1986'nın 23 Ağustosu'nda Guyanalı öğrenci Leakh Bhoge, New York'un ünlü Queens bölgesindeki metro istasyonlarından birine elinde bir zarfla girdi.
Metro istasyonunda yaklaşık üç yıldır tanıdığı Birleşmiş Milletler çalışanı Sovyet fizikçi Gennadi Zakharov'la buluşacak ve 1000 dolar karşılığında içinde Amerikan savaş uçaklarının motorlarına ilişkin bilgilerin bulunduğu zarfı ona teslim edecekti.
Alışveriş gerçekleştikten hemen sonra kalabalık metro istasyonu, bir dizi FBI ajanının bağırışlarıyla doldu.
Birçok namlunun kendisine doğrultulduğu 39 yaşındaki Zakharov, derslerinde yardımcı olduğu ve savunma sektöründeki bir tedarikçi firmada iş bulduğu Bhoge'nin FBI için çalıştığını o ana kadar anlamamıştı.
Bhoge o güne kadar Zakharov'a herhangi bir belge teslim etmemiş, o gün teslim ettiği belgeler de kendisine FBI tarafından verilmişti. Birleşmiş Milletler'deki 4 yıllık görev süresini tamamlamak üzereydi ve diplomatik dokunulmazlığı yoktu.
Tutuklama, Birleşmiş Milletler'in New York'taki merkezinde görev yapan Sovyet çalışanların casusluk faaliyetleri içinde bulunduğuna yönelik Amerikan tezini güçlendirmek için yapılmıştı.
Raymond L. Garthoff tarafından kaleme alınan The Great Transition: American-Soviet Relations and the End of the Cold War (Büyük Geçiş: Amerikan-Sovyet İlişkileri ve Soğuk Savaş'ın Sonu) kitabında yer alan bu ayrıntılar iki kutuplu dünyanın son yıllarına damga vuran krizlerden birinin de kapısını araladı.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Zakharov'un tutuklanmasını provokatif bulan Sovyetler Birliği yönetimi, olaydan hemen sonra ülkede resmi görevi olmayan bir Amerikan vatandaşı aramaya başladı.
Bu denge arayışı için KGB'nin uygun bir adayı vardı: Rus asıllı Amerikalı gazeteci Nicholas Daniloff.
U.S. News and World Report'un Moskova muhabirliğini yapan Daniloff, 5 yıllık Sovyetler Birliği turununun sonuna gelmek üzereydi. Zakharov'un tutuklanmasından bir hafta sonra, 30 Ağustos'ta, sıra Daniloff'a gelmişti. ABD'li gazeteci Moskova'da bir parkta, Zakharov'a çok benzer koşullarda, elinde Sovyetler Birliği'nin Afganistan'daki askeri faaliyetlerini anlatan "gizli" damgalı belgeleri içeren bir zarfla "suç üstü" yakalandı.
Daniloff, bir aydan uzun bir süre gündemi meşgul eden ve devlet başkanları düzeyine kadar ulaşan krizin ardından serbest bırakıldı ve ABD'ye döndü. Daniloff'un tutuklanması Zakharov'un da ABD'den çıkış bileti anlamına geliyordu. Washington yönetimi reddetse de, BM'deki Sovyet kaynakları Daniloff'la Zakharov'un takas edildiği bilgisini kamuoyuyla paylaştı.
Casus krizinden birkaç yıl sonra Berlin Duvarı yıkıldı, Sovyetler Birliği dağıldı, Soğuk Savaş sona erdi.
Ancak Soğuk Savaş günlerine benzer casusluk operasyonları Ukrayna savaşıyla birlikte bugün yeniden gündeme gelmiş durumda. Tıpkı Daniloff'un hikayesi gibi.
Soğuk Savaş sürecinde Sovyetler Birliği'nde casuslukla suçlanan son Amerikalı gazeteci Nicholas Daniloff'un ismi 37 yıl sonra bir başka Amerikalı gazetecinin benzer suçlamalarla Rusya'da tutuklanmasıyla yeniden gazete sayfalarında kendine yer buldu.
