Uluslararası Af Örgütü dün "Dijital Hapishane" adını taşıyan bir rapor yayımlayarak Sırbistan'daki elektronik gözetimi mercek altına aldı.

Balkan ülkesindeki gazeteci ve aktivistlerin polis ve istihbarat birimleri tarafından izlendiği ortaya kondu. 

İsrail merkezli Cellebrite'in ürettiği casus yazılımların, hedef alınan kişilerin telefonlarına gizlice yüklendiği bildirildi. 

Raporda şu ifadeler kullanıldı:

NoviSpy hassas kişisel bilgileri hedeflenen telefondan alabiliyor. Telefonun mikrofon ve kamerası uzaktan açılabiliyor. Cellebrite'in adli araçları hem casus yazılımlar bulaşmadan önce telefonları kırmaya hem de onlardaki verileri almaya yarıyor.

Londra merkezli sivil toplum kuruluşunun Avrupa Bölgesel Ofisi Direktörü Yardımcısı Dinushika Dissanayake, kaleme aldığı rapor hakkında şöyle dedi:

Soruşturmamız Sırp yetkililerin, sivil toplum üzerindeki devlet kontrolü ve baskısının genişlemesi için gözetim teknolojileri ve dijital baskı taktiklerini nasıl kullandığını gösteriyor.

Dissanayake, Sırbistan'ın bu uygulamalarının "yasal kontrol sınırları dışında" kalması halinde insan, hayvan ve doğa hakları savunucuları için "devasa riskler" oluşturduğunu ifade etti. 

Cellebrite'in araçları, hem Android temelli telefonları hem de iPhone'ları hedef alabiliyor. En az iki vakada bunların kullanıldığı tespit edildi.

Araştırmacı gazeteci Slaviša Milanov şubatta gözaltına alındığında telefonunun kapalı olduğunu ve kendisine şifresinin sorulmadığını anlattı. 

Sırp gazeteci serbest bırakıldığında Android işletim sistemli telefonuna girildiğini fark etmiş. 

Af Örgütü telefonu inceleyerek NoviSpy'ın kurulduğunu ortaya koydu. 

Çevre aktivisti Nikola Ristić'in telefonunda da benzer bir durum saptandı. 

Uluslararası Af Örgütü, Android ve Google'ı NoviSpy'la ilgili bilgilendirdiklerini ve etkilenen cihazlardan bu casus yazılımı sildiklerini açıkladı.

Google'ın muhtemel mağdurlara "hükümet destekli saldırı" uyarısını ilettiği de bildirildi. 

Birleşik Krallık'ın Guardian gazetesi, adını vermek istemeyen aktivistlerin "Söylediğiniz her şey aleyhinizde kullanılabilir. Bu hem kişisel hem de mesleki anlamda felç edici", "Bu insanlar arasındaki iletişimin tamamen engellemek için inanılmaz derecede etkili bir yol" ve "Ya kendi kendini sansürleyeceksin ya da 'Ne olursa olsun' deyip sonuçlarına katlanmaya hazır olacaksın" gibi ifadeler kullandığını aktarıyor. 

Raporun yayımlanmasından sonra açıklama yapan Cellebrite, ürünlerinin "etik, adil ve kanunlara uygun" kullanımına özen gösterdiklerini savundu. 

"Öne sürülen istismarlara dikkat çektiği için" Af Örgütü'ne takdirlerini sunan şirket, gerekli soruşturmaların yapılacağını iddia etti. 

Cellebrite, 2020'den beri yürüttükleri soruşturmaların sonucunda 60'tan fazla ülkede müşterilerini kaybetmeyi göze aldıklarını da bildirdi. 

Independent Türkçe, Guardian, AFP

Derleyen: Eren Umurbilir