Adalet Bakanı Abdullatif Vehbi de dahil olmak üzere Fas mahkemelerindeki küçük çocukların dava sayısı ve tutukluların sayısına ilişkin yeni resmi istatistikler "yasayla temas halindeki çocukların" durumunun yeniden değerlendirilmesi ve tüm tarafların ve aktörlerin istenen hedeflere ulaşılmasına katkıda bulunduğu bir eylem planının geliştirilmesi için harekete geçirdi.

Adalet Bakanlığı'nın rakamlarına göre, çocukların yer aldığı dava sayısı 2022 yılında 24 bin 592, aynı yıl içerisinde devam eden dava sayısı 29 bin 422 ve bu çocukların 2022 yılında bin 76’sının, 2023 yılı mayıs ayı sonlarına kadar ise 355’i tutuklandı.

Çocuklar herhangi bir ihlalden nasıl korunacak?

Fas Adalet Bakanı, 19-21 Haziran tarihleri arasında düzenlenen "Kanunla Temas Halinde Olan Çocukların Korunması" konulu uluslararası konferansta, "çocuk vakalarının ele alınması sürecinin, kanun uygulayıcı kurumların, sosyal, rehabilite edici, eğitimsel ve kültürel çalışmalara dahil olanların, kanunla temas halinde olan çocuklar için - ister hukuka aykırı bir durumda, ister zor durumda olsunlar, ister suç mağduru olsunlar- etkili ve bütüncül bir bakıma ulaşmak için diğer müdahalelerin katkısını gerektirdiğini" belirtti.

Aynı hükümet yetkilisi, ister ceza kanununu gözden geçirirken ister ceza kanununun çocuklarla ilgili gerekliliklerini değiştirirken olsun, uygun yasal mekanizmaların kurulması yoluyla bu bağlamda birçok yasal reformdan bahsetti.

Bu mekanizmalar, ister hukuka aykırı bir durumda, ister bir suç mağduru, ister zor durumda bir çocuk olsun, çocuğun genel bakış açısından maddi veya manevi herhangi bir ihlalden korunmasını garanti eder.

Vehbi, "Tüm işlem ve önlemlerde önce ve her zaman çocuğun yüksek yararını gözetmek ve önce aileyi, velileri, sponsorları ve güvenilir herkesi dahil etmek" gerektiğini vurguladı.

Bu işlem ve önlemlere dahil edilecekler arasında, kamu kurum ve kuruluşlarına ek olarak, çocuk bakımı, korunması ve entegrasyonu sürecinde çocuklukla ilgili veya eğitim ve mesleki eğitimle görevli veya tedavi veya sağlık eğitimi için hazırlanan derneklerin ve özel kuruluşların da bulunacağını ifade etti.

Fas Adalet Bakanlığı, çocukların mahremiyetini, özellikle de duruşma prosedürüyle ilgili olanları dikkate alacak şekilde çocuk adaletinin basitleştirilmesi ve yaptırım ve cezaların mümkün olduğunca iyileştirici tedbirlere dönüştürülmesine yönelik etkili bir sistem üzerinde ve kanunla temas halinde olan çocuklar için yargı yolunu disiplin ve rehabilite yoluna çevirecek mekanizmaların bulunmasına çalışıyor. 

Adalet Bakanlığı, gerektiğinde hapis cezası verilmesi için gerekli olan yaşın, (kabahatlerde 16, ağır suçlarda 14), daha yükseğe çekilmesini teklif etmekte ve ayrıca çocukların alternatif ailelere verilmesini şart koşmakta.

Bunun yanında bakanlık, kınama cezasını gerektiren durumlarda yargı yolunun azaltılması, çocuğun mahremiyeti dikkate alınarak tedavi, rehabilitasyon ve eğitim gibi küçüğün durumuna uygun alternatif cezalardan yararlandırılması yoluna gidilmesini öneriyor.

İhtiyaç duyulan hedefler

Aile arabuluculuğu ve çocuk meseleleri alanında faaliyet gösteren bir aktivist olan Fevziye Gazrani, çocuklara ve küçüklere yönelik hapis cezalarının rehabilitasyon ve tedavi prosedürlerine dönüştürülmesi çağrısının olumlu bir fikir ve acil bir talep olduğunu, ancak bu asil hedefin sahada başarılı olması için birkaç koşula ihtiyaç bulunduğunu ifade etti.