Martta Rusya'nın Yekaterinburg kentinde casusluk suçlamasıyla tutuklanan Wall Street Journal muhabiri Evan Gershkovich'in dosyasıyla ilgili detaylara hakim olmak henüz mümkün değil.
Ancak onun tutuklanmasından bir hafta önce ABD Adalet Bakanlığı tarafından bir Rus casusla ilgili hazırlanan dosya ve Ukrayna savaşına damga vuran casusluk operasyonları Batı ile Rusya arasındaki istihbarat savaşlarının hız kesmeden devam ettiğini gösteriyor.
Üstelik bu kez sahadaki savaş "soğuk" değil, aksine son derece sıcak ve yakıcı.
Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin kapısından dönen Rus casus
Wall Street Journal'ın Moskova muhabiri Evan Gershkovich'in Rusya'da tutuklanmasından bir hafta önce ABD Adalet Bakanlığı tarafından federal mahkemeye gönderilen bir iddianamenin sanık bölümünde Sergey Çerkasov'un adı yazılıydı.
Dava dosyasındaki detaylara göre Çerkasov, Rus askeri istihbarat birimi GRU tarafından yetiştirilen eğitimli bir casustu ve son 10 yılını Brezilya vatandaşı Victor Muller Ferreira olarak geçirmişti.
Brezilya'nın kayıt ve göç sistemindeki boşlukları değerlendiren Rus istihbaratı 2009'da Victor Ferreira adına bir doğum belgesi hazırladı ve 2010'da Çerkasov'u bu ülkeye gönderdi.
Düzenlenen belgeler Victor Ferreira'nın 1993'te çocuksuz bir kadın olarak hayatını kaybeden Juraci Eliza Ferreira'nın oğlu olduğunu ortaya koyuyor ve Latin Amerika ülkesinde Çerkasov'a yeni bir hayat inşa ediyordu.
Rus casus Brezilya'daki ilk yıllarını yine GRU tarafından işletildiği düşünülen bir seyahat acentasında çalışarak geçirdi, yeni karakteri Victor Ferreira hakkında ayrıntılı Portekizce notlar tuttu. Uydurduğu karakteri hikayesini Rio de Janerio'daki bir köprünün yanındaki balıkçının kokusundan duyduğu tiksinti ve çalıştığını söylediği bir tamircideki Pamela Anderson posteri gibi detaylarla güçlendirdi.
Sarı saçlarını ve aksanını soranlara ailesinin Alman kökenli olduğunu ve farklı görünüşü nedeniyle çocukluktan itibaren zorlanmaya başladığını söyleyerek yanıt verdi.
FBI'a göre Çerkasov'un görevi ABD savunma ve güvenlik bürokrasisinin çevresinde yeni bir yaşam kurmaktı.
Önce İrlanda'nın başkenti Dublin'e giderek buradaki Trinity College'da üniversite eğitimi aldı ardından nihai hedefi olan Washington'daki okullara yüksek lisans başvuruları yapmaya başladı.
Olumlu yanıt John Hopkins Üniversitesi'nden geldiğinde e-posta yoluyla üstlerine iyi haberi ileten Çerkasov şu ifadeleri kullanıyordu:
Bugün tarih yazıyoruz. Dünyanın en iyi okullarından birine girmeyi başardık. Bu tüm ekibe ait bir zafer. Bugün içiyoruz!!
Çerkasov, John Hopkins'teki eğitimini tamamlarken yıllar ilerliyor, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik harekatı yaklaşıyordu.
Rus istihbaratçının bu süreçteki görevi, Washington'daki akademisyenler, siyasi analistler ve uluslararası ilişkiler uzmanlarının Ukrayna sınırındaki Rus yığınıyla ilgili görüşlerini Moskova'ya iletmekti.
Kremlin yönetimi Washington'daki güvenlik çevrelerinin Biden yönetimine verdiği tavsiyeleri, bu tavsiyeler henüz Beyaz Saray'a gitmeden öğrenmek istiyordu. Çerkasov da bu hedef için birçok akademisyenle yakınlık kurdu, siyasi danışmanlarla iletişime geçerek elde ettiği bilgileri Moskova'ya raporladı.
