Haziran ve temmuz aylarında Para Politikası Kurulu toplantıları sonrası faizlerde değişikliğe gitmeyen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) politika faizini yine değiştirmeyerek yüzde 8,25'te bıraktı. 

Faiz oranının yüzde 24 seviyelerinde olduğu Temmuz 2019'dan bu yana politika faizi 1475 baz puan indirilmişti. 

Karar öncesi 7,29  lira seviyesinde değerlenen Dolar/TL, karar sonrası 7 lira 35 kuruşu aştı. Gün içerisinde en düşük 8,62'yi gören Euro/TL ise 8 lira 70 kuruşun üzerinde.

“Döviz kuru ve kredilerdeki gelişmeler dezenflasyonist etkiyi sınırlıyor” 

Merkez Bankası, internet sitesinden yaptığı açıklamada temmuz açıklamasında olduğu gibi mayıs ayında başlayan ekonomik toparlanmanın güç kazandığını belirtti. 

Geçen aydan farklı olarak ticari kredilere de değinen Merkez Bankası son dönemde ticari kredilerde normalleşme eğiliminin gözlendiğini belirti. 

Ertelenen talep ve salgın tedbirleri için uygulanan likidite ve kredi politikaları kapsamında ithalatta canlanmanın gözlendiğini açıklayan Merkez Bankası “Bu politika tedbirlerinin kademeli olarak azaltılmasıyla dengelenmesi beklenmektedir” dedi. 

Turizmde seyahat kısıtlamalarının hafifletilmesiyle kısmi iyileşmenin başladığını açıklayan TCMB, yükselen döviz kuruna da değindi:
 

Salgına bağlı birim maliyet artışlarına ilave olarak döviz kuru ve kredilerde yaşanan gelişmeler talep yönlü dezenflasyonist (fiyat artış hızının azalması) etkileri sınırlamakta ve çekirdek enflasyon göstergelerinin eğilimlerinde yükseliş gözlenmektedir.

Son dönemde hem Merkez Bankası hem BDDK tarafından atılan likidite sıkılaştırma adımlarıyla ilgili de Merkez Bankası, “Salgın dönemine özgü finansal düzenlemelerin kademeli olarak normalleştirilmesi ve son dönemde likidite yönetimi kapsamında atılan sıkılaştırma adımlarının, makrofinansal istikrarı destekleyeceği değerlendirilmektedir” ifadesine yer verdi. 

TCMB, salgının ilerleyişine bağlı olarak iç ve dış talep koşullarının seyrine dair belirsizlikler önemini koruduğunu da vurguladı. 

Politika faizi değişmiyor ancak faizler yükseliyor

Merkez Bankası’nın politika faizi olarak kabul ettiği ve bugün de yüzde 8,25 seviyesinde bıraktığı faizin adı “bir haftalık repo faizi”. 

Ancak TCMB’nin bankalara, dolayısıyla piyasaya kaynak (fon) sağlarken kullandığı üç diğer yol daha var: Piyasa Yapıcı Bankalar için Politika Faizi, Gecelik Fonlama Faizi  ve Geç Likidite Penceresi (GLP) Faizi. 

Akbank, Denizbank, HSBC, QNB Finansbank, Türk Ekonomi Bankası, Ziraat Bankası, Vakıfbank, Garanti Bankası, Halk Bankası, İş Bankası, Yapı ve Kredi Bankası’nı kapsayan Piyasa Yapıcı Bankalar için politika faizi yüzde 7,25 oranında uygulanıyordu. Ancak bu uygulama geçtiğimiz hafta kaldırıldı ve diğerleri gibi yüzde 8,25’lik faiz oranını kullanmaya başladılar. 

Konuyu “Kendime Yazılar” adlı blogunda ele alan Ekonomist Mahfi Eğilmez’e göre bu düzenleme, TCMB ortalama fonlama maliyetini yukarı çekiyor. 

Hem piyasa yapıcı hem normal bankalar için politika faizleri, gecelik fonlama faizleri ve GLP faizinin ortalamasına “Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi” deniyor. 16 Temmuz’da yüzde 7,34’e kadar gerileyen ortalama faiz, bugün yüzde 9,37'ye kadar yükselmiş durumda. 

Merkez Bankası’nın ağırlık verdiği diğer iki fonlamaya yöntemi Gecelik Fonlama Faizi  ve Geç Likidite Penceresi (GLP) Faizi. 

Bir gece boyunca para kazanmaya devam etmek isteyen bankalar, paralarını Merkez Bankası'na yatırarak faiz geliri elde edebiliyor. Yani Merkez Bankası, bankalardan borç almış oluyor. Benzer şekilde hesabını kapatmak isteyen bankalar, gecelik olarak Merkez Bankası’nın parasını borç olarak alabiliyor. Bu işleme “gecelik fonlama” deniyor.

Bu fonlamada kullanılan iki tür faiz oranı var.  Merkez Bankası’nın borç aldığı borç alma faizi ve borç verdiği borç verme faiz oranı. Hâlihazırda yüzde 6,75 ve yüzde 9,75 seviyelerinde olan borç alma ve verme faiz oranları arasındaki fark da faiz koridorunu oluşturuyor. Yani burada da faizler yüzde 9,75’e kadar çıkabiliyor. 

Son olarak saat 16:00’a kadar hesaplarını denkleştirememiş bankaların açıklarını kapatmak üzere başvuracağı adres yine Merkez Bankası.

TCMB, son borç veren makam olarak, gün sonu ödeme sistemlerinde oluşabilecek sorunların önüne geçmek amacıyla bankalara  limitsiz vadeli TL borçlanma imkanı sunabiliyor. Ya da aynı koşullarda TL borç verme imkânı da olabiliyor. İşte bu işleme “Geç Likidite Penceresi” (GLP) deniyor ve mevcut durumda seviyesi yüzde 11,25. 

Bankaların, politika faizi hariç gecelik fonlama ve GLP’ye yönelmesi yüzde 8,25’lik faizden çok daha yüksek faiz oranını kullandıkları, dolayısıyla piyasada örtülü bir faiz artışı olduğunu gösteriyor.

Independent Türkçe