Anton Mardasov
Geçen yıl şubat ayının ilk günlerinde (Ukrayna'nın işgalinin başlamasından bir hafta önce) sosyal medyayı ‘Z’ harfi ve diğer sembollerle kazınmış Rus zırhlı araçlarının fotoğrafları doldurmuştu. Söz konusu sembol, aslında tamamen işlevsel bir amacı olmasına rağmen onları işgalin sembolü olarak gören bazı ülkelerde yasaklandı. Son dönemde sosyal medyadan alınan görüntülerde Ukrayna ordusunun uzun zamandır beklenen karşı taarruzuna devam ederken zırhlı araçlarına benzer işaretler koymasıysa daha ironik.
Bu koşullar altında, özellikle Kiev, Rus güçlerini Donbass bölgelerinden çekmenin yanı sıra Kırım'ı geri alma niyetini açıklarsa, Kremlin tüm dikkatini Ukrayna cephesine vermek zorunda kalacak.
Ayrıca Rus paralı asker grubu Wagner'in sahibi Yevgeniy Prigojin ile resmi Rus askeri teşkilatı arasındaki anlaşmazlık yeniden şiddetli bir şekilde alevlendi. Prigojin, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Başkanı Valeriy Gerasimov'a kişisel olarak hakaret etti. Ayrıca Prigojin, Ukrayna kuvvetleri Wagner'in özel kuvvetleriyle savaşırken aylarca Artemivsk'te (Bahmut) mahsur kaldığı için, büyük ölçekli bir Ukrayna karşı saldırısının başlamasının yalnızca paralı askerleri sayesinde ertelendiğiyle övünüyordu.
Ancak Ukrayna, Suriye'deki durumla birlikte Rus medyasını meşgul eden konulardan sadece biri olmaya devam ediyor.
Odak değişikliği
Mart ayının başından itibaren ve nisan ve Mayıs ayları boyunca, ABD'li yetkililerin defalarca belirttiği gibi, Rus havacılığı Suriye'de artan faaliyet gösterdi. Rus uçakları ve insansız hava araçları (İHA), anlaşmaları ihlal ederek ABD askeri hedeflerinin üzerinden uçmaya başladı. Benzer olaylar daha önce de yaşanmış olabileceğinden, bu ilk olmayabilir. Sızan Pentagon belgelerine göre Kasım 2022'de, Rusya Hava Kuvvetleri, Mart 2023'te Karadeniz'in tarafsız suları üzerinde bir Rus savaş uçağı tarafından önlenip vurulan İHA'nın aynısı olan MQ-9 Reaper İHA'yı Kamışlı'da neredeyse düşürüyordu.
Moskova, yalnızca Karadeniz'de değil, Akdeniz bölgesinde de artan gerilimler nedeniyle Washington'a kendi suçlamalarını yöneltti. Rusya, ABD liderliğindeki koalisyonun çatışmanın tırmanmasını önlemek için protokolleri ve yalnızca nisan ayında 213 kez Suriye üzerindeki hava güvenliğine ilişkin ABD-Rusya anlaşmasını ihlal ettiğini iddia ediyor.
Bununla birlikte, sızan aynı Pentagon belgeleri, Ukrayna askeri istihbaratının Suriye'deki Rus kuvvetlerine saldırmayı planladığını ortaya çıkardı. Bu, Moskova'yı Ukrayna'dan bazı askeri kuvvetlerini nakletmeye zorlayacaktı. Aynı kaynağa göre Ukrayna sonunda bir takım teknik ve siyasi nedenlerle bu fikirden vazgeçti.
Bununla birlikte, Moskova'nın Suriye'de tamamen etkileşimli bir duruş benimsediğine dair nesnel şüpheler ve bölgedeki ABD tesisleri üzerinde baskı başlatabileceğine inanmak için gerekçeler var.
