Irak’ın başkenti Bağdat’taki Tahrir Meydan’ında, gösterilerde ölenlerin fotoğrafları ve eşyalarının yanı sıra Tuk Tuk araçlarından çıkarılan şarapnel parçaların da yer aldığı sergi, daha çok taziye evini andırıyordu.
Bu alan, hayalleri, öfkeleri ve gösterilerde ölenler için tutulan yasları içine sığsın diye adeta giderek genişliyordu.
Olaylar değişim kapısını araladı
Irak’ın güneyindeki Nasıriye kentinde 50 kişinin öldüğü olaylar, son iki günde ülkedeki bazı değişimlere kapı araladı. Bu gelişmelerin başında Adil Abdulmehdi’nin istifa etmesi ve Parlamento Başkanı Muhammed el-Halbusi’nin Cumhurbaşkanı Berhem Salih’e anayasanın 76’ıncı maddesine dayanarak yeni bir başbakan seçmesi için yazı göndermesi geliyor.
Bir diğer gelişmede de Zikar Temyiz Mahkemesi başkanlığındaki soruşturma heyeti, şehirde göstericilerin öldürülmesine neden olan emirleri verme suçundan Korgeneral Cemil eş-Şammari hakkında tutuklama emri ve seyahat etme yasağı çıkardı. Kut kentinde Ceza Mahkemesi’nin, 2 Kasım’da yedi göstericinin ölümünden sorumlu tutulan bir polis memurunu idama mahkûm etmesi, başka bir polis memuruna da 7 yıl hapis cezası vermesi de bu iki gün içinde yaşanan gelişmelerdendi.
İstifa kararı meydanlara etki etmedi
Abdulmehdi’nin istifası meydanlardaki protestoların şiddetini hafifletmek bir yana dursun göstericileri gerçek manada bir değişimin yaşandığına dahi ikna edemedi. Nitekim göstericiler, istifanın ekim ayından bu yana ülkede oluşan ‘kan gölüyle’ bağlantısı olmadığını, bilakis Iraklı Şiilerin en üst mercii Ali es-Sistani’nin çağrısının bu istifayı getirdiği görüşünde.
Cumhuriyet ve Sinek köprülerindeki göstericiler, istifa kararının ‘sadece yüzlerin değişmesi anlamına geldiğini’ ancak kendilerinin ‘siyasi rejimi baştan aşağı değiştirerek, başkanlık sistemine dönülmesini, siyasi partilerin yargılanmasını ve devletin milli temeller üzerinde yeniden tesis edilmesini’ istediklerini ifade ediyor.
Hükümetin hiçbir reformunun sonuç vermesinden ümidi olmayan göstericiler, mevcut siyasi elitin tamamına güvenmediği gibi yapacakları düzenlemelerin de değişim sağlamayacağı görüşünde. Göstericiler aynı zamanda seçim sistemine ilişkin düzenlemeleri de eleştirerek bu sistemin siyaset arenasındaki yüzlerin değişmesine imkân tanımadığını belirtiyor.
Kota sisteminden kurtuluşun başlangıcı
Independent Arabia’ya konuşan siyasi aktivist Visam el-Hazeli, Abdulmehdi’nin istifa kararını kota sisteminden kurtuluşun başlangıcı olarak değerlendirdi.
Hazeli, ülkede siyasi rejim değişikliği isteyen göstericilerin başkanlık sistemindeki ısrarının ‘diktatörlüğe dönüş’ olarak görülmemesi gerektiğini, bilakis yolsuzluklar sebebiyle sosyal adalet ilkesinin çöktüğü rejimin değişmesi anlamına geldiğini kaydetti
Gösterilerdeki ihlaller
Başkent Bağdat’ın yanı ülkenin güneyinde ve orta kesimindeki kentlerde de düzenlenen gösteriler ağır insan hakları ihlallerine sahne oldu. Güvenlik güçlerinin kurşunuyla ölen göstericiler, tutuklanan veya kimliği belirsiz kişilerce kaçırılan aktivistler, meydanlarda yaşanan ihlallerin başlıcalarındandı.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) üyesi Faysal Abdullah, Independent Arabia’ya yaptığı açıklamada Irak’ın çeşitli kentlerinde OHCHR'ye bağlı gözlemci ekiplerin barışçıl göstericilere yönelik ‘ağır ve ciddi’ insan hakları ihlallerini belgelediğini ifade etti.
Abdullah, ihlallerin yer aldığı belgeleri başta Irak Parlamentosu olmak üzere uluslararası insan hakları örgütlerine ilettiklerini de belirtti.
Irak Sağlık Bakanlığı’nın Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'ne ölü ve yaralılara ilişkin verileri sürekli bir biçimde vermemekle eleştiren Abdullah, bu durumun ihlallerin sağlıklı bir şekilde belgelemesini zorlaştırdığını söyledi.
OHCHR'nin çabaları
Komiserlik üyelerinin göstericilerin tutulduğu cezaevlerini sürekli olarak ziyaret ettiğini anlatan Abdullah, özellikle terörle suçlanan sanık dosyalarının takibi için Baro Meclisi’nden gönüllülerle işbirliği yaptıklarını ifade etti.
Komiserlik’ten daha önce yapılan açıklamada şu ifadelere yer verilmişti;
“Yürürlükteki Irak yasaları ve Irak tarafından imzalanan uluslararası anlaşmalar uyarınca barışçıl göstericilere karşı işlenen cinayetler ve insan haklarına yönelik ağır ihlaller, zaman aşımına uğramaz ve cinayetle ilişkisi bulunan herhangi bir kişinin dokunulmazlığı, yargılanmasına veya ceza almasına engel teşkil etmez.”
Raporlama kültürü
Abdullah, göstericilerden ‘raporlama kültürünü’ alışkanlık haline getirerek şahit oldukları ihlalleri OHCHR'ye bildirmesini talep etti. Abdullah, kendilerine gelen şikayetleri Irak’ın da altında imzası bulunan 1990 Paris Şartı’nın 2008’de düzeltilen 53 numaralı İnsan Hakları Yüksek Komiserliği kanunu uyarınca savcılığa ilettikleri bilgisini verdi.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Halil Erdoğan
