Suriye'de Baasçılar 1963 yılında darbe gerçekleştirdiğinde, 1960'lı yılların başlarında yapılan bir nüfus sayımına göre Şam'ın nüfusu yaklaşık 350 bindi.
Şehrin nüfusu, Baas Partisi'nin devlet başkanları Hafız Esad ve oğlu Beşşar Esad'ın yönetiminde 61 yıllık iktidarı boyunca on kattan fazla arttı.
Doğusundaki ve batısındaki mahallelerin yarısından fazlasını "yutan" geniş bir şehir haline geldi.
Suriye'nin siyasi, ekonomik, kültürel ve sosyal çelişkileri onda toplandı.
"Geleceğin Suriyesi"nin çeşitli bölgelerindeki ilk ve en canlı üreticisi olması ve yakınlarındaki Doğu Akdeniz'e bakan metropolleri Halep, Beyrut, Amman ve hatta Kudüs'ü etkilemesi bekleniyor.
Baas öncesi Şam
Baas rejimi öncesinde Şam orta büyüklükte bir şehirdi.
Abbasi, Emevi, Bab Şarki ve Şemdin meydanları arasında uzanıyordu ve etrafı Guta bahçeleriyle çevriliydi.
Sakinlerinin çoğu ya bürokratlar ya da sanayi alanındaki iş adamları olmak üzere 3 sosyal sınıfa ayrılmıştı. Bunlar birlikte şehrin "orta sınıfını" oluşturuyordu.
Bunların yanı sıra, şehrin sinir merkezini, finans ve güç sermayesini oluşturan köklü tüccarlar yer alıyordu.
Albert Hourani ve Linda Schechler gibi önde gelen tarihçiler, kentin o dönemdeki özelliklerini ve yeni yüzyılın başından bu yana birbirini izleyen dönüşümlerini gözlemlediler.
Hourani ve Schechler'e göre Şamlılar sosyal, psikolojik ve kültürel olarak birbirine yakındı. Büyük çoğunluğu Şam'ın köklü ailelerinin üyeleriydi.
1948 Arap-İsrail Savaşı nedeniyle yerinden edilenler, öğrenciler ve ordu mensupları kent nüfusunun sadece küçük bir yüzdesini oluşturuyordu.
Dış dünya ile kültürel ve medya etkileşimleri sınırlıydı. İlk ulusal radyo istasyonu sadece on altı yıl önce kurulmuştu. Suriye devlet televizyonu ise o zamanlar, henüz üç yıldan daha az bir süredir yayın yapıyordu.
Eski Şam'da kadınların kamusal ve profesyonel hayatta marjinal bir rolü vardı ve özellikle ileri düzeylerde olmak üzere eğitimleri zorunlu değildi.
O dönemde Şam'ın kentleşmesi ve yaşam tarzı birbiriyle çatışmayan 2 alana bölünmüştü.
Şam'ın tabir-i caizse "geleneksel" aileleri, şehrin güneyinde ve doğusunda el-Midan, Bab Şarki ve eş-Şagur mahalleleri arasında kalan ve şehrin kuzeybatısındaki es-Salihiye'ye kadar uzanan bölgede yaşıyordu.
Şam'ın tarihi binaları ve evlerinin yer aldığı bu bölge, ağırlıklı olarak bu tarihi mahallelerin merkezinde yer alan Şam Kalesi'ni çevreleyen çarşılarda gelişen ticaret ve zanaatla uğraşan insanlar tarafından iskân edildi.
Sosyal çevre din adamları, tüccarlar, başlıca mesleklerin ustaları ve bunların ürettiği tüm muhafazakâr ve sakinlerinin eğilimleri etrafında şekillenirken, siyasete doğrudan müdahil olmaktan kaçındılar.
Siyaset dünyasıyla ilişkiyi karşılıklı ticaret temelinde, sözleşmeye dayalı bir ilişki sürdürmeyi tercih ettiler.
Mottoları, "Bize çarşıyı ve camiyi bırakın, biz de size orduyu ve siyaseti bırakalım" şeklindeydi.
Eski Şam'da kadınların kamusal ve profesyonel hayatta marjinal bir rolü vardı ve "Şamlı olmanın ve kimliğinin" diğer siyasi ve ideolojik eğilimlere göre öncelikli olduğu bir dönemde, özellikle yüksek öğretim olmak üzere eğitim almaları zorunlu değildi.
