Güney Afrika'da ırkçı Apartheid rejimine direnen simge isimler yavaş yavaş göçerken, bunlardan 1929 doğumlu şair James Matthews'i Cape Town'ın varoş bir sokağındaki mütevazı evinde bulduk.
Şehit İmam Abdullah Haron ile birlikte Muslim Views gazetesini idare ederken Apartheid döneminde şiirleri yasaklanan Matthews, 1976 yılında hükümet tarafından gözaltına alınmış ve 13 yıl boyunca pasaport alması reddedilmişti. 1
James Matthews kimdir?
James David Matthews, 29 Mayıs 1929'da Cape Town, işçi sınıfından bir ailenin çocuğu olarak Bo-Kaap mahallesinde dünyaya geldi.
Önce Prestwich İlkokuluna ve ardından Cape Town'daki Trafalgar Lisesi'ne gitti.
Matthews, bu dönemini şöyle anlatır:
Kitaplarla dolu rafların olmadığı bir evde büyüdüm. Babam okuma yazma bilmiyordu ve annem, edebiyat olarak kabul edilemeyecek olan Birleşik Krallık'tan iki ince ciltsiz kitap olan Oracle ve Miracle'ı okudu.
Bir kompozisyon yazmamız istendiğinde neredeyse 14 yaşındaydım ve 10. sınıftaydım. İngilizce öğretmenimiz Bayan Meredith adını o yüzden asla unutmayacağım. Kompozisyon değil kısa öykü yazdığımı sınıfa duyurdu. Kabul edilen 20'nin bir puan üzerinde 21 olarak işaretledi ve sınıfa benim yazar olduğumu bildirdi.
Bir kütüphaneyle tanışmam bir merak konusuydu. Cape Times'ta haberciydim ve bir muhabir benden onun kitaplarını kütüphaneye götürmemi istedi. Kitaplarla dolu sıra sıra tezgahlarla karşılaştım. Gözlerim isimler ve unvanlar arasında gezindi. Hiçbiri benim tarafımdan bilinmiyordu. O aşamadaki okumalarım James Hadley Chase ile sınırlıydı.
Bir sonraki sefer kitaplarını geri verdiğimde muhabire kendim için bir kitap alıp alamayacağımı sordum. Kabul etti ve bana yeni bir dünya açıldı çünkü o zamanlar halk kütüphaneleri yalnızca beyazların yararınaydı.
Matthews, okuldan ayrıldıktan sonra, gazetecilik, ofis kuryeliği, katiplik ve telefonculuk dahil olmak üzere bir dizi işe girdi.
Daha sonra 1946'da 17 yaşındayken ilk yazılarının yayımlanmasının ardından, bir gazeteci olarak iş buldu ve yıllar içinde meşhur Golden City Post, The Cape Times ve Drum gibi çeşitli ulusal yayınlara katkıda bulundu.
İmam Abdullah Haron ile birlikte çıkardığı bağımsız topluluk gazetesi The Muslim News de bunlardan biriydi.
Matthews, şiiriyle 'siyah bilincin' felsefesinin önde gelen entelektüel liderlerinden biri oldu.
1972'de ilk kitabı Cry Rage yayımlandı. Daha sonraki eserlerinin çoğunda olduğu gibi, bu da Apartheid rejimi tarafından yasaklandı.
Matthews, 1976'da hükümet tarafından gözaltına alındı ve 13 yıl boyunca pasaport başvurusu reddedildi.
1972'de Güney Afrika'da siyahların kurduğu ilk sanat galerisini (Galeri Afrique) kurdu ve siyahların sahip olduğu ilk yayınevi olan BLAC'ı (Siyah Edebiyat Sanatları ve Kültürü), 1974'te kurdu ve 1991'e kadar idare etti.
1984'te Matthews, Lowa Üniversitesi kampüsünü ziyaret etti ve orada, Apartheid rejiminin dehşetine ilişkin açıklamalarından çok derinden etkilenen öğrencilerle bir araya geldi.
Bu dönemde Lowa'daki ana yönetim binasını işgal etmeleri için binlerce öğrenciyi örgütlemeye devam edecekti ve nihayetinde Üniversite yetkililerini Güney Afrika'da iş yapan şirketlerdeki tüm portföy yatırımlarını satmaya ikna etmişti.
1987'deki başlangıcından bu yana Güney Afrikalı Yazarlar Kongresi'nin kurucu üyesidir.
Eserleri Woza Afrika Ödülü (1978), Kwaza Onur Listesi, Kara Sanatlar ödülü, Chicago (1979) ve Almanya'nın Lehrte ve Nienburg kasabalarının özgür adamı (Freeman) (1982) olarak dünya basınında yer aldı. 2000 yılında Realities yayınevini kurdu.
Aralık 2004'te "Edebiyattaki mükemmel başarıları, gazeteciliğe katkıları ve ırksal olmayan bir Güney Afrika için mücadeleye ilham verici bağlılığı" nedeniyle ulusal bir onur olan 'Ikhamanga Nişanı'na (Gümüş) layık görüldü.
11 Mart 2013'te Western Cape Üniversitesi'nden fahri doktora unvanı aldı. Rhodes Üniversitesi de 31 Mart 2016'da kendisine fahri doktora unvanı verdi.
2014'te, Shelley Barry'nin James Matthews'ın profilini çıkaran Diaries of A Dissident Poet belgeseli Güney Afrika'daki Encounters Film Festivali'nde gösterildi. 2
Güney Afrika özgürlüğünü James Matthews gibi kahramanlarına borçlu
Matthews, siyasi ve sosyal adalete olan bağlılığı ve talepkar edebiyat meşguliyetinin ancak alçakgönüllülüğü ve şiddetli bağımsızlığı tarafından aşıldığı, olağanüstü yetenekli bir entelektüeldir.
Sanat galerisi ve yayınevi mali açıdan sorunları sebebiyle başarısız olsa da şiirlerinin baskıcı kültürel Apartheid hükümetine karşı önemli sembolik darbeleri oldu.
Eserleri Güney Afrika literatürünün devam eden gelişimi için "fırlatma rampası" görevi gören gerçek sanat ve edebiyat için kısa ömürlü olsa da vazgeçilmez bir alan sağladı. 3
Matthews, 1987'de Güney Afrikalı Yazarlar Kongresi'nin patronu seçildi ve çeşitli Alman Üniversitelerinde dersler verdi.
Nelson Mandela vefatından önce bir konuşmada onun için "Güney Afrika Özgürlüğünü James Matthews gibi Kahramanlarına Borçludur" dedi.
Buna rağmen bu 93 yaşındaki yaşayan efsanenin daha ölmeden pek mütevazi bir evde kendi haline terkedilmesi, Güney Afrika siyasi çevrelerinin ırkçı Apartheid Rejimini ona karşı savaşan kahramanlarıyla birlikte çok kolay unuttuğunu gösteriyor.
Notlar:
1. Rive Richard. 1965. Quartet: New Voices from South Africa: Alex La Guma James Matthews Richard Rive Alf Wannenburgh. London: Heinemann Educational Books.
2. Willemse Hein. 2000. More Than Brothers: Peter Clarke & James Matthews at Seventy First ed. Cape Town: Kwela Books.
3. Daymond M. J Corinne Sandwith and Ronald Segal. 2011. Africa South: Viewpoints 1956-1961. Scottsville South Africa: University of KwaZulu-Natal Press.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