Çerkasov'un raporlarında ABD'deki güvenlik çevrelerinin 2022'nin kış ya da ilkbahar aylarında Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik bir askeri harekata girişeceğini düşündüğü ve Moskova'nın ekonomik olarak izole edilse bile uzun bir süre boyunca kendi kendine yetebileceğine inanıldığı gibi detaylar yer alıyordu.
John Hopkins'teki eğitimini tamamlayan Sergey Çerkasov aralarından Birleşmiş Milletler, Amerikan finans kurumları, ABD hükümeti, Uluslararası Ceza Mahkemesi ve bir televizyon kanalının da olduğu bazı kurumlar iş ve staj başvurusu yaptı.
Olumlu cevap Uluslararası Ceza Mahkemesi'nden geldi. ICC'de 6 aylık bir staj programına kabul edilen Çerkasov, Lahey yoluna düştü ancak ABD makamlarının uyarısıyla Hollanda Havaalanı'nda sınır dışı edilerek halen tutuklu bulunduğu Brezilya'ya gönderildi.
Amerikan medyası, Evan Gershkovich'in serbest bırakılması için Rusya'ya yapılacak takas teklifleri içinde Çerkasov'un da ismini geçiriyor.
Uluslararası güvenlik ve istihbarat alanlarında çalışan Bursa Teknik Üniversitesi'nden Doç. Dr. Ali Burak Darıcılı, Independent Türkçe'nin sorularını yanıtlarken savaş öncesi Rus istihbaratının sunduğu raporların yetersiz olduğunu ve bunun Moskova'nın elini zayıflattığını söylüyor.
Darıcılı, "Rusya-Ukrayna savaşının başlangıcında Rusya'nın istihbarat servisleri SVR ve GRU'nun, Ukrayna'nın askeri kapasitesini ve Ukrayna'ya Batı'nın konsolide şekilde yardım edip etmeyeceğini sağlıklı şekilde analiz edemedikleri çok net" ifadelerini kullanıyor.
Rus istihbaratının Ukrayna'nın yanıt verme kapasitesini yanlış değerlendirmesinin savaş sırasında Kiev'in direncini artırdığını belirten Darıcılı şöyle diyor:
Savaşın başından itibaren Ukrayna'nın direnci Rusya'yı durdurdu. Kiev'i ele geçirip savaşı hızlıca bitirme planından, Donbas'a tahkimat yapan ve Kırım'ın tanınmasını sağlamaya çalışan bir görüntüye geçiş yaptı Moskova. Dolayısıyla savaşın başlangıcında Rus istihbaratının pek başarılı raporlar veremediği görülüyor.
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi'nden (ANKASAM) uluslararası ilişkiler uzmanı Dr. Sabir Askeroğlu ise şunları söyledi:
Rusya savaştan önce Ukrayna hakkında yeterince bilgiye sahip olduğunu düşünüyordu. Bir ay hatta bir hafta içinde Ukrayna'yı işgal edebileceklerine inanıyorlardı. Bu değerlendirmenin yapılmasında FSB'nin doğrudan etkisi var. FSB'de 'beşinci birim' adıyla doğrudan Putin'e bağlı bir birim vardı ve Ukrayna'da istihbarat toplayan, savaşın ilk ayında duruma dair Kremlin'e bilgi veren bu birimdi. Daha sonra Putin'e savaşın iyi gittiği yönünde yalan söylemek zorunda kaldıkları ortaya çıktı. Ve bu birimin başındaki iki general görevden alınarak ev hapsine atıldı.
Kuzey Akım Patlaması
Sadece Ukrayna savaşının değil, belki de savaş tarihinin gördüğü en büyük istihbarat operasyonlarından biri Eylül 2022'de Baltık Denizi'nin dibinde gerçekleşti.
Rusya'nın Ukrayna harekatının 7. ayında gerçekleşen sabotaj operasyonunda, Rus gazını Baltık Denizi'nin altından Almanya'ya taşıyan Kuzey Akım boru hatları havaya uçuruldu.
