Rusya'da muhalif Aleksey Navalni'nin hapishanede öldüğünün duyulmasıyla ülkede protestolar patlak verdi.
Rusya merkezli insan hakları örgütü OVD-info, aralarında başkent Moskova'nın yanı sıra St. Petersburg ve Krasnodar'ın da yer aldığı 8 şehirde dün akşam düzenlenen eylemlerde en az 100 kişinin gözaltına alındığını bildirdi.
Örgüt, polisin Navalni'yi anmak için kurulan standlara erişimi engellediğini ve buralara gidenleri gözaltına aldığını aktardı. Rus polisiyse kaç kişinin gözaltına alındığına dair henüz açıklama yapmadı.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Navalni, Moskova'nın yaklaşık 1900 kilometre kuzeydoğusunda yer alan Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'ndaki hapishanede tutuluyordu.
Rusya Federal Cezaevi Hizmetleri'nden (FSIN) dün yapılan açıklamada, 47 yaşındaki aktivistin hapishane avlusunda yürüyüşe çıktığı sırada bilincini kaybederek yere yığıldığı, olay yerine gelen sağlık ekiplerinin tüm müdahalelere rağmen Navalni'yi kurtaramadığı bildirilmişti. Yetkililer, aktivistin ölüm nedeninin henüz belirlenemediğini aktarmıştı.
Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, dünkü açıklamasında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Navalni'nin ölümüyle ilgili bilgilendirildiğini belirtmişti. Putin olayla ilgili henüz açıklama yapmazken, Peskov da aktivistin ölüm sebebine dair bilgi paylaşmamıştı.
Aktivistin ölümü, Almanya'nın Münih şehrinde dün düzenlenen Ukrayna ve Gazze savaşı konulu güvenlik konferansına da damgasını vurdu.
Navalni'nin eşi Yuliya Navalnaya, aktivistin ölümünden Putin yönetimini sorumlu tutarak "Putin ve tüm ekibinin ülkemize, aileme ve eşime yaptıklarından dolayı cezalandırılacağını bilmelerini isterim. Adaletin yerini bulacağı günler çok yakında" ifadelerini kullandı.
Navalni'nin cezaevinde yaşamını yitirmesi, Batı ülkelerinde de geniş yankı buldu. ABD Başkanı Joe Biden doğrudan Putin'e yüklenerek "Navalni'nin ölümünden Putin sorumludur" dedi.
Almanya, Fransa ve İsveç'in yanı sıra Letonya, Çekya ve Hollanda'dan yapılan resmi açıklamalarda da aktivistin ölümünden Kremlin sorumlu tutuldu.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Rusya'nın Navalni'nin ölümüyle ilgili tüm koşulları şeffaf şekilde kamuoyuyla paylaşması gerektiğini belirtirken, Rusya Soruşturma Komitesi de olaya dair inceleme başlatıldığını bildirdi.
Birleşik Krallık'ın (BK) tanınmış gazetelerinden Guardian'da yayımlanan analizde Navalni için "Belki de yurtdışından Ukrayna savaşına karşı güçlü bir hareket başlatabilirdi. Fakat bunun yerine artık sonsuza dek susturuldu" dendi.
BK'nin kamu yayıncısı BBC'nin analizindeyse Navalni'nin tutulduğu ve Kuzey Kutup Dairesi'nde yer alan IK-3 hapishanesindeki sert koşullara dikkat çekildi. Analizde, hapishanenin "Kutup Kurdu" adıyla anıldığı belirtilirken, mahkumların -20 derecede dışarıda bekletildiği, dayanamayıp bayılan kişilerin üzerine ceza olarak soğuk su sıkıldığı savunuldu.
ABD'nin önde gelen medya kuruşularından CNN'in haberinde, Putin'in Navalni'yi "varoluşsal tehdit" olarak algıladığı yazıldı. Aktivistin ölümüyle "Rusya'nın kasvetli siyasi manzarasının artık çok daha karanlık hale geldiği" değerlendirmesi yapıldı.
2022'de yayımlanan "Navalni" belgeselinin yönetmeni Daniel Roher ise aktivistin ölüm haberini duyduğunda "içinin parçalandığını ve öfkelendiğini" söyledi.
Amerikan gazetesi Wall Street Journal'a konuşan 30 yaşındaki Kanadalı yönetmen, Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği'nde doğan biri olarak Navalni'nin Batı kültürüne büyük ilgi duyduğunu belirterek "The Wire ya da Breaking Bad'den diyalogları ezbere biliyordu" dedi.
Washington Post ise Navalni'nin ölmeden bir gün önce kaydedilen videosunda gayet iyi göründüğüne işaret etti.
The last time Navalny was seen alive was during a court hearing yesterday, where he appeared from prison via video link. He looked fine – though that's itself a sign of how his gaunt look and deteriorating health in harsh prison conditions was normalized. pic.twitter.com/dDrz5COiM1
— max seddon (@maxseddon) February 16, 2024
Kremlin tarafından Şubat 2022'de yabancı ajan ilan edilen Rus gazeteci Alexandra Ageeva'nın kurduğu haber sitesi SOTA'nın paylaştığı videoda Navalni'nin, davasını gören yargıçla "Sayın Yargıç, size hesap numaramı göndereceğim, böylece aldığınız yüksek miktardaki maaşı hesabımı doldurmak için kullanabilirsiniz" diyerek şakalaştığı görülüyor.
Navalni'nin ceza süreci
Navalni, zehirlendiği iddiasıyla Almanya'nın başkenti Berlin'de tedavi gördükten sonra 17 Ocak 2021'de Moskova'ya döndüğünde havalimanında tutuklanmıştı.
Aktivist hakkında açılan dava, Moskova Şehir Mahkemesi'nde aynı yıl 2 Şubat'ta sonuçlanmıştı. Navalni'nin geçmişte yolsuzluk davasında aldığı ertelenmiş 3,5 yıllık hapis cezası, adli kontrol şartlarını yerine getirmediği gerekçesiyle normal hapis cezasına çevrilmişti.
Bunun ardından cezaevine gönderilen Navalni hakkında, aşırılık yanlısı topluluk oluşturma suçundan Ağustos 2023'te 19 yıl hapis cezası verilmişti.
Independent Türkçe, Guardian, Wall Street Journal, CNN, BBC, AFP, Meduza, AA, Washington Post, Sky News
Derleyen: Yasin Sofuoğlu