5 soruda İsrail'in İran'a saldırısı

Uzmanlar, Ortadoğu'nun geleceğine dair muhtemel senaryoları değerlendirdi

İsrail, İran'a beklenen misillemeyi gerçekleştirdi. Tel Aviv'in Gazze ve Lübnan'a düzenlediği saldırıların ardından iki ülke arasındaki gerginlik her geçen gün tırmanıyor. 

Misilleme nasıl düzenlendi?

İsrail ordusu, cumayı cumartesiye bağlayan gece düzenlenen operasyonda, "İran'daki askeri hedeflere nokta atışı saldırı düzenlendiğini" bildirildi. Yaklaşık 20 hedefin vurulduğu ve misillemenin sabaha karşı sonlandırıldığı aktarıldı. 

İsrail Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada da İran'a yönelik saldırının sona erdiği belirtilerek, "Uçaklarımız güvenli bir şekilde eve döndü" dendi.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Diğer yandan İran'ın yarı resmi haber ajansı Tesnim'e konuşan ve kimliğinin gizli tutulmasını isteyen bir yetkili, 20 noktanın hedef alındığı açıklamasının gerçeği yansıtmadığını öne sürdü. Tahran'da Devrim Muhafızları Ordusu'na ait hiçbir askeri tesisin hedef alınmadığını savunan İranlı yetkili, "100 İsrail askeri uçağının saldırı düzenlediği yönündeki haberler de tamamen yanlış. İsrail, zayıf saldırısını büyütmeye çalışıyor" ifadelerini kullandı.

Tel Aviv yönetiminin, İran'daki petrol rafinerilerini ve nükleer tesisleri hedef almasından endişeleniyordu. ABD başta olmak üzere birçok Batılı ülke bu planlara karşı çıkmıştı.

İsrail ordusu, savaş uçaklarının füze üretim tesislerini, karadan havaya füze rampalarını ve ve diğer askeri alanları hedef aldığını bildirdi. İran da Tahran, Huzistan ve İlam eyaletlerinde bazı askeri noktaları hedef alındığını, saldırılara hava savunma sistemleri tarafından karşılık verildiğini ancak bazı noktalarda "sınırlı hasar" meydana geldiğini duyurdu.

İran ordusunun açıklamasında, İsrail saldırıları sonucu iki askerin öldüğü bildirildi. 

Amerikan medya kuruluşu Axios'un aktardığına göre İsrail, saldırıdan önce İran'a üçüncü kişiler üzerinden "misilleme yapmama" mesajı iletti. Mesajın, karşılıklı saldırıların büyük bir savaşa dönüşmesini engellemek amacıyla gönderildiği belirtiliyor. Ayrıca Tel Aviv'in saldırıdan önce Washington'ı da bilgilendirdiği aktarılıyor.

İran nasıl tepki verdi?

Tesnim'e konuşan ve kimliği gizli tutulan bir İranlı yetkili, İsrail'in saldırılarına "orantılı" yanıt verileceğini belirtti ve ekledi:

İran herhangi bir saldırıya karşılık verme hakkını saklı tutar. İsrail'in herhangi bir eylemine uygun karşılık alacağına şüphe yoktur.

Amerikan gazetesi New York Times'ın (NYT) 24 Ekim'de yayımladığı haberde, İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'in, İsrail'in misilleme saldırısının olası sonuçlarına karşı çok sayıda plan hazırlanmasını emrettiğini aktarmıştı. Devrim Muhafızları Ordusu'ndan iki yetkili, Tel Aviv'in misillemede silah depolarını veya askeri üsleri hedef alması durumunda, Tahran'ın savaşı önlemek için buna yanıt vermeyebileceğini söylemişti. 

ABD'nin tanınmış gazetelerinden Washington Post'a konuşan İsrailli yetkililer, saldırının kayıpları en aza indirmek ve İsrail'le İran arasında gerilimin tırmanmasını önlemek amacıyla özel olarak planlandığını belirtiyor

Muhtemel senaryolar nedir?

Birleşik Krallık'ın tanınmış gazetelerinden Guardian, İsrail ordusunun İran'a saldırı düzenlendiğine yönelik açıklamasının "nadir görülen" bir durum olduğuna dikkat çekerek "Düşman devletler arasında onlarca yıldır süregelen gölge savaş artık herkesin önünde yapılıyor" diye yazıyor.

