Bilim insanları muazzam derecede güçlü olan hızlı radyo patlamalarının gizemini çözmeye bir adım daha yaklaştı. Yeni bir araştırmaya göre bunların kaynağı, devasa galaksiler olabilir. 

Hızlı radyo patlamaları (fast radio burst / FRB), Güneş'in üç günde yaydığı kadar enerjiyi saniyenin binde biri kadar bir sürede yayabilen yoğun radyo dalgası patlamalarını ifade ediyor. 

Bir galaksinin tamamını gölgede bırakacak kadar parlaklık yayabilen bu patlamalar hem kısa sürmeleri hem de ışıkları Dünya'ya ulaştığı sırada zayıflamaya başlaması nedeniyle çok detaylı incelenemiyor.

2007'de tanımlanmalarından beri bilim insanları bu patlamalara neyin yol açtığını çözmeye çalışıyor. Birkaç seçenek üzerinde durulurken en kuvvetli adaylardan biri magnetarlar.

Son derece güçlü bir manyetik alana sahip nötron yıldızlarına magnetar adı veriliyor. Yaşam döngüsünün sonuna gelen büyük kütleli bir yıldızın süpernova patlaması geçirmesinin ardından geriye kalan yoğun gökcisimlerine nötron yıldızı deniyor.

Magnetarların Dünya'yı çevreleyen kalkandan 1 trilyon kat daha kuvvetli olabilen manyetik alanları sonucu FRB'lere yol açtığı düşünülüyor. 

Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü (Caltech) liderliğindeki bilim insanları, FRB'lerin kökenini saptamak için DSA-110 adlı radyo gözlemevinin verilerine başvurdu.

Daha önce konumu tespit edilen 30 FRB'yi inceleyen ekip, bu patlamaların genellikle genç yıldızlar içeren galaksilerden geldiğini gördü. Büyük kütleli yıldızların ömrü kısa olduğu ve nötron yıldızları da yıldızlarının ömrünün sonuna gelmesiyle oluştuğu için bu durum, magnetar teorisini destekliyor.

Ancak bilim insanları şaşırtıcı bir şeyle de karşılaştı: FRB'ler çoğunlukla büyük kütleli yıldızlarla dolu, metal bakımından zengin devasa galaksilerde ortaya çıkıyordu. 

Bu durum, FRB'lerin yıldızların oluştuğu her türden galaksiye eşit dağıldığı varsayımına meydan okuyor.

Bilim insanları bu beklenmedik durumun magnetarların oluşma biçimiyle açıklanabileceğini düşünüyor.

Metal (hidrojen ve helyumdan daha ağır elementler) yoğunluğu yüksek yıldızlar genellikle ikili sistemlerde yer alan büyük yıldızlar oluyor. Bu devasa yıldızlar da ömürlerinin sonuna gelip birleştiğinde daha kuvvetli patlamalar ortaya çıkıyor.

Önde gelen hakemli dergi Nature'da dün (6 Kasım) yayımlanan çalışmaya liderlik eden Kritti Sharma şöyle açıklıyor:

Daha fazla metal içeriğine sahip yıldız şişerek kütle transferi yapar ve bu, birleşmeyle sonuçlanır. Böylece tek bir yıldızın sahip olabileceğinden daha büyük bir manyetik alana sahip, daha da büyük bir yıldız oluşur.

Yani metal bakımından zengin galaksilerde daha fazla büyük kütleli yıldız olacağı için magnetar sayısı da daha fazla olacaktır. Bu da FRB'lerin bu tür galaksilerde daha sık görülmesini açıklayabilir.

Yeni çalışma FRB'lerin kökenini net bir şekilde aydınlatmıyor. Ancak bu patlamaların ne tür ortamlarda daha sık görüldüğünü öğrenmek gizemlerini aydınlatmaya fayda sağladığı için Caltech çalışması önem arz ediyor.

Independent Türkçe, Study Finds, Science Alert, Space.com, Nature

Derleyen: Büşra Ağaç