Danıştay 10. Dairesinde, Ayasofya'nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararın iptali kararlaştırıldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Danıştay'ın kararının ardından Ayasofya'nın ibadete açılması kararını imzaladı.

Kararı Twitter hesabından "Hayırlı olsun" notuyla paylaşan Erdoğan'ın imzaladığı belgede şu ifadeler yer aldı:

"İstanbul İli, Fatih İlçesinde bulunan Ayasofya Camiinin müzeye çevrilmesi hakkındaki 24/11/1934 tarihli ve 2/1589 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Danıştay Onuncu Dairesinin 2/7/2020 tarihli ve E:2016/16015, K:2020/2595 sayılı Kararı ile iptal edildiğinden, Ayasofya Camiinin yönetiminin 22/6/1965 tarihli ve 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun 35 inci maddesi gereğince Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasına karar verilmiştir"

İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bu akşam saat 20:53'te millete sesleniş konuşması yapacağını duyurdu.

Danıştay 10. Dairesi'ndeki duruşmaya, davacı Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneğinin Başkanı İsmail Kandemir, dernek avukatı Selami Karaman ve Cumhurbaşkanlığı avukatı katıldı.

Karaman, Ayasofya'nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararının hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek, iptalini istedi.

Danıştay'ın, İstanbul'daki Kariye Camisi'ni müzeye dönüştüren 1945'teki Bakanlar Kurulu kararını iptal ettiğini hatırlatan Karaman, bu kararın Ayasofya için de emsal teşkil ettiğini vurguladı.

Danıştay 10. Dairesi, Sürekli Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği'nin Ayasofya'nın camiden müzeye dönüştürülmesine yönelik Bakanlar Kurulu Kararı'nın iptali istemiyle açtığı davayı, bugün karara bağladı.

Söz konusu Bakanlar Kurulu kararını iptal edene Danıştay, kararın gerekçesini, “Ayasofya'nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olduğu ve cami olarak toplumun hizmetine sunulmasına bağladı. Danıştay, kararın gerekçesinde Ayasofya'nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olmasını ve cami olarak toplumun hizmetine sunulmasını gösterdi.

Danıştay'ın Ayasofya kararı / Fotoğraf: İHA

Danıştay'ın kararı şöyle:

"Dava konusu Bakanlar Kurulu Kararı, yukarıda yer verilen mevzuat, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve AİHM kararları kapsamında değerlendirildiğinde; Ayasofya'nın, statüsü muhafaza edilerek hukuk düzenimizle güvence altına alınan, özel hukuk tüzel kişiliğini haiz mazbut vakıf niteliğindeki Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı'nın mülkiyetinde olduğu, Ayasofya’nın, vakfedenin iradesi gereği sürekli şekilde cami olarak kullanılması için toplumun hizmetine sunulduğu, bedelsiz olarak kamunun istifadesine terk edilmesi yönüyle hayrat taşınmaz niteliği taşıdığı, tapu belgesinde de cami vasfı ile tescilli bulunduğu, Vakıf senedinin, hukuk kuralı etki, değer ve gücünde olduğu, vakfedilen taşınmazın vakıf senedindeki niteliğinin ve kullanım amacının değiştirilemeyeceği, bu hususun tüm gerçek ve tüzel kişilerle birlikte davalı idare için de bağlayıcı olduğu, Devletin, vakıf varlığının, vakfedenin iradesine uygun olarak kullanılmasını sağlama yönünde pozitif yükümlülüğü, vakıf mal ve hakları ile ilgili olarak vakfedenin iradesini ortadan kaldıracak şekilde müdahalede bulunmama yönünde de negatif yükümlülüğünün bulunduğu, kuşkusuzdur."

Bu durumda, Türk hukuk sisteminde kadimden beri korunarak yaşatılan Vakfa ait taşınmaz ve hakların vakfiyesi doğrultusunda istifadesine bırakıldığı toplum tarafından kullanılmasına engel olunamayacağı, vakıf senedinde sürekli olarak tahsis edildiği cami vasfı dışında kullanımının ve başka bir amaca özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varıldığından, bu hususlar dikkate alınmaksızın Ayasofya'nın cami olarak kullanımının sonlandırılarak müzeye çevrilmesi yönünde tesis edilen dava konusu Bakanlar Kurulu Kararında hukuka uygunluk görülmemiştir."

Kararın ardından AK Parti Grup Başkanvekili Bülent Turan, Twitter'dan yaptığı paylaşımda, "Danıştay'ın #Ayasofya kararı, 86 yıllık tarihi bir ayıbı ortadan kaldırmıştır. Kendi topraklarımızda, Ayasofya’nın mahzun kalması hep yüreklerde yaraydı.Mülkiyeti Türkiye'de olan bir yapının aslından uzaklaştırılması, egemenliğimize de ters düşen bir durumdu" ifadelerini kullandı.

Turan,  "Ayasofya, kutlu fethin sembolü ve mührüdür. Bugün bu tarihi kararla vuslat bekleyen milyonlarca yürekte hüzün son bulmuştur. Bu kararla, #Ayasofya, taşıdığı anlamla yeniden buluşmuştur. Fatih'in ve tarihin emaneti #Ayasofya, artık manevi heybetine de yeniden kavuşacaktır" dedi.

Bozdağ: Hak yerini buldu

Meclis Anayasa Komisyonu Başkanı, AK Parti Yozgat Milletvekili Bekir Bozdağ, Danıştayın Ayasofya'ya yönelik kararına ilişkin "Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya'yı müzeye çeviren Bakanlar Kurulu Kararı'nı iptal ederek hukuka ve hakka sahip çıktı. Danıştayın kararıyla adalet tecelli etti, hak yerini buldu" dedi.

Danıştay 10. Dairesi'nin, Ayasofya'yı müzeye çeviren Bakanlar Kurulu Kararı'nı iptal ederek hukuka ve hakka sahip çıktığını belirten Bozdağ şunları kaydetti: 

Danıştayın kararıyla adalet tecelli etti, hak yerini buldu. Bu hukuki ve tarihi kararı veren Danıştay 10. Dairesi Başkan ve üyelerini gönülden tebrik ediyorum. Allah'a sonsuz hamd ve şükürler olsun ki Ayasofya'yı müzeye çeviren Bakanlar Kurulu Kararı iptal edildi. Danıştayın Ayasofya kararıyla Türkiye; egemen, bağımsız ve güçlü bir devlet olduğunu göstermiştir, Fetih hakkına ve ruhuna sahip çıkmıştır.

Ayasofya ile ilgili yargısal süreç

Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği, Ayasofya için ilk olarak 2005'te Danıştay'a dava açmıştı. Dernek, 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararının iptali ve yürütmenin durdurulmasını istemişti.

Danıştay 10. Dairesi, 24 Haziran 2005'te söz konusu Bakanlar Kurulu kararının yürütmesini durdurma istemini reddetmişti. Daire 2008'de ise Ayasofya Camisi'nin müze olarak kullanılmasında hukuka aykırılık bulunmadığına işaret ederek, davayı reddetmişti.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Dairenin bu kararını onamıştı. Dernek, 2016'da tekrar Danıştay'a dava açmıştı.

Derneğin, Anayasa Mahkemesine yaptığı bireysel başvuru hakkında ise 2018'de karar verilmişti. Yüksek Mahkeme, Ayasofya'nın namaz kılınması için ibadete açılması yönündeki talebin reddedilmesi nedeniyle din ve vicdan hürriyetinin ihlal edildiği iddiasıyla yapılan başvuruyu, "incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik" nedeniyle kabul edilemez bulmuştu.

Independent Türkçe, Ajanslar