Yelpazenin diğer ucunda, Osmanlı döneminin sona erdiği 1920'li yıllardan bu yana, bu geleneksel mahallelerin eteklerinde bir başka Şam kentleşmesi büyüyüp geliyor.
Burada çoğunlukla bahçeler ve mahalleler arasındaki Barada Nehri ile ayrılmış geniş dairelere sahip az katlı binalar yer alıyor.
El-Kassa'a, et-Ticara, el-Adavi, Bağdat Caddesi, Mezze ve Rukneddin gibi yeni mahalleler kuruldu.
Tüm bu mahalleler, 1930'lu yılların sonlarına kadar eski şehri çevreleyen büyük çiftlikler ya da köyler iken, eskimeyle birlikte dağılıp şehrin yeni şehirleşen yüzüne dönüştüler.
Bu yeni mahallelerin sakinleri, şehrin birbirini takip eden iki çeyrek yüzyıl boyunca ürettiği üç toplumsal yapıdan geliyordu.
İlki ordusu, yönetim kurumları ve kamusal etkinlik araçlarıyla Şam'ı merkez alan Fransız Mandası'nın çeyreği, ikincisi ise 1946 yılında Fransızların Suriye'den ayrılmasıyla başlayan ve 1963 yılındaki Baas darbesi ile sona eren iç siyasi dönemler, kısa demokratik deneyimlerden askeri darbelere ve Mısır ile birleşmeye kadar uzanan "burjuva demokrasisi" çeyreği.
Bu mahallelerde yaşayan ilk sosyal sınıf, 1930'lu yıllarda Osmanlı hakimiyetinden sonra yetişen, özellikle Fransız Mandası tarafından inşa edilen okullarda modern eğitim almış olan ilk nesildi.
Genel değerleri, yaşam tarzları, giyimleri ve yaşam biçimleri eğitimle temelden değişmişti.
Bu nedenle, artık ortak binalarda yaşamaktan ya da kadınlarının kamusal alanla, özellikle de komşularla gündelik temasından "korkmuyorlar", hatta ev kadınları bile artık eski evlerin ev bitkileri ile dolu geniş iç mekanlarını ya da hantal günlük ev işlerine ihtiyaç duyan ev yapılarını tercih etmiyorlardı.
Diğer sınıf ise kısa bir süre önce Şam'a "göç etmiş" ekonomik ve kültürel elitlerden oluşuyordu.
Şehrin ekonomisinin bir kısmı hizmet sektörüne, bir kısmı da başta bankacılık olmak üzere modern ekonomiye dayanırken, müteahhitlerin ve uluslararası şirket ve fabrikaların sahiplerinin yaşam kalitesi arttı.
Şehrin bu yeni mahallelerine 1948 Arap-İsrail Savaşı'ndan sonra Filistin'in kıyı şehirlerinden yerinden edilmiş birkaç bin kişi ve yeni nesil "kırsal kesim ağaları" yerleşti.
Tüm bu sınıflar nispeten "modern" yaşam tarzlarının yanı sıra kamusal alanda bulunma, tiyatro ve sinemaya gitme, kafe ve restoranlarda birlikte oturma gibi sosyal gelenekleri ilk uygulayanlardı.
Tabii ki kadınlarının çoğu kamusal alanda başörtüsüz ya da saçlarının üstüne küçük bir eşarp takarak insanların arasına karışmaktan çekinmiyordu.
Tüm bunlar eski Şam'ı ve onun kültürel ve değerli dünyasını terk etmeleri için birer sebepti.
Müslüman Kardeşler Teşkilatı'nın Suriye'deki kolu, ülkenin başlıca şehirleri olan Hama, Halep ve Şam'ın bir ürünüydü. Sufizm kırsal kesimde yaygınken, Selefilik şehirlerin etrafındaki gayri resmi yerleşim bölgelerinde kendine yer buldu.
Son katman ise başta ordu olmak üzere devlet kurumları mensuplarından oluşuyordu.
Devlet kurumları on yıllar içinde genişlemişti. Mensupları farklı coğrafi bölgelerden, dinlerden ve mezheplerden geliyordu.
Dolayısıyla bu kombinasyon çerçevesinde aralarında dağıtılan bu yeni mahalleleri tercih ettiler.
Ancak o dönemde şehre ait fotoğraflarda ve videolarda da görülebileceği gibi, Şam çok temiz bir şehirdi.
