Bilim insanları dünyanın en eski masa oyunlarından birinin kurallarını nihayet çözmüş olabilir.
1977'de İran'daki Şehr-i Suhta arkeolojik kazı alanında yer alan mezarlardan birinde bir masa oyunu bulunmuştu.
MÖ 2600-2400'e tarihlenen malzemeler, ahşap bir oyun tahtası, 27 taş ve 4 zardan oluşuyordu.
Oyunun malzemelerinin eksiksiz olduğu düşünülürken, araştırmacılar kurallarını bir türlü çözemiyordu. Mezopotamya'da yakın dönemlere ait diğer oyunlardan yola çıkarak bir tahmin yürütmeye çalışıyorlardı.
Bunlar arasında en ünlü olan Ur Kraliyet Oyunu'nun, kurallarının yazılı olduğu bir tabletle keşfedilmesi bilim insanlarına epey yardımcı olmuştu. Uzmanlar arasında görüş farklılıkları olmasına karşın bu oyunda iki rakibin taşlarını, belirli bir yol izleyerek tahtadan çıkarmaya çalıştığı ve bunu ilk yapan tarafın kazandığı tahmin ediliyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Diğer yandan Şehr-i Suhta oyununun Ur Kraliyet Oyunu'ndan farklı göründüğünü söyleyen bilim insanları, net kurallarını belirleyemiyordu.
Essex Üniversitesi'nden bilgisayar bilimci Sam Jelveh ve bağımsız arkeolog Hossein Moradi, diğer oyunların kuralları ve yapay zekadan yararlanarak bu gizemi çözmüş görünüyor.
Bulguları ön baskı sunucusu SocArXiv'de paylaşılan ve hakemli dergi Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies'te yayımlanma onayı alan çalışmaya göre Şehr-i Suhta, Ur Kraliyet Oyunu'ndan daha karmaşık kurallara sahip.
Araştırmacılar makalede "Bu daha stratejik bir oyun olduğu için oyunculara daha fazla gerilim ve başarı hissi veriyor" diye yazıyor.
Ekip, yılan şeklindeki oyun tahtası için şu ifadeleri kullanıyor:
Yılanın başı ve kuyruğu, tahtanın bitiş noktası veya yönü gibi sembolik anlamlar taşıyor olabilir.
Bilim insanları, 50 tecrübeli kişiyle kuralları test ederek oyunun keyifle oynanabildiğini de gözlemledi.
Çalışmaya göre oynun kuralları şöyle: İki tarafın 10'ar tane hareket edebilen taşı var ve bunların hepsini diğerinden önce 20 yuvarlak bölümden geçirerek dışarı çıkaran kişi kazanıyor.
Zar atarak kaç kare ilerleneceği belirlenirken, karşı tarafın taşlarını tahtanın başına göndermek de mümkün. Tahtanın belirli yerlerini "güvenli alan" diye tanımlayan ekip, bu karelerdeki taşlara rakip oyuncunun dokunamadığını düşünüyor.
Ayrıca iki tarafın sabit duran taşları, rakibin hareketini kısıtlıyor. Oyunun çevrimiçi versiyonunu hazırlayan ekip, hareket etmeyen taşların zarda 3 geldiğinde kullanılabildiğini düşünüyor.
Bilim insanları yaklaşık 4 bin yıllık oyunun, tavlanın çok eski bir versiyonu olduğunu söylüyor.
Araştırmacılar makalede şöyle yazıyor:
Bu çalışma, belirli oyun parçalarının anlamını ortaya çıkararak Yakın Doğu'daki masa oyunlarına dair anlayışımızı yeniden şekillendirme potansiyeline sahip.
Independent Türkçe, Science Alert, IFL Science, Newsweek, SocArXiv
Derleyen: Büşra Ağaç
