Erdoğan için de söylenebilir; yokluğunda büyük ölçüde derin bir kargaşaya saplanmış görünen Müslüman dünyasında bir tür liderlik ve vizyona dair aşikar ihtiyaç.
Türkiye'nin, İsrail'in Körfez yöneticileri tarafından aceleyle tanınmasında Filistinlileri kaderine terk etmeyi düşünmemesinin bir nedeni, Müslümanlara zulm edilmesine dair en büyük modern örneklerden biri hakkında meşru biçimde konuşabilmektir. Müslümanların çoğu bu görüşe katılacaktır.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP) -
2/30
24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters) -
3/30
23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters) -
4/30
22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP) -
5/30
21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP) -
6/30
20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP) -
7/30
19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP) -
8/30
18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP) -
9/30
18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP) -
10/30
16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters) -
11/30
15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters) -
12/30
14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP) -
13/30
13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP) -
14/30
12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters) -
15/30
11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP) -
16/30
10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters) -
17/30
9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP) -
18/30
8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP) -
19/30
7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP) -
20/30
6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP) -
21/30
5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP) -
22/30
4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP) -
23/30
3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP) -
24/30
2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters) -
25/30
1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP) -
26/30
31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP) -
27/30
30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP) -
28/30
29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP) -
29/30
28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP) -
30/30
27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters)
Türkiye ve İran: Bu iki devlet, Mısır dışında, muhtemelen Ortadoğu'nun iki ağır sıklet devletini temsil ediyor. İran'ın rolü ancak daha iyiye gidebilir. Ankara ve Tahran, birkaç yüzyıl önce ciddi Sünni-Şii rakiplerdi ancak devasa ortak sınırlarına rağmen bir yüzyıldan fazladır aralarında hiç savaş olmadı. İran İslam Cumhuriyeti, bölgede ezilen Şiilerin haklarını savunuyor ancak kendisini bu bakımdan “Şii gücü” olarak değil, Müslüman bir güç olarak görüyor. İran, Müslüman Kardeşler de dahil olmak üzere birçok Sünni grupla iyi ilişkiler aramakta. İran aslında şu anda Batı'ya düşman; bu, her iki tarafın da eşit derecede suç ve paranoya paylaştığı bir durum.
Batı'yla olan bu açmaz sonsuza kadar sürmeyecek. Ancak Türkiye gibi İran da Ortadoğu'nun sömürgecilik-karşıtı, batı-karşıtı geleneklerinin çoğunda pay sahibi. Hoşunuza gitsin gitmesin, bu gelenekler ve dürtüler Fas'tan Çin'e, Afrika ve Latin Amerika'ya kadar halen mevcut. Türkiye ve İran, birkaç taktik jeopolitik rekabet nedeniyle birbirlerine karşı aksi komşular olabilir ancak bu rekabetin kontrolden çıkması pek olası değil. Ve İran, Türkiye'den bile daha fazla bir Avrasya gücüdür; bu nedenle Rusya, Çin ve Pekin'in belki de önümüzdeki on yıllar boyunca dünya jeopolitiğinin en önemli parçası olacak olan Bir Kuşak Bir Yol amaçları için büyük önem taşımaktadır.
Avrupalı bir güç olarak Türkiye: Türkiye'nin NATO üyeliği, ona Avrupa jeopolitik düşüncesinde en ön sıradan yer veriyor. Ankara'nın mülteci meselesini manipüle etmesi de Avrupa'yı endişelendiriyor. Türkiye şu anda yaklaşık 4 milyon kişiyi ülkeye kabul etmiş halde; bu, dünyadaki mültecilerin neredeyse yüzde 64’ü. Bugün Almanya'da yaşayan yaklaşık 7 milyon Türk'e rağmen Avrupa, kısmen Müslümanlara karşı kültürel önyargılar nedeniyle Türkiye'yi AB'ye kabul etmekte her zaman isteksiz olmuştur. Türkiye'nin Rus yapımı S-400 uçaksavar sistemini satın alması NATO'yu derinden üzüyor. Ancak NATO ve AB sıkışmış durumda. Türkiye teknik olarak Avrupa'nın bir parçasıdır; NATO, Ankara'nın Batı'nın strateji masasındaki önemli bir koltuğun biletidir. Türkiye o koltuğu korumak isteyecektir. Nihayetinde Avrupa, huysuz ve bağımsız bir Türkiye'yi dışarı atarak gelecekteki nüfuzunu da kaybedeceğine onu Avrupa konseyleri içinde tutmayı tercih eder.