Modern, çevre dostu mimariye göre inşa edilmiş, her tarafı meyve bahçeleriyle çevriliydi.
Şehrin her tarafında modern bir toplu taşıma ağı, özellikle de tüm kenarlarını merkeze bağlayan tramvay, yakınında uluslararası bir havaalanı ve çevresinde sayısız tatil köyü vardı.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP) -
2/30
9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP) -
3/30
8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP) -
4/30
7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP) -
5/30
6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters) -
6/30
5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP) -
7/30
4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP) -
8/30
3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP) -
9/30
2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP) -
10/30
1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP) -
11/30
30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters) -
12/30
29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP) -
13/30
28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP) -
14/30
27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP) -
15/30
26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters) -
16/30
26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP) -
17/30
24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters) -
18/30
23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters) -
19/30
22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP) -
20/30
21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP) -
21/30
20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP) -
22/30
19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP) -
23/30
18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP) -
24/30
18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP) -
25/30
16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters) -
26/30
15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters) -
27/30
14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP) -
28/30
13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP) -
29/30
12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters) -
30/30
11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)
Yıkıcı "Direniş Ekseni" dönemi
Suriye'nin eski başbakanlarından Ma'ruf el-Devalibi'nin anılarını kaleme aldığı kitabında, 61 yıllık Baas döneminin etkilerini özetlemek için kullandığı ve yeni yöneticiler tarafından işlenen ağır çevre ihlalleri üzerine bir kelime oyununu içeren "Şam'da sıcaklığın 35 dereceyi aşmasına inanamıyorum" ifadesi, bu yüzyılın başlarından beri yaşanan değişimler boyunca Şam'da yaşamış biri olarak büyük bir metafor ve tüm kentsel, demografik ve yaşam dönüşümlerinin açık göstergesiydi.
Yeni yöneticiler, neredeyse hiçbir şey kalmayan iki Ghouta ve kurumuş olan Barada Nehri ile tarihi doğal çevre pahasına, göz alabildiğine büyük ve gelişigüzel kentleşmeyi yayarken işledikleri ağır çevre ihlalleri üzerine bir kelime oyunu.
Baas döneminde Şam'ın nüfusu en az 10 kat arttı. Ancak Baas rejiminin bu dönemde Şam'ı içine sürüklediği "yaşam biçimi" ve siyaset dünyasının en büyük göstergesi enformel yerleşimler oldu.
Birleşmiş Milletler (BM) tarafından Suriye hükümeti için 2008 yılında düzenlenen ve bu makalenin yazarı tarafından da araştırılan "Suriye 2025 Kalkınma Programı"na göre şehrin yarısından fazlası tamamen enformel yerleşimlerle kaplıydı.
Hizmet seviyesi, yaşam kalitesi, eğitim ve rekreasyon, çok daha yakınlardaki ‘yeni zengin' mahallelerle tam bir tezat oluşturacak şekilde neredeyse yok denecek kadar azdı.
Şehri dört bir yandan kuşatan bu enformel yerleşimlerde, Şam'ın sosyal/siyasi manzarasını şekillendiren iki yeni özellik ortaya çıktı.
Şam'ın enformel yerleşimleri bir anlamda birbiriyle uyumsuz ve bütünleşmemiş "iç sivil yerleşimler" halindeydi.
Çoğunluğu Dürzi olan Caramana semti, Kürtlerin nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu Zorava semti, Alevilerin yoğun olduğu Iş el-Verver gibi bölgesel, mezhepsel ve hatta ulusal kimlikler, bu enformel yerleşimleri sarmıştı.
Bu yerelleşme, kısmen Suriye'nin zayıf "ulusal entegrasyonunun" boyutunun bir göstergesi, kısmen de rejimin kent toplumunu öncelikle güvenlik açısından ve her zaman siyasi olarak kontrol edebilmek için kimlikler temelinde tasnif etme becerisinin bir göstergesiydi.
Suriye'nin herhangi bir bölgesinde siyasi ya da güvenlikle ilgili bir kargaşa yaşandığında, başkent Şam'daki rejim aygıtı, Şam'daki "mahalleleri" ele geçirmeye ve kuşatmaya çalışıyordu.
Müslüman Kardeşler Teşkilatı'nın (İhvan-ı Müslimin) Suriye'deki kolu, ülkenin başlıca şehirleri olan Hama, Halep ve Şam'ın bir ürünüydü.