İlk olarak, 2021 gibi erken bir tarihte Kremlin, yalnızca Ukrayna'ya karşı askerî harekât tehdidinde bulunarak değil, aynı zamanda büyük ölçekli tatbikatlar yapmak veya Hmeymim Hava Üssü’nde kısa bir süre için nükleer yetenekli stratejik bombardıman uçakları konuşlandırmak gibi Suriye'de aktif olarak faaliyet göstererek NATO'yu yeni bir Avrupa güvenlik mimarisini müzakere etmeye zorlamaya çalıştı. Rusya'nın Mart 2023 sonunda Suriye üssüne yeniden TU-22M3 rampaları konuşlandırdığıysa kesin.
Rusya'nın Suriye'deki faaliyetlerindeki artışın, İran vekil güçleri ve ABD birliklerini içeren olaylardaki artışla aynı zamana denk gelmesi tesadüf değil. Daha önce Rusya, kendisini İran saldırılarıyla ilişkilendirmekten kaçındı ve Suriye'nin doğusundaki faaliyetlerini büyük ölçüde dondurdu. Bununla birlikte, Ukrayna'daki savaşın başlangıcında işler değişti. Bu, Moskova'nın Kremlin'in savaşla mücadele kararlılığını ve kaynakların mevcudiyetini göstermek için İran ve hatta Çin ile (genellikle onların rızası olmadan) koordineli eylem sergilemeye yönelik kasıtlı girişimlerinin habercisi oldu.
Tüm bu nedenlerle Rusya'nın hamleleri, Ukrayna dışındaki alanlarda rakiplerine baskı kurarak Ukrayna'da üzerindeki baskıyı azaltmak için bir taktik olabilir. Kiev'in avantajlı bulabileceği bir program, mevcut koşullarda herhangi bir kırmızı çizgi oluşturmak için fazla kaynağa sahip olmayan Moskova için de çekici olabilir. Yine de Kremlin, Washington'a Ukrayna'da stratejik silahlarda taviz vermesi gerektiğini gösteren kırmızı çizgiler çizmeye çalışıyor. Örneğin Moskova, Soğuk Savaş döneminde, manevralar sırasında savaş gemilerinin ve uçakların birbirine yaklaşmasına izin verilen mesafeyi belirleyen 1972 Sovyetler Birliği-ABD anlaşmasına benzer şekilde açık denizlerde ve havada kazaları önlemek için yeni bir anlaşma yapma arzusunu gizlemiyor.
Rusya'nın hamleleri, Ukrayna dışındaki alanlarda rakiplerine baskı kurarak Ukrayna'da üzerindeki baskıyı azaltmak için bir taktik olabilir. Kiev'in avantajlı bulabileceği bir program, mevcut koşullarda herhangi bir kırmızı çizgi oluşturmak için fazla kaynağa sahip olmayan Moskova için de çekici olabilir.
Ancak Moskova'nın Karadeniz ve Akdeniz bölgelerini dikkatlice tek bir ‘paket’ halinde bağlaması aslında oldukça normal ve krizle yüzleşmek için bir taktik plan değil. Gerçek şu ki, Kremlin bu konuda diplomatik ve hatta siyasi mantıkla değil, tamamen askeri düşünceyle yönlendiriliyor. Ve bu söz konusu askeri planlama mantığını hesaba katarsak, Moskova'nın görünüşte beklenmedik adımları için mantıklı bir açıklama sunabiliriz.
İki savaş tiyatrosu tek sahnede
Moskova, 2015 yılında Suriye iç savaşına resmen taraf olduğunda, argümanlarının çoğu önemsiz görünüyordu. Örneğin, birçok Rus oryantalist ve Kafkasya araştırmacısı bile, Suriye'deki harekâtın Rus makamlarına ‘geniş kapsamlı yaklaşımlarla terörle mücadelede’ yardımcı olacağına dair resmi çizgiyi her zaman sorgulamıştır. Uzmanlar, Rus makamlarının Soçi'deki 2014 Kış Olimpiyatları'ndan önce, Müslümanlar arasında aşırılık yanlısı fikirlerin yayılmasına yol açan nedenleri ortadan kaldırmaya fazla dikkat etmeksizin, istenmeyen insanları Ortadoğu'ya gitmek üzere Kuzey Kafkasya'dan ayrılmaya teşvik ettiğini fark ettiler. Ancak bunun sonucunda, terör saldırıları Rusya'da gerçekleşti ve failleri bunları doğrudan Suriye'ye müdahalenin intikamıyla ilişkilendirdi.
