Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, Filistin'in BM üyeliğinin BM Güvenlik Konseyi'nde (BMGK) tekrar görüşülmesi ve gözlemci statüsünde olan Filistin'e bazı ilave haklar tanınmasını talep eden karar tasarısını kabul etti.
Oylama, BM Genel Kurulu'nda düzenlenen acil oturumda yapıldı. Türkiye'nin yanı sıra 80'e yakın ülkenin ortak sunucusu olduğu karar tasarısı, 193 üyeli BM Genel Kurulu'nda 143 "evet" oyuyla kabul edildi.
Tasarı 25 "çekimser" oy aldı. Aralarında ABD, Arjantin, Papua Yeni Gine, Çekya ve Macaristan'ın bulunduğu 9 ülke "hayır" oyu kullandı.
"Üyelik kriterlerini yerine getiriyor"
Kararda, "Filistin'in BM Şartı'nın 4. maddesi uyarınca BM'ye üyelik kriterlerini yerine getirdiği ve bu nedenle BM'ye üye olarak kabul edilmesi" gerektiğine dikkati çekildi.
ABD'ye atıf yapılarak 18 Nisan'da tek bir üyenin Filistin'in BM'ye tam üyeliğini veto etmesine tepki gösterilen kararda, 12 Konsey üyesinin desteğinin altı çizildi.
BMGK'ye bu çerçevede "olumlu" şekilde tekrar konuyu ele alması tavsiyesinde bulunularak, BM üyesi ülkelerin çoğunluğunun Filistin'in üyeliğine destek verdiği vurgulandı.
"İstisna ve emsal teşkil etmeyecek"
Filistin'in Genel Kurul oturumlarına, BM organları tarafından düzenlenen toplantılara ve BM konferanslarına katılımını sağlayacak şekilde bazı düzenlemelerin kabul edilmesi talep edilen kararda, bunun "istisnai olmak kaydıyla ve emsal teşkil etmeyecek şekilde" yapılması istendi.
Ekonomik ve Sosyal Konseye, Filistin "Konseyin üyesi olmadan" söz konusu düzenlemeleri uygulaması çağrısı yapılan kararda, bunun diğer BM organları, özel ajansları ve BM sistemindeki kuruluşlar için de geçerli olması talep edildi.
Kararda Filistin halkının kendi kaderini tayin etme ve devlet kurma hakkı bulunduğuna atıf yapılarak, BM Genel Sekreteri'ne kararın uygulanması için gerekli adımları atması çağrısı yer aldı.
Uluslararası toplumun gecikmeden 1967'de başlayan İsrail işgalini sonlandırmaya ilişkin çabalarını artırması çağrısı yapılan kararda, barışçıl ve kalıcı çözüm için uluslararası hukuk ve ilgili BM kararlarının uygulanması gerektiği belirtildi.
"BM Genel Kurul oylamalarına katılamaz"
Karar ekinde Filistin için talep edilen düzenlemelerin bazıları şu şekilde sıralandı:
"Alfabetik sıraya göre üye ülkeler arasında oturma hakkı, Filistin ve Orta Doğu konuları dışında düzenlenen oturumlarda konuşmacı olma hakkı, grup adına açıklama yapma hakkı, teklif ve değişiklik sunma hakkı, teklifleri oylamaya açma hakkı, BM Genel Kurulunun komitelerine Filistin heyetinden üyelerin seçilmesi hakkı, BM konferansları ve uluslararası toplantılara etkin katılma hakkı."
Karar ekinde "Filistin devleti, gözlemci üye olarak Genel Kurul oylamalarına katılamaz ve BM organlarına aday gösteremez." ifadesi yer aldı.
Tam üyelik anlamına gelmiyor
Söz konusu karar Filistin'e tam BM üyeliği hakkı tanımamakla beraber çok sayıda BM üyesinin desteğini göstermesi açısından önem taşıyor.
"Filistin devleti, gözlemci üye olarak Genel Kurul oylamalarına katılamaz ve BM organlarına kendi ülkesinden aday gösteremez." ifadesinin, kararın Filistin'e tam üyelik verilmediğini göstermek için koyulduğu düşünülüyor.
Aynı zamanda kararın, "istisnai ve emsal" teşkil etmediğinin vurgulanmasının da daha fazla destek toplamak için karara eklendiği ifade ediliyor.
