Deniz kenarındaki taşınmaz, Libya’nın iki numaralı şehri Bingazi’nin hemen batısında bulunuyor. Akdeniz kıyısında gelişen değerli bir yer olan Bingazi, Kuzey Afrika halkının birçok sorunu çözüme kavuşturulduğunda zenginlik kaynağı olabilir.

Ancak bir defasında 2017’de, savaş ağası Halife Hafter’in Libya Ulusal Ordusu’ndaki (LNA) bir görevli, iddialara göre taşınmazın sahibini çağırdı ve ona mülkün Askeri Yatırım ve İmar Komitesi denilen karanlık bir finansal otorite tarafından istendiğini söyledi.

Geçinme derdi ve kişisel güvenliğinden endişe eden mal sahibi. mülkü değerinin çok altında bir fiyata satmayı hemen kabul etti. The Independent’la paylaşılan bir rapora göre, LNA’ya karşı gelen çok sayıda Libyalı muhalif ya ortadan kayboldu ya da kaçmaya zorlandı.

Libya’ya gidip gelen ve taşınmazın eski sahibiyle konuşan bir araştırmacı “Öyle çok şey yapmak zorunda değiller. Bu, doğrudan bir tehdit olabilir veya sizi bir ofise davet edip size oyunun kurallarını söylerler. Ya da mülke silahlı bir grup gönderirler ve fiilen mülkü devralırlar” dedi.

Şimdilerde Libya’nın başkenti Trablus kuşatmasını yöneten Hafter, petrol zengini ülkede 5 yıl içinde kontrolü sağlamak için Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan’in yanı sıra Mısır’ın askeri, Rusya ve Fransa’nınsa siyasi desteğini aldı.

Ancak uzmanlar Hafter’in, savaş harcamalarını finanse etmek, Washington’da lobi faaliyetlerinde bulunan birilerini de içeren harcamalarına kaynak bulmak ve subaylarını memnun etmek için muhaliflerin yağmalama olarak adlandırdığı, birçoğunun Askeri Yatırım ve İmar Komitesi tarafından yürütülen uygulamalara başvurduğunu söylüyor. Sözde yasal otorite aracılığıyla mülkler kamulaştırılıyor veya ucuza satın alınıyor ve mallar yurt dışına satılıyor.

Otoritenin varlıklarının değerini ve gelirlerinin miktarını belirlemek çok zor. Bir araştırmacı otoritenin 5 milyarla 10 milyar Libya dinarı (yaklaşık 3,6 ila 7 milyar dolar) arasında varlığı kontrol ettiğini tahmin ediyor. Bunun da değerinin en az 1 milyar dolar (yaklaşık 5,75 milyar TL) ve on milyonlarca dolar yıllık gelir demek olduğunu ileri sürüyor.

Otoritenin iddia edilen kaynak sağlamasının çeşitli yolları bulunuyor. Mülkler ulusal güvenlik açısından ihtiyaç duyulduğu gerekçesiyle alınıyor. İş insanlarına nakit para vermeleri söyleniyor. Akaryakıt yurt dışına kaçırılıyor ve satılıyor.

Libya’da 2017’de hükümetin yaptığı bir denetimde, ülke dışına kaçırılan akaryakıtın değeri bir yılda 5 milyar dolar (yaklaşık 28,75 milyar TL) olarak hesaplandı.

Libya’nın doğusunda gittikçe daha fazla ekonomik kazanım elde eden Libya’daki Yatırım Otoritesi liderleri toplantı yapıyor (Askeri Yatırım Otoritesi, Facebook)

Uluslararası Suçlara Karşı Küresel Girişim isimli kuruluş tarafından haziranda hazırlanan Libya’nın Doğusunda Yağmalama Yöntemlerine ilişkin rapora göre, iş insanlarının büyük mağazalarına el kondu, teçhizatlar söküldü ve hurda metaller satıldı.

Bu kuruluş tarafından edinilen 2018 yılı belgesiyse, bu tür hurda metalin yurt dışına gönderilmesinin 750 bin dolar civarı (yaklaşık 4,3 milyar TL) değerinde olduğunu gösteriyor.

Hollandalı düşünce kuruluşu Clingendael Institute’un Kuzey Afrika uzmanı Jalel Harachaoui “Bu aslında LNA üst yönetiminin (Doğu Libya’nın) ekonomisinin temel unsurlarını askerileştirmek için göz önünde açıktan açığa yaptığı bir nakliye. Üst düzey subaylara, büyük olasılıkla generallerin çocuklarına kendi limanlarına, çiftliklerine, telekom sağlayıcılarına karşılıksız sahip olmalarını sağlayan bir oluşum” dedi.

Normal işletmelerin aksine, otorite vergi veya ücret ödemiyor. Devletin teknik olarak sahip olduğu mülk ve öz kaynakları yöneten Libya Yatırım Otoritesi gibi kamu yatırım fonlarının aksine, söz konusu otorite çok az incelemeye tabi.