‘Aşırıcılıkla mücadele’ hipotezinin sadece propaganda olduğunu ve askeri harekatın başta siyasi olmak üzere tamamen farklı amaç ve hedefleri olduğunu anlayan birçok Rus diplomat da vardı.
Bununla birlikte, Rus ordusunun bakış açısından, Kremlin'in eylemlerinin açık bir mantığı vardı. Ve anlatıyı Rusya'nın müdahalesi etrafında kendi istedikleri yöne çeviren orduydu.
Rus askeri planlamasına göre, güney askeri bölgesine karşılık gelen güney stratejik tarafı, sadece Orta Asya'yı, Karadeniz bölgesini ve Rusya-Ukrayna sınırını değil, aynı zamanda Kuzey ve Güney Kafkasya'yı da içeriyor ve Akdeniz'de güç konuşlandırılması için bir köprübaşı vazifesi görüyor. Aslında, 2008 yılında Gürcistan ile olan savaştan bu yana, Güney Askeri Bölgesi kuvvetleri diğer bölgelere göre daha gelişmiş teçhizat ve önemli ölçüde daha iyi eğitim aldı.
Kırım ve Sivastopol ilhak edildikten sonra 2014 yılında Güney Askeri Bölgesi'ne dahil edilmiş, ardından 2023 yılında Donbass toprakları onları takip etmiştir. Yarımadanın Suriye'ye yakınlığı nedeniyle, bu bölgede konuşlanmış Rus ordusuna Sivastopol'dan büyük çıkarma gemileri sağlandı. Güney Askeri Bölgesi'ne bağlı Karadeniz Filosu ve Hazar Filosu'na ait gemiler de Suriye'de muhalif hedeflere ve terör hedeflerine yönelik saldırılar gerçekleştirdi. Savaş havacılığı, Suriye'deki operasyon için çoğunlukla Kırım hava meydanlarından yeniden konuşlandırılırken, Güney Askeri Bölge birimleri, Halep'in doğusundaki Rus askeri gücünün omurgasını oluşturdu.
Uzmanlar, Rus makamlarının Soçi'deki 2014 Kış Olimpiyatları'ndan önce, Müslümanlar arasında aşırılık yanlısı fikirlerin yayılmasına yol açan nedenleri ortadan kaldırmaya fazla dikkat etmeksizin, istenmeyen insanları Ortadoğu'ya gitmek üzere Kuzey Kafkasya'dan ayrılmaya teşvik ettiğini fark ettiler.
Ancak son değişikliklere rağmen Güney Askeri Bölgesi, Rusya'daki en küçük askeri bölge olmaya devam ederken, sorumluluk alanı en sorunlu ve çatışmaya açık alanları içeriyor. NATO'nun askeri planlamasında, Kırım'a olası bir saldırı için en önemli köprübaşı ise Akdeniz'dir. Soğuk Savaş'tan bu yana ABD, bu uçsuz bucaksız deniz havzasının doğu kısmını, Rusya'nın orta-güneyine uçak gemileri ve Tomahawk seyir füzeleri ile varsayımsal bir saldırı için uygun bir platform olarak gördü.
Ukrayna'da savaşın başlamasından sonra (ve güdümlü füze kruvazörü Moskva'nın imha edilmesinden ve büyük saldırı gemisi Saratov'un Berdyansk'ta zorla batırılmasından sonra) Karadeniz Filosu’nun savaş operasyonlarını etkin bir şekilde yürütme konusundaki gerçek yeteneği hakkında şüpheler ortaya çıktı.