Filistin'in üyelik başvurusu
Filistin, 2011'de de BM'ye tam üyelik başvurusu yapmış ancak BMGK'de gereken desteği alamamıştı. Filistin 2012 yılında BM'de "daimi gözlemci statüsü" almıştı.
Filistin'in BM Daimi Temsilcisi Riyad Mansur, 2 Nisan'da yaptığı açıklamada, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'e mektup göndererek üyelik başvurularının yeniden ele alınması talebinde bulunmuştu. Guterres de 3 Nisan'da BMGK'ye mektup yazarak Filistin'in talebinin gündeme alınması çağrısı yapmıştı.
BMGK ise 8 Nisan'da Filistin'in talebini Yeni Üyelerin Kabulü Komitesi'ne iletmişti. BMGK'ye üyelikle ilgili dönüş yapması gereken Komite, iki toplantının ardından mutabakata varamadığını duyurmuştu.
Bunun ardından Cezayir, 18 Nisan'da Filistin'in üyeliği için BMGK'ye karar tasarısı sunmuştu. Karar tasarısı, ABD tarafından veto edilmişti.
Geçmişte başvuru süreci nasıl işlemişti?
BM Genel Kurulu’nda Filistin’in BM’ye üyeliği konusunda işleyen bir süreç mevcuttu. Bu çerçevede, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, 2011 itibariyle Filistin’in tanınması doğrultusunda girişimlere başlamış, bu kapsamda, 66. BM Genel Kurulu sırasında, 23 Eylül 2011 tarihinde Filistin Devleti’nin BM’ye üyelik başvurusunu o dönemki BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon’a resmen tevdi etmişti.
Filistin’in başvurusu “Üyelik Komitesi”nde görüşülmüş, anılan Komite, 11 Kasım 2011 tarihinde konuya ilişkin hazırladığı raporu Güvenlik Konseyi’ne sunmuştu. Ancak komite, Güvenlik Konseyi’ne oybirliği ile takdim edebileceği bir tavsiye kararı oluşturamamış ABD’nin olumsuz tutumu nedeniyle Filistin tarafı konuyu bir süre yeniden BM Güvenlik Konseyi’nin gündemine sunmamıştı.
Bilahare Filistin tarafı, tam üyelik başvuru sürecinde gelişme yaşanmamış olmasının da etkisiyle, BM Genel Kurulu’na bu defa 29 Kasım 2012 tarihinde “üye olmayan gözlemci devlet” başvurusunda bulunmuş; yapılan oylamada Filistin, 138 olumlu, 9 olumsuz ve 41 çekimser oyla “üye olmayan gözlemci devlet” statüsü kazandı.
BM Genel Kurulu’nda bugün oylanan karar tasarısı neler içeriyor?
BM’deki İİT Grubu, Bağlantısızlar Hareketi (NAM) Grubu ve Arap Ligi Grubu'nun Dönem Başkanları'nın imzasıyla BM Genel Kurul Başkanı, BM Genel Sekreteri ve BM Güvenlik Konseyi Başkanı'na 2 Nisan 2024 tarihinde iletilen mektuplarla, 11 Kasım 2023’te Riyad’da düzenlenen İİT-AL Olağanüstü Zirvesi ile 19-24 Ocak 2024’te Kampala'da tertiplenen Bağlantısızlar Hareketi (NAM) Zirvesi sonuç bildirgelerine atıfla, İİT, NAM ve AL Gruplarının Filistin'in BM'ye tam üyeliğini destekledikleri, bu çerçevede 2011 yılında başlatılan sürecin ilerletilmesinin istendiği kaydedildi.
Bunun üzerine, Filistin, konuyu bir karar tasarısıyla BM Genel Kurulu’nun 10. Acil Özel Oturumu’na taşıdı. Türkiye’nin de eş-sunucu olduğu sözkonusu karar tasarısında, Filistin’in BM üyeliği için gerekli niteliklere tamamen sahip bulunduğu ve BM üyeliğine kabul edilmesi gerektiği ifade edilmekte, BM Güvenlik Konseyi’ne konuyu yeniden değerlendirme tavsiyesinde bulunulmakta, ayrıca, Filistin’in BM Genel Kurulu’nun çalışmalarına ve diğer BM organlarının himayesinde düzenlenen uluslararası konferanslara katılım ve katkı sunma imkanlarını genişleten, istisnai ve örnek teşkil etmeyeceği ifade edilen, modaliteler kabul edilmektedir.
AA, Independent Türkçe
