Kahramanmaraş merkezli yaşanan "çifte" deprem 10 kentte yol açtığı yıkımın yanı sıra başka tartışmaları da gündeme getirdi.
Normal zamanında yapılırsa 18 Haziran, erkene çekilirse 14 Mayıs'ta yapılması beklenen genel seçimlerini deprem nedeniyle ne zaman gerçekleştirileceği yüksek sesle olmasa da siyaset kulislerinde konuşulmaya başlandı.
Bunun sebebiyse Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın depremzedelerin evlerinin yapılması için "bir yıl süre" istemesi.
Erdoğan'ın "İnşallah bu binaların hepsini bir yıl içerisinde yetiştirmekte kararlıyız" açıklaması bir taraftan depremzedelere moral vermeye yönelik görülse dahi diğer taraftan da "Acaba iktidar seçimi ertelemeyi mi planlıyor" sorularını da akıllara getiriyor.
Anayasa Mahkemesi'nin 2012 tarihli kararı tartışma yarattı
Anayasa gereği seçim, savaş dışında bir durumda ertelenemiyor.
Onun içinde savaş durumunda Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) salt çoğunlukla karar alması yeterli oluyor.
Habertürk gazetesi yazarı Fatih Altaylı tarafından gündeme getirilen Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) 2012 tarihli bir içtihadı bu konuda soru işaretlerine neden oldu.
AYM'nin 2012/30 esas, 2012/96 karar sayılı ve 15 Haziran 2012 tarihli bir kararında şöyle deniyor:
Savaş ya da başka bir nedenden kaynaklanan bir zaruret halinde seçimlerin fiilen yapılamaması durumunda herhangi bir erteleme kararı olmasa da süresi biten cumhurbaşkanı görev yapmaya devam edecektir."
Kamuoyunda seçimin ertelenebileceğini ileri sürenler bu karardaki "Başka bir nedenden kaynaklanan bir zaruret halinde" ifadesine dikkati çekerek depremle bu ifadenin bağdaştırılabileceğini öne sürüyor.
Akp açıkça Anayasayı çiğnemek niyetindedir!!!
— Gültekin Uysal (@DpGultekinUysal) February 12, 2023
‘Savaş hali’ dışında seçimi ertelemek mümkün değildir!
Kamuoyunun ve muhalefet dikkatine sunmak istiyorum!!! https://t.co/HvoT8H4WtX
Demokrat Parti Genel Başkanı Uysal'dan erteleme iddiası
Tam da bu noktada Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal, 12 Şubat 2023 Pazar günü peş peşe paylaşımda bulundu.
"Erdoğan'ın 'bana 1 yıl verin' sözünden anladığımız, 18 Haziran 2023 seçimini YSK eliyle 'seçmen kütüklerinin fiili imkansızlık nedeniyle hazırlanamaması' gerekçesiyle muhtemelen yerel seçimlerle birleştirmek! Çünkü seçime yönelik tüm popülist kurgusu bozuldu!" diyen Uysal, şunları kaydetti:
AKP, açıkça anayasayı çiğnemek niyetindedir! 'Savaş hali' dışında seçimi ertelemek mümkün değildir! Kamuoyunun ve muhalefet dikkatine sunmak istiyorum!"
Ersan Şen, YSK'nın iddialarını hatırlattı
Uysal'ın ardından Fatih Altaylı, bugünkü (13 Şubat 2023) yazısında daha önceki 2012 tarihli AYM kararını hatırlattı.
İddialarını bir adım ileri götüren Altaylı, yazısında şu görüşlere yer verdi:
"Ersan Şen, AYM kararının o gün için doğru ama bugün için geçerli olmayan bir karar olduğunu ancak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile seçimlerin ertelenebileceğini, Anayasa Mahkemesi'nin zorlama bir tavırla OHAL devam ettiği müddetçe hukukilik denetimi yapmayabileceğini, burada da son sözü YSK'nın söyleyeceğini belirtti.
Eski YARSAV Başkanı Eminağaoğlu da AYM'nin 2012’de aldığı kararın bugün uygulanmasının hukuki olarak mümkün olmadığını söylüyor.
Ben elbette onlar gibi hukukçu değilim.
Ancak konuşulanları, planlananları duyup aktarabilirim.
Ve bana gelen bilgilere göre, süreç Ersan Şen7in söylediğine yakın bir şekilde ilerleyecek gibi duruyor.
İktidar kanadı, seçimleri erteletme işini YSK'ya paslayacak.
Önce bir seçim kararı alınacak.
Sonra YSK, 4 ilde tamamen 6 ilde ise kısmen seçim sürecini yürütmesinin fiilen imkansız hale geldiğini bildirecek ve seçimlerin ertelenmesini isteyecek.
Böylelikle seçimler en az 6 ay, muhtemelen bir yıl ertelenecek."
"Afet, deprem nedeniyle seçimi erteleyemezsiniz"
Bu iddiaları sorduğumuz eski CHP Konya Milletvekili ve Anayasa Karma Komisyonu Üyesi Atilla Kart ise öncelikle Cumhurbaşkanlığı Seçimi Kanunu'nun da seçimin ertelenmesi sebeplerini sadece savaş ile sınırladığını ve bu anlamda Anayasa 78'e aykırı düşen bir düzenlemenin olmadığını söyledi.
Bu durumun yorumla genişletilebilecek bir şey olmadığını söyleyen Kart, "Savaş dışında afet, deprem, sel gibi başka bir sebeple herhangi bir erteleme yapamazsınız. Kanun koyucu ne yapmış? Demokrasinin gereği olarak seçimlerin mutlaka zamanında yapılmasını esas almış. Bunu sadece savaş haliyle sınırlamış. Bunun dışında bir istisnayı kabul etmemiş" dedi.
Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) görevinin anayasanın 79'uncu maddesine göre seçimlerin güven içerisinde yapılması olduğunu hatırlatan Kart, Cumhurbaşkanlığı Seçimi Kanunu'nun ikinci maddesinin de anayasanın bu maddesiyle paralel olduğuna işaret etti.
"YSK'nın seçimin güvenliği sağlayamıyorum demesi kendi varlığını inkar anlamına gelir"
YSK'nın görev ve yetkilerinin gerek anayasada gerekse Cumhurbaşkanlığı Seçim Kanunu'ndaki hükümler nedeniyle net olduğunu dile getiren Kart, "YSK, kalkıp deprem sebebiyle seçimlerin orada güvenli bir şekilde yapılması mümkün değildir, kayıtlara ulaşmak mümkün değildir vesaire vesaire gibi herhangi bir gerekçeyle seçimleri erteleme sonucunu doğuracak bir şekilde bir müsaade ya da rapor düzenleyemez. Bu YSK'nın kendi varlığını, kendi fonksiyonunu, kendi varlık sebebini inkar etmesi demektir. Devletin iflası anlamına gelir. Ve bunun itirafı anlamına gelir" diye konuştu.
"YSK hazırlayacağı rapor gerekçe göstererek seçimleri öteleme yoluna gidebilecektir"
Ancak Kart devamında "ama" diyerek "kamuoyundaki kaygıya katılıyorum" ifadelerini kullandı.
"Türkiye Cumhuriyeti'nin anayasal kurumları YSK dahil olmak üzere maalesef, kendi serbest iradeleriyle anayasa 138'e uygun bir şekilde görev yapacak olan kurumlar olma özelliğini çoktan kaybetti" diyen Kart şunları söyledi:
"Bu sebeple YSK'nın tüm o atama süreçleri de göz önüne alındığı zaman işte 16 Nisan referandumundaki mühürsüz zarf ve oylar kararı, İstanbul seçimleri gibi hukukla hiçbir şekilde hukuk katliamı anlamına gelen kararları da göz önüne alındığında ben de burada YSK'nın kendince hükümete gerekçe yaratacak bir yaklaşım içinde olacağının kaygısını taşıyorum. 'Ne olacak?' Bu anlamda bir rapor hazırlayacaktır, hazırlayabilir, bu raporu gerekçe göstererek işte seçimleri 6 ay, 8 ay veya 1 yıl öteleme yoluna gidebilecektir."
"Hükümet bunu zorlayacaktır, YSK'nın yapısı da buna müsait"
Kart, bunun yasal ve anayasal bir dayanağı olmayacağını kaydederek, ancak iktidarın içinde olduğu zor durumdan dolayı seçimleri kaybetme riski gördüğünden bu zorlayabileceği iddiasında bulundu.
Hukukçu Atilla Kart, "Bu başlı başına bir fiili durum anlamına gelir. Ve seçimlerin meşruiyeti tartışmasını başlatır. Hem genel seçimlerin hem cumhurbaşkanlığı seçiminin meşruiyeti tartışmalarını başlatır. Bunun da takdiri olur ki sonuçları çok ağır olur. Burada tabii hükümet bunu zorlayacaktır. YSK'nın yapısı da maalesef tekrar ifade ediyorum, buna müsaittir" diyerek sözlerini bitirir.
"AYM'nin kararındaki ifade anayasaya uygun değil"
Peki bu iddiaya Millet İttifakı içerisinde yer alan partilerin temsilcileri ne diyor?
İYi Parti Seçim İşleri Başkanı Dr. Şenol Sunat, AYM'nin 2012 tarihli kararındaki "Başka bir nedenden kaynaklanan bir zaruret" ifadesinin anayasaya uygun bir ifade olmadığını kaydetti.
Bu ifadenin yanlış anlaşılabilecek bir mücbir sebepten bahsettiğini belirten Sunat, "CHP'nin açtığı iptal davasında 5'inci maddeyle ilgili değerlendirmedeki ifade anayasanın o maddesine uygun değil. Çünkü anayasaya göre savaş dışında başka bir nedenle seçim ertelenemez" diye konuştu.
"Sadece savaş halinde mümkün"
Eski Saadet Partisi Genel Başkanı Prof. Dr. Mustafa Kamalak ise bu konudaki sorumuza, "Anayasaya göre seçimin ertelenmesi sadece savaş halinde mümkündür. Kısa ve net" cevabını verdi.
AYM içtihadında yer alan "başka nedenler" ifadesinin anayasal bir kavram olmadığını kaydeden Kamalak, "Seçim sadece savaş halinde ertelenebilir. Bir yıl ertelenebilir. Bir yıl sonra şartlarda düzelme olmazsa aynı şartlarda yine ertelenebilir" görüşünü belirtti.
"YSK tarafından ertelenmesi mümkün değil"
Kamalak'a göre seçimin YSK tarafından ertelenmesi de mümkün değil. Çünkü YSK'nın anayasaya göre böyle bir hakkı yok.
Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Mustafa Kamalak, "Hiç kimse kaynağı anayasada olmayan bir devlet yetkisini kullanamaz" diyerek sözlerini bitirdi.
"Savaş dışında seçim ertelenemez"
CHP Seçim ve Hukuk İşleri’nden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek de "Savaş dışında seçim ertelenemez. Orada da yetki Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndedir. Seçim 18 Haziran'da olacak" değerlendirmesinde bulundu.
© The Independentturkish
