Jüpiter'in kutuplarındaki devasa oval lekelerin, manyetik hortum sonucu oluştuğu tespit edildi.

Gaz devi gezegenin kuzey ve güney kutuplarındaki karanlık ovaller, ilk kez NASA'nın Hubble Uzay Teleskobu tarafından 1990'larda gözlemlenmişti. 

Sadece ultraviyole ışıkta görünen bu lekelerin varlığı, NASA'nın 2000'de gezegenin yakınından geçen Cassini uzay aracı tarafından da doğrulanmıştı. 

Ancak bunlara neyin yol açtığı bugüne kadar bilinmiyordu. 

ABD'deki Kaliforniya Üniversitesi Berkeley kampüsünde doktora öğrencisi Troy Tsubota liderliğindeki yeni çalışmada bu gizem nihayet aydınlatıldı.

Bulgularını hakemli dergi Nature Astronomy'de dün (26 Kasım) yayımlayan ekip, Jüpiter'in manyetik alanındaki çizgilerin sürtünerek hortum yaratmış olabileceğini aktardı. Sürtünme sonucu meydana gelen bu girdabın da karanlık ovalleri oluşturduğunu saptadılar. 

Araştırmacılar, NASA'nın Dış Gezegen Atmosferleri Mirası projesinin verilerinden yararlandı. Güneş Sistemi'nin dev gezegenlerindeki değişimi takip etmeyi amaçlayan program kapsamında Hubble; Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'ün yılda bir fotoğrafını çekiyor.

Görüntülerin "altın madeni" olduğunu fark eden Tsubota ve ekip arkadaşları, 2015-2022'de çekilen fotoğrafları inceledi.

Ovaller, Jüpiter'in güney kutbunda yüzde 75 oranında görülürken, kuzey kutbunun 8 görüntüsünden sadece birinde vardı. 

Neredeyse Dünya büyüklüğündeki bu ovaller, Jüpiter'in stratosferindeki yoğun bir pus gibi görünüyor. 

Jüpiter'in manyetik alanı, tıpkı Dünya'daki gibi kutuplarda birleşiyor ve yüklü parçacıkların etkisiyle aurora veya kuzey ışıklarını üretiyor. 

Dünya'da meydana geldiğinde çıplak gözle görülen bu ışımalar, Jüpiter'de yalnızca ultraviyole ışığında tespit edilebiliyor. 

Bilim insanları gaz devi gezegenin kutuplarındaki karanlık ovallerin, tıpkı aurora gibi manyetik alana bağlı olduğunu düşünüyor. 

Jüpiter'in etrafında, volkanik uydusu Io'daki faaliyetler sonucu ortaya çıkan yüklü parçacıklardan oluşan bir halka var. 

Araştırmacılar iyonosferde veya bu plazma halkasındaki manyetik alan çizgileri arasında sürtünme yaşanmasının, girdap yaratabileceğini öne sürüyor. 

Atmosferin üst kısmındaki bu girdabın hareketleri, alt kısımdaki stratosferde görülen karanlık ovallere yol açıyor olabilir. 

Diğer yandan girdabın, gezegenin daha derinlerindeki pusu yukarı mı çıkardığı yoksa bunları kendisinin mi yarattığı henüz belli değil.

Bilim insanları ovallerin yaklaşık bir ayda oluşup birkaç hafta içinde kaybolduğunu düşünüyor. 

Makalenin ortak yazarı Xi Zhang "Karanlık ovallerdeki pusun normalden 50 kat daha kalın olması, muhtemelen üst atmosferden gelen yüksek enerjili parçacıkların tetiklediği kimyasal reaksiyonlardan ziyade, dönen girdap dinamikleri sonucu oluştuğuna işaret ediyor" diyerek ekliyor: 

Gözlemlerimiz, bu enerji yüklü parçacıkların zamanlaması ve konumunun karanlık ovallerin belirmesiyle ilişkili olmadığını gösteriyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Space.com, Nature Astronomy

Derleyen: Büşra Ağaç