Baltık Denizi'nde 80 ila 110 metre derinlikte bulunan boru hatları, 100 bin adet 24 tonluk beton kaplı çelik boruların deniz tabanında birleştirilmesiyle oluşturulmuştu.
Yaklaşık 500 kilo TNT patlayıcının kullanıldığı düşünülen sabotaj eylemiyle Avrupa'nın Rus gazına bağımlılığı mecburen azaldı, enerji güvenliğine ilişkin endişelerse arttı.
Aradan yaklaşık 9 ayda konuyla ilgili birçok senaryo ortaya atılsa da Kuzey Akım'a yönelik sabotaj eylemini kimin yaptığı bilinmiyor.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP) -
2/30
13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP) -
3/30
12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP) -
4/30
11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP) -
5/30
10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP) -
6/30
9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP) -
7/30
8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP) -
8/30
7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP) -
9/30
6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters) -
10/30
5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP) -
11/30
4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP) -
12/30
3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP) -
13/30
2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP) -
14/30
1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP) -
15/30
30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters) -
16/30
29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP) -
17/30
28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP) -
18/30
27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP) -
19/30
26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters) -
20/30
26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP) -
21/30
24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters) -
22/30
23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters) -
23/30
22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP) -
24/30
21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP) -
25/30
20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP) -
26/30
19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP) -
27/30
18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP) -
28/30
18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP) -
29/30
16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters) -
30/30
15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters)
Senaryo 1: Kuzey Akım'ı ABD patlattı
Boru hattına yönelik sabotaj eylemiyle ilgili en çok konuşulan senaryolardan biri, Kuzey Akım'ı Washington yönetiminin havaya uçurduğu yönünde olandı.
1970'de Amerikan askerlerinin Vietnam'da gerçekleştirdiği Mỹ Lai katliamını ortaya çıkararak Pulitzer kazanan ABD'li gazeteci Seymour Hersh'in ortaya attığı iddiaya göre Kuzey Akım sabotajı doğrudan ABD Başkanı Joe Biden'ın talimatıyla gerçekleştirilmişti.
Hersh kendi bloğu için kaleme aldığı haberde, Haziran 2022'de Baltık Denizi'nde yapılan NATO tatbikatı sırasında ABD donanmasından dalgıçların boru hattına C4 tipi patlayıcı yerleştirdiğini öne sürdü.
Hersh'ün haberi başta Alman basını olmak üzere tüm Avrupa'da dikkat çekerken, Britanya ve ABD gazeteleriyse haberi büyük oranda görmezden geldi.
ABD yönetimi iddiaları yalanlasa da, savaşın başlamasından kısa süre önce Washington'dan yapılan Kuzey Akım açıklamaları bu süreçte yeniden gündeme geldi.
ABD Başkanı Biden, savaşın başlamasından bir ay önce Almanya Şansölyesi Olaf Scholz'la birlikte kameraların karşısına geçtiği zaman şu ifadeleri kullanıyordu:
Eğer Rusya işgal ederse, yani tanklarını ve askerlerini Ukrayna sınırından geçirirse, artık Kuzey Akım 2 diye bir şey olmayacak. Buna bir son vereceğiz. Size söz veriyorum, bunu yapabiliriz.
Senaryo 2: Kuzey Akım'ı Ukrayna patlattı
Yapım aşamasından itibaren Kuzey Akım'a karşı çıkan Kiev yönetimi, patlama anından itibaren olayın olağan şüphelilerinden biriydi.
Martta Amerikan ve Alman istihbarat birimlerine dayandırılan iddialar, Kuzey Akım'ı Ukrayna'nın patlattığı şüphelerini yeniden gündeme getirdi.
New York Times'ın 7 Mart'ta yayımladığı ve Amerikan istihbaratına dayandırdığı haberde Ukrayna yanlısı bir grubun sabotajı gerçekleştirdiği öne sürüldü.
Gazeteye göre ABD'li yetkililer sabotajon Zelenski yönetiminin talimatıyla gerçekleşip gerçekleşmediğini bilmiyordu. Saldırganların kimliği veya operasyonun kim tarafından finanse edildiğine ilişkin detayların ABD yönetimi tarafından bilinmediği iddia edildi.