Gazrani, suçlular için rehabilitasyon veya bağımlılar için tedavi prosedürleri gibi kanunla ihtilafa düşen çocukları korumak için Fas hükümeti tarafından teşvik edilen alternatif cezaların gerekli ve arzu edilen bir şey olduğunu ve sadece açık koşullar altında teşvik edilebilir ve çağrılabilir bir şey olduğunu belirtti.

Gazrani, "bu alternatif cezaların küçükler lehine bulunması ve çeşitli yargı yollarında çocukların yüksek yararının gözetilmesine özen gösterilmesi karşılığında, bu değişim ve gelişmelere uyum sağlamak için başta aile olmak üzere sosyalleştirme kurumlarının çabalarının yoğunlaştırılması gerektiğini" düşünüyor.

Aile ve çocuk meseleleri alanındaki aktivist, yasal cephaneliğin mevcut olduğunu ve bazen şişirildiğini vurguladı.

Ayrıca henüz bir kabahat veya başka bir suç işlemenin sonuçlarının farkında olmayan bir varlık olarak çocuğun yanında yer almaya çalıştığını belirtti.

Ancak çocuğu çevreleyen aile, okul, cami gibi şartlar ve kurumlar da bu çocuğa eğitimsel, ahlaki ve psikolojik yönden rehberlik ederek topluma daha hızlı ve etkili bir şekilde entegre olmasını, onu mahkeme koridorlarına ve çocuk cezaevlerine götüren hataları tekrarlamamasını sağlar.
 

Yeni "Çocuk Adaleti"

Fas Adalet Bakanlığı, her koşulda çocuk adaletini öngören yeni "çocuk adaleti" planını uygulamak için Ceza Kanununda ve Ceza Kanununun çocuklarla ilgili gerekliliklerinde çocuğun yüksek yararı için birkaç değişiklik yapılmasını destekliyor.

Fas'ta yürürlükte olan "Ceza Muhakemesi Usulü" yasasının bazı maddelerine ve bölümlerine göre "kabahat davalarında yargıç, çocuğu ebeveynlerine, vasi veya güvenilir bir kişiye ya da bir kamu veya özel kuruluşun barınma bölümüne veya bu maksatla kamu yararına çalışan bir derneğe teslim ederek geçici koruma sisteminin tedbirlerine tabi tutma kararı verebilir."

Çocuklarla ilgili aynı ceza kanunu şöyle der:

Hâkim, küçüğün sağlık veya psikolojik durumunun veya genel davranışlarının kapsamlı bir incelemeyi gerektirdiği kanısına varırsa, çocuğun üç ayı geçmemek üzere, kabul edilebilir bir merkeze geçici olarak yerleştirilmesine karar verebilir.

Bir başka kanun bölümünde, "12 yaşını doldurmamış çocuk, suçun türü ne olursa olsun, geçici de olsa cezaevine yerleştirilemez" hükmü yer alıyor.

Bir başka kanun maddesinde ise "12-18 yaş arasındaki çocuk, geçici de olsa, bu tedbirin gerekli olduğu veya başka bir tedbir alınmasının mümkün olmadığı haller dışında cezaevine yerleştirilemez. Bu durumda çocuk özel bir koğuşta veya böyle bir koğuş bulunmadığı zamanlarda yetişkinlerin bulunduğu yerlerden izole edilmiş özel bir yerde tutulur ve mümkün olduğu kadar gece boyunca çocuk tek başına tutulur" deniyor.

Bu bağlamda, bir aile hukuku profesörü olan Abdulgani Barkuk, "Bu mevcut yasaların tümü veya değiştirilecek olanlar, yerel ve uluslararası düzeyde çocuk ve küçüklerin haklarına ilişkin taahhütleri göz önüne alındığında, Fas'ta çocuk adaleti denen şeyi geliştirmeyi amaçlayan yasal reformlar çerçevesine girmekte" ifadelerini kullandı.

Barkuk, kanunlarla temas eden veya hukuka aykırı davranan bir çocuğun yargılanmasının, ceza, kınama ve hapisten çok entegrasyon, ıslah ve disiplin konularına odaklanarak tamamen yasal olanın ötesine geçerek insan hakları, sosyal ve psikolojik düzeylere ulaşan bir dosya haline geldiğini belirtti.

 

 

Independent Arabia