Avrasya gücü olarak Türkiye: Türkler etnik olarak Asya kökenlidir, bin yıl önce Baykal Gölü'nden batıya göç etmiştir. Türk dili, dil yapısı açısından, Farsça veya Arapçaya nazaran Japoncayla daha fazla ortak noktaya sahiptir (Japoncayla ilişkisi olmasa da). Bin yıldan fazla bir sürede çeşitli Türk boyları batıya göç etti ve nihayet Osmanlılar Anadolu'ya ulaştı. Ancak diğer Türk halkları hâlâ Avrasya'ya dağılmış durumda: Uygurlar, Özbekler, Tatarlar, Kazaklar, Kırgızlar, Türkmenler, Azeriler; nispeten yakın diller. Dolayısıyla Orta Asya, Türkiye'nin tarihsel belleğinde hâlâ önemli bir yer tutuyor ve Türkiye onlarla daha yakın bağlar arıyor.
Rusya'nın görüşleri: Rusya, tarihsel olarak, yüz yıllardır Çin'deki Uygurlar hariç tüm bu Türk halklarını kapsayan çok etnikli Rus İmparatorluğu'na yönelik olası bir tehdit olarak gördüğünden pan-Türkizmden korktu. Rusya, Türkiye'nin Orta Asya'daki bağlarından ve çıkarlarından hâlâ rahatsız. Ancak dünyadaki önemli bir orta güç olarak Türkiye, Rusya'nın görmezden gelemeyeceği kadar önemli. Nitekim Moskova, gerilimlere rağmen Türkiye'yle iyi bağlarını sürdürmek için elinden geleni yapmaya çalışıyor. Bu, Avrupa’nın Türkiye’ye bakışını andırıyor: İlişkini kesemeyeceği kadar önemli bir güç, bu nedenle Türkiye’nin Avrupa’nın da belalısı olmasından her zaman memnun olan Moskova, müsamaha gösteriyor.
Türkiye ve Çin: Çin'in Avrasya'daki devletleri Avrupa'ya bağlayan son derece iddialı Bir Kuşak Bir Yol projesi, bu yüzyılın en vizyoner projesi ve küresel düzeni yeniden şekillendirmeyi vaat ediyor. Türkiye bunun bir parçası olmak istiyor ve Pekin buna razı. Türkiye, Orta Asya'daki Çin varlığı için olası bir kolaylaştırıcı da olabilir olası bir rakip de. Burada, özellikle Uygur meselesi gibi Müslüman duyarlılıklarını içeren potansiyel Müslüman dayanışması sorunları ortaya çıkıyor. Çin, Orta Asya'da İslam'la uğraşmak zorunda kalacak; Türkiye, yardım edebilir. Türkiye'nin Çin'le ilişkilerinde zaman zaman gerginlikler ve bir miktar rekabet olacak ama iki ülkenin ilişkisi birbirleri için önemleri nedeniyle uzun vadede kalıcı olacak. Tıpkı Rusya konusunda olduğu gibi, Yeni İpek Yolu projesi ilerlerken Çin ve Türkiye'nin birbirine ihtiyacı var.
Türkiye, özellikle de ekonomisi bel verirken, bütün bu iddiaları aynı anda taşıyarak tabağına yiyebileceğinden fazlasını almış olabilir. Fakat Türkiye'nin “sadık bir Batı müttefiki” olduğu o eski güzel günlere özlem duyan Batı için o günler sonsuza dek geride kaldı. Bu Türk iddialarının temelini ve kapsamını anlamak, gelecek yıllarda Türkiye'yle ilişkileri yönetmek için vazgeçilmezdir; çünkü ABD, uluslararası siyaset kulvarındaki hakim rolünü gitgide kaybetmeye devam ediyor ve yeni bölgesel güçleri kabul etmek zorunda kalıyor.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
https://grahamefuller.com
Independent Türkçe için çeviren: Onur Bayrakçeken