Sadece Hafter’e cevap verdiği görünen otoritenin Facebook sayfasında, beyaz saçlı askeri yetkililerin birbirleriyle görüşmelerinin fotoğrafları gösteriliyor. Basit internet sitesiyse otoritenin rolüne, varlıklarının detaylarına veya iletişim bilgilerine ilişkin bir açıklama barındırmıyor.

The Independent bir çok kez otoriteyle ve otoritenin sözcüsüyle iletişime geçti. İlk etapta The Independent’a konuşmayı kabul eden sözcü, Facebook sayfaları aracılığıyla ulaşıldığında yöneltilen sorulara yanıt vermedi ve bu haberin yayımlanmasından bir haftadan daha uzun süre önce de mesajları yanıtlamayı bıraktı.

LNA’yı öfkelendirme korkusuyla isminin kullanılmamasını isteyen Libya merkezli bir uzmansa “Konuşmayı veya bilgi paylaşmayı sevmiyorlar. Şaibeli şeylerin dışarıdan nasıl algılandığını biliyorlar” dedi.

Öte yandan bu uzman, komiteye karşı bazı iddiaların tek taraflı olduğunu veya abartıldığını da ileri sürdü. Kasımdan bu yana, Libya’nın doğusundaki sivil yetkililer tarafından otoritenin uygulamaları bir nebze dizginlendi ve mahkemeler otoritenin hileyle üste çıkma girişimlerine defalarca meydan okudu.

Uzman “Bazı minimal yağmalama uygulamalarına ek olarak, komitenin çoğu uygulamaları ve alım satımları yasal çerçeveyle örtüşüyor. Komite düzenbazlık yaptığında bu işe yaramadı. Onlara karşı çıkıldı. Dolayısıyla şimdi onlar tüm faaliyetlerini geçen yıl geçirilen askeri yatırım yetkisi mevzuatına uygun hale getirmeye çalışıyor” dedi.

Libya Yatırım Otoritesi Başkanı General Muhammed Medeni Fahri (Libya Yatırım Otoritesi, Facebook)

Otoritenin başkanı General Muhammed Medeni Fahri, Hafter’in en sadık yardımcıları arasında bulunuyor ve yönetim kurulu üyeleri Hafter’in ordusundaki diğer üst düzey askeri subaylardan oluşuyor.

Uzmanlara göre, otoritenin varlıkları arasında Bingazi limanında kargo yükleme ve boşaltma tesisleri ve çiftlikler bulunuyor, bu da ithalat ve gıda üretimi gibi ekonominin stratejik kaldıracı üzerinde olası tekel gücü sağlıyor.

Son zamanlarda otorite, yabancıların Libya’nın doğusuna girişini kontrol altına almaya ilişkin bildiri yayımladı. Bu da onlara yabancı iş insanlarını takip etme ve imkan dahilinde haraca bağlama olanağı veriyor.

Kaynaklarını tehlikeye atma korkusuyla isminin kullanılmasını istemeyen araştırmacı “Binaları devralmakla başladı. Bugün daha organize hale geldi. LNA’nın gelir üretme ve bazı komutanların para kazanma isteğiyle hızlandı” dedi.

LNA’nın finansal ihtiyaçları son aylarda arttı. Libya’nın önemli petrol zenginlikleri, iç savaşa rağmen bağımsızlığını koruyan ve kamu aylıklarını, emekli maaşlarını ödeyen ve hastaneler gibi devlet kurumlarına fon sağlamaya devam eden merkez bankasının kontrolü altında bulunuyor. LNA birçok kez hem merkez bankasını hem de Libya Ulusal Petrol Şirketi’ni kontrol altına almak istedi ancak başarılı olamadı.

Yaklaşık 5 yıllık periyodik savaş durumunda Libya’nın doğusunu ve güneyini kontrol altına alan Hafter liderliğindeki LNA, nisanda başkent Trablus’un kontrolünü ele geçirmek için saldırı başlattı.

Destekçilerine ve koruyucularına kısa sürede zafer vaat etmesine rağmen, çatışmalar şimdiden yaklaşık 5 ay uzadı ve Hafter’in Kahire, Riyad ve Abu Dabi’deki destekçilerinin sabırsızlık alametleri arasında kanlı bir çıkmaza dönüştü.

Askeri ve diplomatik desteğine rağmen savaş ağası Arap müttefiklerinin ona nakit önerdiğine dair çok az delil var. Bu da Hafter’i askeri iştiyaklarını finanse etmeye ve yıllarca süren savaşın ardından Libya’nın doğusunu yeniden inşa etmek için kendi başının çaresine bakmaya itti.

Yaklaşık 70 bin savaşçısının maaşlarını ödemesine ek olarak Hafter’in harcamaları arasında, ABD Hazine Bakanlığı’na göre, başkent Washington’daki “diplomatik hedeflerine” yardımcı olmak için Houston merkezli lobi firmasıyla iki milyon dolarlık anlaşma da bulunuyor.

Uzmanlar otoriteyi, Hafter’in müttefikleri ve savaşçıları tarafından yapılan yağmalamaya yasallık ve düzen kazandırmanın bir yolu olarak nitelendirdi.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/news/world/africa

Independent Türkçe için çeviren: Cenk Korkmazer