Saldırıyı Ukrayna yanlısı bir grubun gerçekleştiğine ilişkin iddialar Almanya merkezli ARD ve Zeit tarafından da gündeme taşındı.
İddiaya göre Ukrayna yanlısı olduğu değerlendirilen beş erkek ve bir kadından oluşan bir grup Almanya'nın kuzeyindeki Rostock kentinden bir yat kiralayarak Baltık Denizi'ne açılmış ve sabotajı gerçekleştirmişti.
Haberde savcılığın Andromeda isimli yatın kamarasında patlayıcı izlerine rastlandığı ancak yatı sahte pasaportlarla kiralayan grubun kimliklerinin veya uyruklarının tespit edilemediği ifade edildi.
Senaryo 3: Kuzey Akım'ı Rusya patlattı
Kuzey Akım boru hattındaki patlamaların ardından Batı basınında parmaklar Moskova'yı işaret ediyordu.
Bölgedeki Rusya donanmasının Baltık filosunun olaydan kısa süre içinde bazı manevralar yaptığı ve Ukrayna savaşının ardından Avrupa'ya gaz akışını kesen Rusya'nın bu adımı aklamak için boru hattını havaya uçurmuş olabileceği gibi iddialar ortaya atıldı.
Ancak olayın üzerinden birkaç ay geçtikten sonra Moskova, şüpheliler listesinin alt sıralarına doğru geriledi.
Aralık 2022'de Washington Post'ta yayımlanan bir haberde aylar süren soruşturmanın ardından sabotajın arkasında Rusya'nın olduğuna dair bir delil elde edilemediği ve Moskova'nın suçlu olmayabileceği belirtildi.
İsveç'te yürütülen soruşturmaya liderlik eden savcı Mats Ljungqvist de, Rusya'nın sabotaja dahline ilişkin New York Times'a yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullanıyordu:
Benim işim Kuzey Akım'ı kimin patlattığını bulmak. Güvenlik servisimiz de bana yardım ediyor. Kuzey Akım'ı patlatanın Rusya olduğunu düşünüyor muyum? Hiçbir zaman böyle düşünmedim. Mantıklı değil. Ancak bir cinayet dosyasında tüm olasılıklara açık olmalısınız.
Darıcılı: ABD istihbaratının açık bir desteği var
Kuzey Akım sabotajında artık tüm okların Amerika Birleşik Devletleri'ni işaret ettiğini söyleyen Doç. Dr. Ali Burak Darıcılı, "Bunun arkasında ABD istihbaratının olduğu bence artık hemem hemen kesin gibi. Ukraynalı bir takım radikal grupların bir bot kiralayarak o bölgeye sabotajın yapıldığı tarihte gittiği iddia ediliyor ama bunlar profesyonel işler. Bu dalgıçların Panama'da ABD istihbaratı tarafından eğitildiğine ilişkin bazı iddialar da var. Belki görüntüde sabotajı Ukraynalı radikal, sağcı bir grup yapmış olabilir ama arka planda ABD istihbaratının çok açık bir desteği var" diyor.
Sabotajın hedeflerinden birinin de Almanya olduğuna dikkat çeken Darıcılı şu ifadeleri kullanıyor:
Bu sabotajın amacı savaşa en başından beri gönülsüz destek veren Almanya'nın belki de biraz hizaya getirilmesiydi. Bunun başka bir boyutu daha var Almanya açısından. Savaşın en kızıştığı zamanda bir darbe operasyonu yapıldı Alman istihbaratı tarafından. Aslında son derece marjinal bir grubun, gerçeğe ulaşması son derece zor bir darbe girişimi planı açığa çıkarıldı. Bu da istihbaratın başka bir boyutu. Alman kamuoyunda enerji fiyatları ve enflasyon nedeniyle, 'Biz bu savaşa ne kadar aitiz' sorusu soruluyor. Bu çatlak sesleri susturmak için, çok ütopik olan darbe girişimi sert bir şekilde bastırıldı.
