Bilim insanları göz kırptığı bilinen nadir bir balığı inceleyerek insanlarda ve karadaki diğer hayvanlarda görülen bu davranışın evrimsel kökenine ışık tuttu.

ABD'deki Georgia Teknoloji Enstitüsü ve Pensilvanya Eyalet Üniversitesi'nden araştırmacılar, Latince adı Boleophthalmus caeruleomaculatus olan ve genellikle "çamur zıpzıpı" diye anılan balık türünün ilkel bir mekanizma sayesinde göz kırpabildiğini keşfetti.

Çamur zıpzıpları gününün çoğunu karada geçiren amfibi benzeri bir balık türü olduğu için göz kırpmanın karada yaşamakla ilgisi olduğunu düşündürüyor.

Zira sadece suda yaşayan balıkların yüzdükleri su gözlerini nemli ve temiz tuttuğu için bunların göz kırpmasına gerek kalmıyor.

Ancak kurbağanınkine benzeyen çıkıntılı gözlere sahip olan çamur zıpzıpları göz kırpma ihtiyacı duyuyor. Bunlar, insanları ve diğer 4 uzuvlu omurgalıları içeren ve "tetrapod" diye adlandırılan canlılarla da uzaktan akraba.

Bu yüzden söz konusu balıkları incelemek, insanların ve diğer kara canlılarının neden göz kırptığını ve göz kırpmaya ne zaman başladığını anlamak için önemliydi.

Hakemli bilimsel dergi PNAS'ta yayımlanan yeni araştırmaya göre, bu balıklar, gözlerini aşağı doğru göz yuvalarına çekerek göz kırpabiliyor.

Yani bu canlılarda göz kırpmak için yeni kaslar veya özel bezlerin evrimleşmedi. Bunun yerine, çamur zıpzıpları mevcut göz kaslarını farklı biçimde kullanmaya başladı.

BBC'ye göre çamur zıpzıpları göz kırpan tek balık olarak da biliniyor.

Araştırmacılar çamur zıpzıplarının neden göz kırptığını da anlamaya çalıştı. Yapılan bir dizi deneyde hayvanların üç ana işlev için bu davranışı sergilediği tespit edildi: Gözü nemlendirmek, temizlemek ve korumak.

Bu işlevler aynı zamanda insanların ve karada yaşayan diğer omurgalıların gözlerini kırpmasının da temel nedenleri.
 

Araştırmanın yazarlarından Brett Aiello, "Bu bulgular sadece insanların kendi tarihini anlamasını sağlamakla kalmıyor. Aynı zamanda sudan karaya geçiş için gereken uyarlamaları değerlendirmemize olanak tanıyor" ifadelerini kullandı.

Modern kara tetrapodlarının atalarının, yaklaşık 375 milyon yıl önce sudan çıktığı düşünülüyor.

Makalenin bir diğer yazarı Saad Bhamla'ya göre göz kırpma sadece benzersiz bir araştırma sorusu değil, aynı zamanda mutlaka anlaşılması gereken önemli bir mekanizma.

Bhamla, "Hepimiz düşünmeden göz kırparız ve neden göz kırptığımızı anlamak çok güzel bir bilmecedir" diye konuştu:

Çamur zıpzıpları üzerine yaptığımız araştırmayla göz kırpmanın su dışındaki hayata uyum sağlamak için çok sayıda işleve hizmet ettiğini ortaya koyduk.

Independent Türkçe, Georgia Teknoloji Enstitüsü, Pensilvanya Eyalet Üniversitesi, Science Alert

Derleyen: Çağla Üren