Yaşlanma araştırmalarına odaklanan bir biyoteknoloji şirketi olan Integrated Biosciences'ın yürüttüğü çığır açan bir çalışma, yapay zekanın yeni senolitik bileşikleri keşfetmedeki olağanüstü potansiyelini gözler önüne serdi.

Yapılan deneyler sonucunda şimdiye kadarki en etkili yaşlanma karşıtı molekül keşfedildi.

Senolitikler, iltihaplanma, fibroz ve kanser gibi yaşa bağlı süreçleri baskılayabilen küçük moleküller. Bunlar yaşlanan hücreleri öldürerek çalışıyor. Metabolik açıdan aktif olan ama artık çoğalamayan bu hücrelere "zombi hücreler" de deniyor.

Yaşlanan hücreler, komşu hücrelere yayılabilen enflamatuar proteinler salgılıyor. Yaşlanan hücre sayısının artması tip 2 diyabet, Kovid-19, pulmoner fibroz, osteoartrit ve kanser dahil olmak üzere bir dizi hastalıkla ilişkilendiriliyor.

Laboratuarda fareler üzerinde yapılan deneyler, senolitiklerin yaşlanan hücreleri ortadan kaldırmasının bu hastalıkları iyileştirebileceğini göstermişti. Bu ilaçlar, sağlıklı hücreleri canlı tutarken zombi hücrelerini öldürebilir.

Araştırmacılar, bu yüzden yeni ve etkili senokitikler bulma amacıyla 800 binden fazla bileşiği taramak için yapay zeka teknolojisinden yararlandı.

Bunun sonucuna üç etkili ilaç adayı tespit edildi. Bunlardan biri yaşlanmayı geciktirme hususunda mevcut senolitiklere kıyasla daha üstün özellikler sergiliyor.

Halihazırda yaklaşık 80 senolitiğin var olduğu biliniyor. Ancak insanlarda sadece ikisi test edilebildi: Dasatinib ve kersetin. Bilim insanları çeşitli hastalıklarda kullanılabilecek daha fazla senolitik bulmak istiyor. Ancak bir ilacın piyasaya çıkması 10 ila 20 yıla ve milyarlarca dolara mâl oluyor.

İlaç keşfi diye adlandırılan yeni ilaçlar bulma süreci pahalı ve zaman alan bir bir iş. Yine de makine öğrenimi sistemleri, bu süreci büyük ölçüde hızlandırabiliyor ve maliyeti de ciddi ölçüde azaltabiliyor.

Integrated Biosciences araştırmacıları ilk başta yapay zeka sistemiyle senolitik bir madde olma olasılığının yüksek olduğu düşünülen 21 molekül tanımladı. Bu moleküller toplamda 4 bin 340 kimyasal arasından seçildi.

Araştırmacılara göre bunların laboratuvarda tek tek test edilmesi için en az birkaç haftalık yoğun çalışma ve  64 bin dolar gerekirdi.

Sonuçlar bu bileşiklerden üçünün (periplocin, oleandrin ve ginkgetin) normal hücrelerin çoğunu canlı tutarken yaşlanan hücreleri yok edebildiğini gösterdi.

Daha ayrıntılı biyolojik deneyler de oleandrin molekülünün bilinen en iyi senolitik ilaçtan daha etkili olduğunu ortaya koydu.

Araştırmacılar şimdi bu üç adayı insan akciğer dokusunda test ediyor. Yeni deneyin sonuçlarını da iki yıl içinde almayı umuyorlar.

Independent Türkçe, Science Alert, Wio News

Derleyen: Çağla Üren