Ukrayna'nın hem ABD'den hem de Birleşik Krallık'tan aldığı desteğin önemine dikkat çeken Dr. Sabir Askeroğlu ise, "Ukraynalılar ise hem ABD hem İngiltere hem de Türkiye'yle istihbarat anlaşması yaptı. Bu da Ukrayna lehine ciddi sonuçlar verdi. Amerikalılar uydu yoluyla elde edilen tüm istihbari bilgileri Ukrayna'ya aktardı. Böylece, Ukraynalılar Rusların ordusunun nerede konuşlandığını, nasıl hareket ettiğini, nerelere yoğunluk verdiğini kolayca öğrenebildi. Savaş boyunca Ukrayna'nın faydasına Rusya'nın zararına olan en önemli istihbarat faaliyetlerinden biri buydu" diye konuştu.
Ukrayna'nın Rusya içinde düzenlediği saldırılar
24 Şubat 2022'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ulusa sesleniş konuşmasıyla Ukrayna'yı işgal harekatını başlattığında dünyada Kirilo Budanov ismini tanıyan kişi sayısı çok azdı.
2014'te Rusya'yla Ukrayna arasındaki çatışmalarda yer alan ve birkaç kez yaralanan Budanov, 2018-2020'deyse içeriği halen gizli tutulan bazı operasyonlara katıldı.
2019'da Moskova'nın dikkatini çekmeyi başaran Ukraynalı askerin aracına bomba kondu ancak patlama planlanandan erken gerçekleşince Budanov suikast girişiminden yara almadan kurtuldu.
2020'de ise Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, onu Ukrayna savaşının kilit isimlerinden biri yapacak kararın altına imza atarak Budanov'un askeri istihbaratın başına getirdi.
Budanov'un Ukrayna'da savaş devam ederken Rusya içinde yürütülen birçok operasyonun planlayıcısı ve karar alıcısı olduğu düşünülüyor. Batı basınına göre istihbarat operasyonlarında hükümetinin sorumluluğunu azaltmak isteyen Zelenski ona soru sormuyor, Budanov da Zelenski'ye operasyonel detayları anlatmıyor.
37 yaşındaki Ukraynalı generalin koordine ettiği düşünülen operasyonlardan bazılarıysa savaşın gidişatını değiştirme potansiyeli taşıyor.
Rusya içindeki suikastlar
Ukrayna savaşı sırasında Rusya'da şok etkisi yaratan en önemli olaylardan biri kamuoyunda tanınan Kremlin yanlısı kişilere yönelik suikastlardı.
Suikast dalgası Rus ideolog Aleksander Dugin'in kızı Darya Dugina'nın öldürülmesiyle başladı. Aracına konulan bombanın infilak etmesi sonucu hayatını kaybeden Dugina'ya düzenlenen suikastta asıl hedefin baba Dugin olduğu konuşuldu.
Aracın Dugin'e ait olduğu ve Dugin'in son anda kızıyla araçlarını değiştirdikleri iddiası da Rus medyasında kendine yer buldu.
Rus istihbaratı tarafından yürütülen soruşturma sonucunda suikastın Ukrayna istihbaratı tarafından gerçekleştirildiği sonucuna varıldı. Suikastı gerçekleştiren Natalya Volk isimli Ukrayna vatandaşı ise patlamanın yaşandığı gün Rusya'dan ayrılarak Estonya'ya gitmişti.
Ukrayna istihbarat servisi tarafından düzenlendiği düşünülen bir diğer suikastın hedefiyse Rus askeri blogger Vladlen Tatarski'ydi. St. Petersburg'da bir kafede konuşma yapan Tatarski, kendisine hediye edilen bir heykelin içindeki bombanın patlaması sonucu hayatını kaybetti.
Cephe hattındaki gelişmeleri Telegram kanalı üzerinden Rus kamuoyuna aktaran Tatarski, Wagner'e yakın isimlerden biri olarak da gösteriliyordu. Bombalı heykeli patlamanın yaşandığı kafeye götüren Darya Trepova isimli Ukraynalı bombadan habersiz olduğunu söylerken, Rus istihbaratı heykeli Trepova'ya veren Yuri Denisov isimli kişinin Ermenistan üzerinden Türkiye'ye kaçtığını öne sürdü.