Sufizm kırsal kesimde yaygınken, Selefilik şehirlerin etrafındaki gayri resmi yerleşim bölgelerinde, özellikle de güvensizlik ve kişinin özel hayatını net bir şekilde bağlamsallaştırmaması duygusuyla dolu, ülkenin dört bir yanından gelen insan kalabalıklarından oluşan bu yerlerde kendine yer buldu.
Devlet ve güvenlik güçlerinin desteklediği İslam anlayışı, şehir merkezindeki bazı başlıca mahallelerle, hatta Şeyh el-Rifai'nin örgütü gibi Şam'ın gayri resmi yerleşimlerinin, özellikle 2003 yılındaki Irak savaşından sonra "Müslüman mazlumlarla" dolup taştığı bir dönemde, iş ve sanayi sınıfıyla ilişkili bazı siyasi olmayan İslamcı hareketlerle sınırlı kaldı.
Nüfusun büyük bir kısmının şehrin güneyinde kurulan fabrikalarda, sağlık ve sosyal güvencelerden yoksun olarak ve insan onuruna yakışır bir yaşam için asgari gereklilikleri karşılamayan ücretlerle çalıştığı bu kayıt dışı yerleşimlerde hayat kalitesi son derece düşüktü.
Savunmasız sakinler, gerçek bir devlet korumasının yokluğunda her türlü gasp, zorbalık ve sosyal baskıya maruz kalabiliyordu.
Tüm bunların aksine Şam, Baas döneminde "özel mahallelerin" yükselişine tanık oldu.
Bu mahalleler mali, değer, dil ve kültürel açıdan şehir nüfusunun yüzde 5'ini geçmeyen çok küçük bir sınıftan oluşuyordu.
Bunların büyük çoğunluğu iktidardaki "galiplerin", onların çalışanlarının ve "taşan güce" sahip ortaklarının çocuklarıydı.
1990'lı yılların başlarından bu yana kafeler, restoranlar, tasarım kıyafetler, lüks arabalar, özel uluslararası okullar ve yaşamak için muazzam gelirler gerektiren yaşam biçimleri gibi her türlü modern/lüks yaşam tarzını mahallelerine taşıdılar.
Bu mahallelerden birindeki restoranda tek bir akşam yemeğinin faturası genellikle 200 doları aşabilirken, Suriyeli bir öğretmenin maaşı 40 doları geçmiyordu.
Gayri resmi yerleşimler ve özel mahalleler arasında kalan kentin orta sınıf mahalleleri kötü hizmetlere boğulmuş durumda ve bir zamanlar etraflarını saran meyve bahçeleri artık yok.
Toplu taşıma ağı dağıldı ve eskiden şehri besleyen su yatakları kurudu. En kirli ve gürültülü mahalleler şehrin mozaiği haline geldi.
Şamlıların çoğu buralardaki mülklerini satıp huzur bulmak için uzak banliyölere taşındı.
Yarının Şam'ı
Şam bugün, Osmanlı'dan ayrılışından bir asır sonra üçüncü tarihi kavşağını dönüyor.
Ancak bu kavşak, şehrin gelecekteki şeklini, rolünü ve kimliğini belirleyecek üç güncel özelliğiyle renkleniyor.
Şam bugün kültürel, siyasi, sosyal ve hatta ekonomik elitlerden neredeyse tamamen yoksun durumda. Bu da elitlerin ülkedeki ulusal diyaloğa öncülük etmelerini engelleyebilir.
Şam aynı zamanda kelimenin tam anlamıyla yorgun bir şehir. Altyapısı yıllardır modernize edilmedi ve tüm hizmetler oldukça ilkel bir şekilde veriliyor.
Bu yüzden uzun vadeli ve vizyoner planlara ihtiyacı olan şehrin nüfus, su, eğitim, sanayi ve hizmet sektörlerindeki temel yapısal sorunlarını ortadan kaldırabilmesi onlarca yıl alabilir.
En nihayetinde Şam, farklı kültürleri, hassasiyetleri ve görünmeyen gelecekleriyle Suriye'deki toplulukların şehridir.
Gelecekte bu toplulukların aralarındaki uzlaşma/çatışma örüntüsüne bağlı olarak Şam, yine Şam olacaktır, aksi değil.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Bu makale Independent Türkçe için Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.