Bu nedenle Rusya şimdi dört Rus filosunu ve Hazar Filosu’nu askeri bölgelerden çıkarmaya ve denizcilerin bürokrasiyi atlayarak doğrudan savaş eğitimine girmeleri için eskiden olduğu gibi donanmanın ana komutanlığına atamaya hazırlanıyor.
Ancak sözde savaş operasyonlarının Kırım'a devredilmesi durumunda bile, Rus grubunun Suriye'deki tedariki değişmeden kalacak. Türkiye'nin 2022 yılında Rusya'nın Suriye'ye askeri uçuşlarını kısıtlama ve Türk boğazlarını savaş gemilerine kapatma kararından sonra Sivastopol, Suriye Expresi’nden izole hale geldi. Novorossiysk-Tartus-Novorossiysk güzergahında Rus kuvvetlerine ve Esed rejimi güçlerine silah ve insani yardım ikmal yükünün tamamı kuru yük gemileri ile taşınıyor. İkmalin daha hızlı ulaşması için, Türkiye'nin hava sahasından Hmeymim'e gitmesine izin verdiği insani kargo taşıyan acil uçuşlar dışında, çoğunlukla İran ve Ürdün üzerinden bir yılı aşkın süredir uçan nakliye uçakları kullanılıyor.
Yorgunluk faktörü
Nisan 2023'ün sonundan bu yana, Suriye kıyılarında Rus silahlı kuvvetleri için eşi benzeri görülmemiş bir durum gelişti. Rus görev gücünün yetenekleri büyük ölçüde azaldığından, üç gemi aynı anda Akdeniz'den ayrıldı. (Karadeniz firkateyni Amiral Grigorovich ve iki Baltık kruvazörü Soobrazitelny ve Stoykiy)
Soobrazitelny ve Stoykiy mürettebatı Doğu Akdeniz'de neredeyse altı ay (Ekim 2022'den beri) geçirirken, Amiral Grigorovich'in mürettebatı daha önce SSCB'de veya modern Rusya'da hiç kırılmamış bir rekor kırdı. Gemi, Ekim 2021'de Suriye'ye gitmek üzere Sivastopol'dan ayrıldı ve bunca zaman yanaşma veya başka bir onarım olmaksızın savaş hizmetindeydi.
Bölgedeki büyük muharebe yüzey gemilerinden sadece Amiral Gorshkov firkateyni kaldı. Ayrıca savaş görevinde bir dizel-elektrikli denizaltı B-265 Krasnodar var. Bunlar, büyük gemi oluşumlarına karşı Suriye kıyısı çevresinde etkili bir savunma oluşturmak için yeterli değiller. Türkiye’nin boğazlar yasağı nedeniyle onları Sivastopol'dan gelen gemilerle değiştirmek imkânsız, grubu güçlendirmenin tek yolu Kuzey Filosu’ndan büyük bir denizaltı karşıtı gemi Amiral Levchenko'yu Suriye kıyılarına göndermek.
Rusya'ya yardım eden tek şey ise ABD'nin USS George HW Bush liderliğindeki bir grup uçak gemisini Akdeniz'den geri çekmesi.
Bu durum Rus ordusunu, bir güç imajı yansıtmak ve ABD 6. Filosu’nun ‘Neptün Saldırısı 2022’ gibi çeşitli NATO tatbikatlarına yanıt vermek için Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde siyasi jeopolitik rakipleri üzerinde kalıcı faaliyet yürütme görevi ile baskı oluşturuyor.
Yine de Rusya'nın Karadeniz ve Akdeniz'de güç kullanma kapasitesi eşit değil. Filoda büyük su üstü gemileri sıkıntısı var. Türkiye'nin Rus savaş gemilerinin İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçişine yönelik süregelen yasağından daha fazla sorun çıkıyor. Bu, filolar arası Akdeniz filosunun gemilerini onarma ve yükseltme yeteneğini sınırlıyor. Havacılık faaliyetleri gibi mevcut kaynaklarla bu boşlukları doldurmak Kremlin'in çıkarınadır.
*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Majalla’dan çevrildi.
**İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Şarku'l Avsat