NYT, İsrail'in petrol altyapısını veya nükleer tesisleri hedef almayarak "daha geniş çaplı bir savaş çıkarmaktan kaçındığını" belirtiyor

Amerikan gazetesi Wall Street Journal (WSJ), İran'a saldırının "bölgesel bir savaşa doğru atılan son adım" olduğunu yazarken, İsrail'in misillemesinin "ağır hasara yol açmayacak şekilde planlandığını" ifade ediyor.

ABD'nin önde gelen medya kuruluşlarından CNN'e konuşan Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü'nden Malcolm Davis, Tahran'ın bu saldırılara yanıt vermesi durumunda gerginliğin daha da tırmanacağını ve İsrail'in nükleer tesislerle petrol rafinerilerini hedef alabileceğini savunuyor. 

Washington merkezli düşünce kuruluşu Quincy Institute for Responsible Statecraft'tan Trita Parsi de şu yorumları paylaşıyor:

Bölgede gerginlik halen tırmanıyor, Gazze ve Lübnan'daki katliam sona ermedikçe bu devam edecek. Bu gerçekleşmezse muhtemelen birkaç hafta, belki de birkaç ay içinde İran ve İsrail arasında yeni bir çatışma göreceğiz. Ne yazık ki bu son çatışmadan daha şiddetli olacak.

 


Nasıl tepkiler geldi?

Hamas'tan yapılan açıklamada, saldırıların "İran egemenliğinin açık bir ihlali ve bölgenin güvenliğini hedef alan" bir hamle olduğu savunuldu.

ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü Sean Savett, İsrail'in saldırısının "meşru müdafaa kapsamında ve askeri hedeflere yönelik" olduğunu savundu ve ekledi:

ABD bu saldırıda yer almadı. Amacımız diplomasiyi hızlandırmak ve Ortadoğu'da gerilimi düşürmektir. Bu çatışma döngüsünün daha fazla tırmanmadan sona erdirilebilmesi için İran'ı İsrail'e yönelik saldırılarını durdurmaya çağırıyoruz.

İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) Sözcüsü Daniel Hagari, İran'ın saldırması durumunda "buna yanıt vermek durumunda kalacaklarını" belirtti.

Diğer yandan İsrail'de ana muhalefetteki Gelecek Var Partisi'nin lideri Yair Lapid, İran'a hava saldırılarında "stratejik ve ekonomik hedeflerin vurulmamasının hata olduğunu" ileri sürdü. 

Suudi Arabistan, İsrail'in İran'a yönelik saldırısını kınayarak, bunu "Tahran'ın egemenliğinin ihlali ve uluslararası yasa ve normlara aykırı" diye niteledi. 

Ne olmuştu?

1 Nisan'da İran'ın Şam'daki konsolosluk binasına hava saldırısı düzenlenmişti. İsrail'in resmen üstlenmediği olayda, İran Devrim Muhafızları Ordusu'ndan ikisi general rütbesinde toplam 7 kişi ölmüştü. Tahran, konsolosluk saldırısının ülkesinin topraklarına saldırı anlamına geldiğini ve İsrail'e misillemede bulunacaklarını duyurmuştu.

Bunun ardından aynı ay İran, 170 insansız hava aracı ve 120 balistik füzeyle İsrail'e misilleme yapmıştı. Saldırıda bunların yüzde 99'unun İsrail ve ortaklarının hava savunma sistemleriyle etkisiz hale getirildiği ve altyapının hafif hasarlar aldığı belirtilmişti. Yalnızca 7 yaşındaki bir kız çocuğunun İsrail'in attığı önleme füzesi kaynaklı şarapnelden ağır yaralandığı bildirilmişti. Böylece İran ilk kez kendi topraklarından İsrail'e saldırı düzenlemişti.

İsrail'in, Hamas lideri İsmail Haniye'yi 31 Temmuz'da Tahran'da, Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ı da 27 Eylül'de Beyrut'ta öldürmesiyle gerginlik yeniden tırmanmıştı. İran bunlara karşılık 1 Ekim'de İsrail'e yaklaşık 200 füzeyle saldırı düzenlemişti. bir Filistinli şarapnel nedeniyle ölmüş, iki İsrailli de yaralanmıştı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Tahran'ın "ağır bedel" ödeyeceğini söylemişti.


Independent Türkçe, CNN, New York Times, Wall Street Journal, Washington Post, Axios, Guardian, BBC, Times of Israel, AA

DAHA FAZLA HABER OKU