Rusya'da savaş yanlısı isimleri hedef alan suikastlar zincirinin şimdilik son halkası ise milliyetçi Rus yazar Zakhar Prilepin'di. 2014'te Donbas'taki çatışmalara da katılan ve en çok Ukraynalıyı bağlı bulunduğu birliğin öldürdüğünü söyleyen Prilepin'in arabası 6 Mayıs 2023'te seyir halindeyken havaya uçtu. Olayda koruması ölen Prilepin, suikast girişiminden ağır yaralı olarak kurtulmayı başardı.
Kırım Köprüsü'ne bombalı saldırı
Ukrayna'nın Rusya içinde düzenlediği ilk ve en önemli saldırılardan biri Kırım Köprüsü'nde patlayıcı yüklü bir kamyonun patlamasıydı.
8 Ekim 2022'de gerçekleşen saldırı köprüyü bir süre kullanılamaz hale getirirken Ukrayna'nın güneyindeki Rus birliklerine ve Kırım'a yönelik lojistik desteğin de kesilmesine neden oldu.
Rus istihbarat servisi FSB'nin yürüttüğü soruşturmaya göre ağustosta Ukrayna'nın Odesa limanından yola çıkan patlayıcılar Bulgaristan, Ermenistan ve Gürcistan rotasını izleyerek Rusya'ya ulaşmış ve Simferopol kentinde bir kamyona yüklenmişti.
Bu saldırının ardından Moskova'da bir mahkeme Ukrayna askeri istihbarat servisinin başındaki Kirilo Budanov'la hakkında yakalama kararı çıkardı. Budanov karara şu sözlerle yanıt veriyordu:
Benim için bir keyif. Bu karar işimi doğru yaptığımı gösteriyor. Moskova mahkemesinin haklı olduğunu göstermek için gelecekte daha çok çalışacağım ve işimi daha yüksek kaliteyle yapacağım.
Ukrayna'nın Rusya içindeki saldırılarıyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Doç. Dr. Darıcılı, "Ukrayna'nın ABD ve Birleşik Krallık istihbaratından çok ciddi destek aldığını görüyoruz. Örneğin Kırım Köprüsü'nün vurulması, Rusya'nın Karadeniz'deki amiral gemisinin batırılması, Rusya'nın içindeki stratejik bombardıman uçaklarının bulunduğu havalimanının vurulması, en son Moskova'ya gerçekleştirilen sürü drone saldırıları Ukrayna istihbaratının tek başına gerçekleştireceği saldırılar değil. Bunlara karşı koymakla sorumlu olan Rus karşı istihbarat servisi FSB'nin de pek başarılı olamadığını görüyoruz" diyor.
Batı basınında çıkan ABD'nin Rusya içinde saldırıları engellemeye çalıştığı iddialarını sorduğumuz Darıcılı, "Rusya'ya yönelik faaliyetlerin çok ciddi şekilde ABD ve Birleşik Krallık istihbaratının yönlendirmesiyle olduğunu düşünüyorum. ABD tarafı desteklemiyoruz diyebilir. Kamuoyuna açıklama böyle olur ama gerçekte böyle olmadığı görülüyor. Ukrayna'nın, Putin'in Anglosakson ülkeler diye tarif ettiği ABD ve Birleşik Krallık'ın bilgisi dışında hareket etme ihtimali bana göre düşük" yorumunu yapıyor.
Tüm bunların ışığında modern silahların ve siyasi ittifakların test sahasına dönüşen Ukrayna'da gölgelerde devam eden istihbarat savaşlarının belirleyici bir rol oynadığını söylemek mümkün. Üstelik bir gün silahlar sussa bile, doğası gereği asitmerik yöntemleri benimseyen, faili belirsiz eylemlerin temel kaynağı istihbarat savaşlarının da beraberinde sona ereceğini söylemek şimdilik güç.
Yararlanılan kaynaklar: AP, Reuters, Guardian, Washington Post, Brussels Times, New York Times, LA Times, Vox, Bellingcat, TASS
© The Independentturkish
